NTE 14 rgtsel Davranta Baz Gncel Konular rgtsel

ÜNİTE 14 Örgütsel Davranışta Bazı Güncel Konular: Örgütsel Adalet, Örgütsel Vatandaşlık ve Mobbing Prof. Dr. Cevat ELMA

n Örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve mobbingin (yıldırma, psikolojik taciz), işe ve örgüte yönelik tutum ve davranışlar (bağlılık, doyum, stres, motivasyon, verimlilik, performans, işten ayrılma, iletişim vb. ) üzerinde, genel olarak da örgüsel yaşamın bütünü üzerinde önemli etkileri olan konuların başında gelmektedir.

Örgütsel Adalet Örgütsel adaletle ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında bu çalışmaların büyük ölçüde Adams’ın eşitlik teorisine dayandırıldığı görülmektedir. n Örgütsel adalet, bireylerin kendi örgütlerinin üyelerine adaletli davranıp davranmadığıyla ilgili algılarını içermektedir. n

Örgütsel Adalet Örgütsel adalet, ekonomik değerlerin paylaşımında adil olmanın yanı sıra, yönetimin izlediği strateji ve politikaların da adil olmasıdır. n Örgütsel adalet, bireyler arasında herhangi bir ayrım gözetmeden ilişkilerin geliştirilmesine, çalışanların kişiliğine, onuruna, kültürel değerlerine saygılı davranmayı öngörmektedir n

Örgütsel Adalet Türleri

Prosedürel (İşlemsel) Adalet Prosedürel adalet, bireylerin karar alma sürecine katılabilmeleri ve onların karar alma sürecindeki tarafsızlık veya objektiflikle ilgili algılarını içerir. n Prosedürel adalet; ücret, terfi, maddi olanaklar, çalışma şartları ve performans değerlemesi gibi unsurların belirlenmesi ve ölçümünde kullanılan yöntem, işlem ve politikaların adil olma derecesidir. n

Etkileşimsel Adalet Etkileşim adaleti, bireylerin yöneticilerle olan etkileşimine, özellikle de örgütsel prosedürlerin uygulanması sürecinde yöneticilerin kendilerine nasıl davrandıklarına odaklanır. n Etkileşim adaleti, adaletin “sosyal yönü” olarak adlandırılmakta ve özellikle üst ve ast arasındaki çalışma ilişkilerinin niteliğine odaklanmaktadır. n

Dağıtımsal Adalet n Dağıtımsal adalet, çalışanın örgüt için harcadığı çaba miktarı ile bu çabasının karşılığında aldığı ücret, fayda ve ödülleri, aynı nitelikte bir başkasınınkiyle karşılaştırması sonucu ortaya çıkan adalet algısı ile ilgilidir.

Örgütsel Vatandaşlık n Örgütsel vatandaşlık davranışları, formal iş tanımlarının ötesinde, belirlenmiş rol gereklerini ve beklentilerini aşan, işgörenlerin örgüte katkıda bulunmak için istekli olarak gösterdikleri rol fazlası davranışları ifade eder.

Örgütsel Vatandaşlık n Örgütsel vatandaşlık davranışları iş ile ilgili ortaya çıkan problemlerde; Kişinin bu problemlerin çözümü için arkadaşlarına yardım etmesi, ¨ Emirleri sorun yaratmadan kabul etmesi, ¨ Beklenmedik zamanlarda ortaya çıkan yapılması gereken zorunlu görevleri sızlanmadan ve şikâyet etmeden yerine getirmesi, ¨

Örgütsel Vatandaşlık n Örgütsel vatandaşlık davranışları iş ile ilgili ortaya çıkan problemlerde; ¨ İş, örgüt ve yöneticileri hakkında örgüt dışındaki kişi ve kurumlara karşı olumlu şekilde söz etme, ¨ Çatışmaların ve dikkat dağıtıcı öğelerin olmadığı ya da minimum hale getirildiği bir örgüt iklimi oluşturma ¨ Örgütsel kaynakları koruma gibi davranışları kapsamaktadır.

Örgütsel Vatandaşlık Prososyal Örgütsel Davranışlar İşlevsel Prososyal Örgütsel Davranış §Örgütü geliştirme yolları arama § Kendini geliştirme §Örgüt içinde her konuda yüksek düzeyde sorumluk alma §İş arkadaşlarıyla sürekli işbirliği halinde olma §Örgütün çevrede olumlu bir izlenim yaratmasına katkıda bulunma Ekstra Rol Davranışı Biçimsel rol tanımlarında yer almayan davranış İşlevsel Olmayan Prososyal Örgütsel Davranış §Üyelerin örgüt amaçlarına uymayan kişisel amaçlarını gerçekleştirmek için birbirlerine yardım etmeleri §Bazı üyelerin diğer üyeleri korumak için örgüt kayıtlarında değişlik yapmaları vb. Tanımlanmış Rol Davranışı Biçimsel rol tanımlarında yer almayan davranış Örgütsel Vatandaşlık Davranışı

Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Boyutları Diğergamlık (Yardımseverlik, Özgecilik) n Vicdanlılık n Sportmenlik-Centilmenlik n Nezaket n Sivil Erdem n

Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Boyutları n Diğergamlık (Yardımseverlik, Özgecilik) Diğergamlık, diğer kişilere yardım etmeye veya işle ilişkili sorunların ortaya çıkmasını önlemeye yönelik gönüllü davranışlar olarak da tanımlanmaktadır.

Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Boyutları n Vicdanlılık, hem bireyin hem de grubun verimliliğini artırmaktır. İş zamanını verimli kullanma ve işe devamlılık konusunda beklenenin üzerinde bir çaba gösterme böyle davranışlara örnektir.

Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Boyutları n Sportmenlik-Centilmenlik Sportmenlik, örgüt için yapıcı sonuçlar üreten zaman miktarını artırmayı ifade etmektir. Örgütten şikâyet etmeme, sorunlar karşısında sızlanmadan görevini yerine getirme, iş arkadaşlarına saygısızca davranmama bu türden davranışlardır.

Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Boyutları n Nezaket, sorunları engellemeye dönük yapıcı davranışları ve örgüt elemanlarının sürekli iletişim halinde olmalarını ifade etmektir. Kısaca nezaket, başkalarının işlerini etkileyecek hareketler yapmadan veya kararlar almadan önce diğerlerini bilgilendirmeye dayanan davranışları içerir.

Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Boyutları n Sivil Erdem Sivil erdem, örgüt içerisinde sorumluluk alarak örgütün çıkarları lehine davranmayı ifade eder. Gerginliğe neden olabilecek davranışlardan kaçınma, iş toplantılarına ve sosyal etkinliklere gönüllü olarak katılma ve sorumluluk alma, sivil erdem davranışları arasındadır.

Mobbing (Yıldırma) Mobbing, Latince’de kararsız kalabalık anlamına gelen “mobile vulgus” sözcüklerinden türetilmiştir. n Mobbing sözcüğünün kökeni, İngilizce’de ise “mob” sözcüğüne dayanmakta ve kavram, “yıldırma, topluca saldırma, çevresine toplanma, etrafını sarma” gibi anlamları içermektedir. n

Mobbing (Yıldırma) n Mobbing kavramı tam olarak Türkçeye çevrilemediği için mobbing kavramı yerine; ¨ ¨ ¨ ¨ İşyerinde duygusal linç, Psikolojik terör, Zorbalık, Psikolojik taciz, Duygusal saldırı, Yıldırma, Duygusal taciz vb. kavramlar kullanılmaktadır

Mobbing (Yıldırma) n İşyerinde yıldırma (mobbing), en genel tanımı ile birinin veya birkaç kişinin, bir veya daha fazla kişi tarafından, ortalama altı ay boyunca, düzenli olarak, duygusal yönden yaralayıcı davranışlara maruz bırakılmasıdır.

Mobbing (Yıldırma) n Mobbing kavramı, işyerinde bireylere üstleri, eşit düzeyde çalışanlar ya da astları tarafından sistematik bir biçimde uygulanan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama vb. davranışları içermektedir

Mobbing (Yıldırma) Davranışları Bireyin Kendini Göstermesini ve İletişim Kurmasını Etkilemeye Yönelik Davranışlar n Bireyin Sosyal İlişkilerine Saldırılar n Bireyin İtibarına Yönelik Saldırılar n Bireyin Sağlığına Doğrudan Saldırılar n

Mobbing (Yıldırma) Davranışları n Bireyin Kendini Göstermesini ve İletişim Kurmasını Etkilemeye Yönelik Davranışlar: ¨ Bu düzeyde bireyin meslektaşları tarafından kendini ifade etmesi kısıtlanır ve sözü kesilir. ¨ Yine bu boyutta, birey azarlanır, yüksek sesle bağırılır, iş ve özel yaşamı eleştirilir. ¨ Telefonla rahatsız edilir, sözlü ve yazılı tehditler yapılır. ¨ Bakışlarla ve imalarla ilişki reddedilir.

Mobbing (Yıldırma) Davranışları n Bireyin Sosyal İlişkilerine Saldırılar: ¨ Birey, kimseyle konuşturulmaz, diğer işgörenlerden izole edilerek ayrı bir yerde görevlendirilir veya işler verilir. ¨ iş arkadaşlarıyla görüşmesi engellenir, birey, yokmuş gibi hareket edilir ve haklarına, kişiliğine saygı gösterilmez. ¨ Bireye uygulanan dışlamalar, mağdurla görüşenlere de yayılmaya başlar.

Mobbing (Yıldırma) Davranışları n Bireyin İtibarına Yönelik Saldırılar: ¨ Bireyin arkasından kötü konuşulur, asılsız dedikodular çıkartılır. ¨ Alaya alınır, sorunlu gibi davranılır, psikiyatrik yardım almaya zorlanır. ¨ Politik ya da dini inançları açıkça eleştirilir, özel yaşamıyla alay edilir. ¨ Özgüvenini etkileyecek bir iş yapmaya zorlanır, bireyin kararları sürekli sorgulanır, küçük düşürücü isimlerle çağrılır.

Mobbing (Yıldırma) Davranışları n Bireyin Sağlığına Doğrudan Saldırılar: ¨ Bu kategoride birey, fiziksel olarak zor bir görev yapmaya zorlanır. ¨ Fiziksel şiddet uygulanır, hafif şiddetle tehdit edilir, fiziksel ve cinsel olarak taciz edilir.

TEŞEKKÜRLER