NTE 12 RGT VE YNETME YNELK YEN YAKLAIMLAR

ÜNİTE 12 ÖRGÜT VE YÖNETİME YÖNELİK YENİ YAKLAŞIMLAR II: ÖĞRENEN ÖRGÜTLER Prof. Dr. Cevat ELMA

n Bu ünitede 1990’lı yıllardan itibaren yoğun biçimde tartışılan öğrenen örgüt kavramı üzerinde durulacaktır.

YÖNETİMİN ALTI ÇAĞINA GENEL BİR BAKIŞ ÇAĞ 1: Yapılaşma (1910 -1935) ÇAĞ 2: Verimlilik (1935 -1955) ÇAĞ 3: Sistemler (1955 -1970) ÇAĞ 4: Strateji (1970 -1980) ÇAĞ 5: Kültür (1980 -1985) ÇAĞ 6: Yenileşme (1980 - 1990’ların sonları) Yeni Bir Yönetim Çağına Doğru…. ?

ÖĞRENEN ÖRGÜTLERİN GELİŞİM SÜRECİ BİLEN ÖRGÜTLER (Çevrelerinde oluşan değişime tepki olarak gelişen örgüt) ANLAYAN ÖRGÜTLER (İnsan unsuruna önem veren örgüt) DÜŞÜNEN ÖRGÜTLER (Sorunları çabuk teşhis edip, analizini yaparak eyleme geçen ve sorunlar üzerinde yoğunlaşan örgüt) ÖĞRENEN ÖRGÜTLER (Sistematik biçimde sorun çözen, yeni yaklaşımları deneyen, kendi ve başkalarının deneyiminden dersler çıkaran, takım çalışmasına yönelen örgüt)

Yönetim Çağları Boyunca Birey Olarak Çalışanın Durumu Bireyin Kontrolü (1910 -1960) Bireyin Tanınması (1960 -1980) Bireye saygı (1980 - 1990’ların sonları)

Kurumlarda işler daha çok müdürlük, amirlik, krallık olarak algılandığı için liderliği pek bilen de yok kullanan da yok. Liderlik yapılıp kurumun ve çalışanların kendini geliştirmesi için uygun zemin aramak yerine elini belinin arkasına koyup polis gibi koridorlarda gezmek amirlik olarak algılandığı için kurumlarımız öğrenen örgütler olamamaktadır.

ÖĞRENEN ÖRGÜT n Araştırmalar, örgütü değişen ve gelişen, dolayısıyla sürekli öğrenen bir yapı olarak nitelendirmektedir. Örgütleri, öğrenen örgüt olarak kabul etme hareketi Argyris ve Schön’ün 1978’deki çalışmalarıyla başlamıştır.

ÖĞRENEN ÖRGÜT n Öğrenmeyi, örgütler için bir yaşam tarzı olarak kabul görme eğilimi, özellikle Peter Senge’nin 1990’lı yıllara rastlayan çalışmaları sonrasında başlamıştır.

ÖĞRENEN ÖRGÜT n Öğrenen örgütler, olaylara sistem düşüncesiyle bakan, kendi kişisel uzmanlıklarını geliştiren, zihinsel modellerle düşünen, paylaşılan bir vizyona sahip; ayrıca takım ve işbirliği yoluyla yeniden öğrenmeyi öğrenen insanlar yetiştirmeyi içermektedir.

Öğrenen Örgüt Tanımları n Kapsamlı başarılar için bilgiyi daha iyi toplayan, yöneten ve kullanan; böylece güçlü ve kollektif öğrenme yoluyla kendini sürekli dönüştüren örgüttür.

Öğrenen Örgüt Tanımları n Örgütün, öğrenme kapasitesinin, ona yüklenilen ya da baş etmesi gereken değişme oranını aşmasıdır. n Kesintisiz ve sürekli örgütsel yenileşme yoluyla mükemmellik arayan ve bu konuda gittikçe ustalaşan örgüttür.

Öğrenen Örgüt Tanımları n Anlamların, insanlar arasında karşılıklı değişim yoluyla kurulduğu ortak eylemler ağıdır. Öğrenme, ağın bir üyesi olmakla gerçekleşir. n Becerilerin, hem bireysel hem de örgütsel düzeyde kullanımı ve yeniden şekillendirilmesidir.

ÖĞRENEN ÖRGÜT n Öğrenen örgütler, sörfçülere benzerler: Üzerinde kaydıkları dalgaları kontrol edemezler, fakat sürekli ona uyarlar ve istedikleri yere gitmek için bu dalgaların enerjisini kullanırlar.

Örgütleri Öğrenen Örgütlere Dönüştüren Yedi Zorunlu Eylem n n n n Sürekli öğrenme fırsatları yaratmak Araştırma ve diyalogu geliştirmek İşbirliği ve takımla çalışmayı özendirmek Bilgiyi kazandırıcı ve öğrenmeyi paylaştırıcı sistemler kurmak İnsanları ortak bir vizyon etrafında bütünleştirmek Örgütü, çevresiyle ilgili/ilişkili kılmak Hem bireysel hem de takım ve örgütsel düzeyde destekleyici liderliği kurmak

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Öğrenen örgütleri nitelendiren beş temel özellikten söz edilebilir. Bunlar; Yapı ¨ Bilgi Sistemleri ¨ İnsan Kaynakları Uygulamaları ¨ Örgütsel Kültür ¨ Liderlik ¨

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Öğrenen örgüt yapıları, yapıları takım çalışmasını, güçlü yatay ilişkileri, örgütün hem içsel hem de dışsal sınırları boyunca oluşturulan ilişkiler ağını öne çıkarır.

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Öğrenen örgüt yapıları, yapıları çalışanların katılma olanaklarını arttıran göreli düz yönetsel bir hiyerarşiye sahiptirler. n Üyeler, örgütü etkileyen önemli konularda karar alma yetkisine sahiptirler.

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Bilgi akışı, örgütsel öğrenme ve başarının en önemli özelliklerinden biridir. n Öğrenme, bilgi akışı olmadan gerçekleşemez. n Bilgi sistemleri, öğrenen örgütler için güçlü bir altyapı oluşturur.

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Geleneksel örgütler, bilgi sistemlerini denetim amacıyla kullanırlar. n Bu tür örgütlerde dikkatler, büyük ölçüde bilginin hata bulma ve düzeltme amacıyla kullanıldığı öğrenmeye odaklanır.

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Örgüt üyeleri örgütsel öğrenmenin nihai yaratıcıları ve kullanıcıları olduğundan, öğrenen örgütlerin insan kaynakları uygulamaları, üyelerin öğrenmesini geliştirecek biçimde desenlenmiştir.

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Öğrenmenin araçları olan eğitim ve yetiştirme, öğrenen örgütlerin anahtar özellikleri olup, performans arttırıcı sonuçlara ulaşmayı sağlar. n Çünkü eğitim ve yetiştirme çalışmaları öğrenmeye, öğrenme ise daha üst düzeyde iş performansına ulaştırır

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Paylaşılan varsayımlar, değerler ve normlar, bireylerin, keşfetme, buluş, üretim ve genelleştirmeye ilişkin öğrenmeleri nasıl kazandıkları ve nasıl sonuçlandıracaklarıyla yakından ilişkilidir. Öğrenen örgütler, üyeleri arasında açıklığı, yaratıcılığı ve deneyimi geliştiren güçlü kültürlere sahiptirler.

Öğrenen Örgüt Özellikleri Öğrenen örgüt kültürü, bilgiyi kazanmada, kazanılan bilgiyi işleme ve paylaşmada, yenilik yapma, yeni şeyleri deneme, başarısızlık riskini göze alma ve hatalardan öğrenme konusunda üyelerini cesaretlendirir. n Böyle güçlü kültürlere sahip örgütlerde üyeler, farklı düşünme ve davranmaya özendirilirler. n

Öğrenen Örgüt Özellikleri Öğrenen örgüt kültüründe yapılan hata ve yanlışlar, yenileşme sürecinin doğal bir parçası olarak değerlendirilir. n Üyeler, hem kendilerini hem de örgütlerini nasıl değiştireceklerini aktif olarak deneyimlerinden öğrenirler. n

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Öğrenen örgütler etkili bir liderliğe dayanırlar. Örgütsel öğrenme sürecine aktif olarak katılan liderler, öğrenme için gereksinim duyulan açıklık, risk alma ve düşünmeye örneklik ederler.

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Öğrenen örgüt liderliğinin, yeniliğe açık, statükoyu sürekli biçimde değiştirici ve araştırıcı bir örgütsel iklimi desteklemede temel olduğu ileri sürülmektedir.

Öğrenen Örgütlerle Geleneksel Örgütler Arasındaki Farklılıklar Geleneksel Örgüt Paylaşılan değerler Liderlik stili Takım Strateji Yapı Personel Beceriler Değerlendirme sistemi Yeterlilik/Etkililik Denetleyici Çalışma grubu Yol/Yön haritası Hiyerarşi Bilen İnsanlar Uyarlamacı öğrenme Mali raporlar Öğrenen Örgütsel yenileşme Başlatıcı/kolaylaştırıcı Sinerjik takım Öğrenme haritası Dinamik ağlar Öğrenen insanlar Yaratıcı öğrenme Dengeli edim kartları

Öğrenen Örgüt Özellikleri n Collin ve Porras’a göre öğrenen örgütler; ¨ Güçlü örgütsel düşünce ve inançlara sahiptirler (inanç -benzeri kültürler). ¨ Güçlü arzuları vardır (büyük, tehlikeli ve cüretkar hedefler peşindedirler). ¨ Hiç durmadan deney yaparlar (birçok şeyi dener, işe yarayanları alırlar). ¨ Kendi liderlerini geliştirirler (yuvada yetişmiş yönetim). ¨ Her zaman tepede kalmak için çabalarlar (hiçbir zaman yeterince iyi yoktur).

Öğrenen Örgüt Disiplinleri n Senge, öğrenen örgütlerin beş temel disiplin üzerinde kurulduğunu ileri sürer. Ona göre bu disiplinler, sistem düşüncesi, kişisel ustalık, zihinsel modeller, paylaşılan bir vizyon oluşturma ve takım çalışmasından oluşmaktadır.

Öğrenen Örgüt Disiplinleri n Sistem düşüncesi, bütün olayların, zaman ve yer olarak birbirinden uzak olsalar dahi, hepsinin aynı olay örgüsü içinde gerçekleştiğini ve birbiriyle ilişkili olduğunu anlatır.

Öğrenen Örgüt Disiplinleri Sistemsiz düşünme Parçaları görme Sistemli düşünme Bütünü görme Gerçekliği şekillendirmede insanları pasif tepkiciler insanları aktif katılımcılar olarak görme Mevcut duruma tepki verme Geleceği oluşturma

Öğrenen Örgüt Disiplinleri Kişisel ustalık, bireysel öğrenmeyi sürekli biçimde yenilemeyi ve onu örgütsel çalışmalarla ilişkilendirmeyi ifade eder. n Kişisel ustalık, görme ufkumuza sürekli olarak açıklık kazandırma ve onu derinleştirme, enerjimizi odaklaştırma, sabrımızı geliştirme ve gerçekliği objektif olarak görme disiplinidir. n

Öğrenen Örgüt Disiplinleri Zihinsel modellerle düşünme, yöneticilere, kendi varsayımlarını ve mevcut gerçekliğe ilişkin bakışlarını değiştirmeye yardım etmeyi anlatır. n Senge’ye göre gelecek, doğrusal ve dikey düşünme yöntemini terk etmeyi gerektirmektedir. Yaratıcılık, sezgi ve hayal gücü daha üst düzeyde kullanılmalıdır. n

Öğrenen Örgüt Disiplinleri Zihnimizde yer etmiş, kökleşmiş varsayımlar, genellemeler, hatta resim ve imgeler bir bütün olarak dünyaya ilişkin anlayış ve eylemlerimizi etkiler. n Zihinsel modellerle çalışma, dünyaya, olay ve olgulara ilişkin içsel resimlerimizi ortaya çıkarmayı, bunları sıkı bir incelemeden geçirmeyi öğrenmeyi gerektirir. n

Öğrenen Örgüt Disiplinleri Paylaşılan vizyona sahip örgütler, her dönemde insanları ortak bir kimlik ve kader duygusu etrafında toplamayı başarmıştır. n Bu tür örgütlerde insanlar, kendilerine söylendiği için değil, kendi istedikleri için kendilerini aşar ve öğrenirler. n

Öğrenen Örgüt Disiplinleri Takım çalışması, çalışma gruplarını, diyalog yoluyla birbirine bağlamayı ifade eder. n Öğrenen örgütler, işbirliği içinde birlikte çalışan bireyler nedeniyle çoğu zaman gelişmenin en dinamik gücüne sahip örgütler olarak nitelendirilir. n

Öğrenen Örgüt Disiplinleri n Takım halinde öğrenme önemlidir, çünkü modern örgütlerde temel öğrenme birimi, artık bireylerden çok, takımlardır. n Takımlar öğrenmedikçe örgütler de öğrenemez.

Öğrenen Örgüt Disiplinleri n Takımlar halinde öğrenme disiplini diyalogla başlar. Bu, takımdaki bireylerin, varsayımlarını askıya alıp, gerçek birlikte düşünme eylemine girme kapasitesidir.

TEŞEKKÜRLER