NTE 11 RGT VE YNETME YNELK YEN YAKLAIMLAR

ÜNİTE 11 ÖRGÜT VE YÖNETİME YÖNELİK YENİ YAKLAŞIMLAR I: ÖRGÜT KÜLTÜRÜ Prof. Dr. Cevat ELMA

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ n n Kültür, toprağı işleyip ekme anlamına gelen tarım (cultivation) kelimesinden türetilmiş bir kavramdır. Biyolojide hücrelerin içinde yetiştiği bir ortamı ifade etmektedir. Antropolojide ise insanların içinde yetiştiği hayatın bütün yönlerini içeren bir kavram, Örgütsel davranışta ise insanlara programlanmış bir ortak bakış açısı sunan değerler ve inançlar olarak tanımlanmaktadır.

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ n Örgüt kültürü bazı yazarlara göre; ¨ Ödül sistemi, kariyer olanağı, iletişim ağı ve hiyerarşiden oluşan yapı, ¨ İnanç ve değerler bütünü, ¨ Norm, değer, inanç ve davranış kalıplarından oluşan bir yapı, biçiminde tanımlanmaktadır

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ n 1970'li yıllar, akademik alanda, örgütsel kültür çalışmalarının yavaş da olsa geliştiği yıllar olmuştur. 1980'lerle birlikte, örgütsel kültür kavramı popülarite kazanmış ve örgüt yöneticilerinin dağarcığına girmiştir.

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ n İlk önce ABD iş dünyasında kullanılmaya başlanan kültür kavramının doğuşu, iki nedene bağlanmaktadır. Birincisi, 1970’lerde, örgütlerde büyük değişimlere yol açan ekonomik çalkantı; ¨ İkincisi ise, bu dönemde Japon endüstrisi ve işletmesi konularında yapılan araştırmalardır. ¨

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ n Örgütsel kültür, ortaya çıkışından bu yana üzerinde yapılan tartışmalarla gelişen bir kavramdır. Söz konusu tartışmalar iki temel sorun etrafında odaklaşmıştır. Bunlar; ¨ Örgütsel kültürü tanımlama sorunu (örgütsel kültürün "ne olup", "ne olmadığı" konusu) ¨ Örgütsel kültür çalışmalarının yöntemi sorunu (nicel mi nitel mi)

ÖRGÜT KÜLTÜRÜ n Örgüt kültürü konusunda birbirine benzer ya da farklı birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan ön plana çıkan üç sınıflama üzerinde durulmuştur. Bunlar; ¨ Edgar Schein’in Sınıflaması ¨ Bath Danışmanlık Grubu Sınıflaması ¨ Diana C. Pheysey’in Sınıflaması

Edgar Schein’in Örgüt Kültürü Sınıflaması Schein’e göre kültür sözcüğü birçok anlam ve çağrışımlara sahiptir. n Genelde herkes örgütlerin birer kültüre sahip olduğu konusunda hemfikirdir. Ancak, sahip olunan şeyin ne olduğu konusunda çok farklı görüşler vardır. Bu farklı görüşlerden bazıları şunlardır: n

Edgar Schein’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n n n Gözlemlenmiş davranışsal düzenlemeler; insanların etkileşimleriyle ortaya çıkan dil, uyum ve ritüeller gibi. Normlar; çalışan gruplarda gelişen, "ne kadar iş o kadar ekmek" anlayışı gibi normlar. Baskın değerler; ürün kalitesi gibi örgütçe benimsenen değerler. Örgüt felsefesi; örgütün çalışanlarına ve müşterilerine karşı izlediği politikaların belirleyicileri. Oyunun kuralları; örgütte uyulması gereken geçerli kurallar His ve iklim; örgütte fiziki konumu ve örgüt üyelerinin müşteri ve diğer örgüt dışı kişilerle ilişkilerinden doğan his ve iklim.

Edgar Schein’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n Schein'e göre bir kültürün düzeyleri; ¨ Artifaktlar: Teknoloji, sanat, görünen ve işitilen davranış örüntüleri ¨ Değerler: Fiziksel çevrede test edilebilir değerler, sadece sosyal mutabakat ile test edilebilir değerler ¨ Temel varsayımlar: Çevre, insan, faaliyetler, ilişkiler, gerçek, zaman ve mekanın doğasına ilişkin varsayımlar

Bath Danışmanlık Grubu Örgüt Kültürü Sınıflaması Bath Danışmanlık Grubu olarak bilinen bir çalışma grubu, Geertz (1973) ve Schein’in (1985) örgütsel kültür çalışmalarını temel alarak yeni bir örgütsel kültür modeli geliştirmişlerdir. n Su zambağı (Waterlily) benzetmesi yapılan bu modelde örgütsel kültür beş düzeyden oluşmaktadır. n

Bath Danışmanlık Grubu Örgüt Kültürü Sınıflaması Artifaktlar Davranışlar Kafa yapısı/Zihniyet Motivasyonel kökler Duygusal zemin

Bath Danışmanlık Grubu Örgüt Kültürü Sınıflaması Su zambağı modeli, örgüt kültürünün en çok fark edilen düzeyinin, logo, görev tanımı, yıllık raporlar, giysiler, mobilyalar, binalar gibi unsurlardan oluşan artifaktlar olduğunu göstermektedir. n Bu düzey, zambağın su üstünde kalan çiçek kısmına karşılık gelmektedir. n

Bath Danışmanlık Grubu Örgüt Kültürü Sınıflaması n Su yüzeyi ise kültürün davranış düzeyini temsil etmektedir. Suyun içi örgütün kafa yapısını oluşturan inanç sistemlerini, suyun dibi ise bireysel amaçları örgütsel amaçlarla bağdaştıran motivasyonel kökler ile örgüt iklimine karşılık gelen duygusal zemini temsil etmektedir.

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n Pheysey, Harrison ve Handy’nin çalışmalarını esas alarak örgüt kültürünü rol, başarı, güç ve destek kültürü biçiminde sınıflamıştır.

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n Rol kültürü. Daha çok büyük örgütlerde görülen bu kültüre sahip örgütler piramit ya da yunan tapınağı şeklindedir. Piramidin tepesine doğru gidildikçe kişi sayısı azalmaktadır. Bu örgütlerde hiyerarşik yapının içinde farklı bölümler (satın alma, işletme, pazarlama, muhasebe vb. ) de söz konusudur.

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n Örgütte her konumdaki bireylerin faaliyetleri önceden belirlenmiştir. İşgörenlerin davranışlarını iş tanımları, kurallar ve ilkeler belirlemektedir. Kısaca, beklentilere ve kurallara uyumun esas olduğu bu örgütler "belirli amaçlara ulaşmak için rasyonel araçlara bağlı"dırlar.

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması “Klasik bürokrasi” olarak da ifade edilen rol kültürüne sahip örgütlerde rasyonel ve yasal yapılanmalar söz konusudur. n Daha çok büyük örgütler ve devlet kuruluşlarında gözlenen bu yapıda hiyerarşik kararlar ve kişisel olmayan ilişkiler esastır. n

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n Başarı kültürü. Kurallara uymaktan çok işlerin görülmesine ve başarıya önem veren bu örgütlere örnek olarak küçük danışmanlık şirketleri ve araştırma enstitüleri gösterilmektedir.

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması n Merkezi yapılar olarak görülen bu tip örgütlerde matriks yapılanmalar esastır. Tepe yönetimi uzun dönem politikaları belirler, kısa dönemli kararlara karışmaz. Bu tip örgüt yönetimleri esnek bürokrasi olarak kabul edilmektedir.

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması Güç kültürü. Bu kültürde, örgüte hakim konumda olan bir kaç kişi vardır. Bu örgütlerde olup biten her şey yönetim tarafından bilinir ve tüm yetkiler yönetimin elindedir. n Güç kültürüne sahip örgütler piramit ya da ağ şeklinde yapılanmıştır. Bu örgütlerde yetki tepede ve tek elde toplanmıştır. n

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması Destek kültürü. Bu kültürde, örgüt üyeleri arasında karşılıklı ilişki, ortak karar alma ve bağlılık söz konusudur. n Örgütte, herkes kendini örgütün bir üyesi olarak görür ve kendilerine değer verildiğine inanır. n

Diana C. Pheysey’in Örgüt Kültürü Sınıflaması Bu örgütlerde insan ilişkileri güvene dayalıdır ve insanlar işin en iyisini yapmaya eğilimlidirler. n Bu kültüre sahip örgütlerde sezgisel karar alma ve değerleyici denetim söz konusudur. Formal yapının zayıf olduğu bu örgütlerde informal ilişkiler esastır. n

Örgüt Kültürü Yönetim Güç Kültürü Rol Kültürü Başarı Kültürü Destek Kültürü Otoriter Katılımcı Mekanik Organik Biçimi Örgüt Biçimi Denetim Biçimi Yetki Kaynağı Hiyerarşik Kişisel sorumluluk İşbirliğine dayalı Üst asta emreder ve kişisel yargı esas karşılıklı sorumluluk Yasal düzenlemeler esas alınır ve ortak yargı esastır. Uzmanlık İşbirliği Örgüt hiyerarşisi Yasal düzenleme Motivasyon Ast-Üst İlişkisi Dışsal güdüler: X Kuramı İçsel güdüler: Y Kuramı Üstler astlara ne Üstler yasal Üst, hem emir verir, Üst astlarının yapmaları yetkileri hem de katılımı görüşlerini dikkate alır. gerektiğini söyler. çerçevesinde teşvik eder. hareket eder.

TEŞEKKÜRLER