NSAN HAKLARI KONU X NSAN HAKLARININ ULUSLARARASI ALANDA

İNSAN HAKLARI KONU X İNSAN HAKLARININ ULUSLARARASI ALANDA KORUNMASI (Sözleşme İçi – Sözleşme Dışı – Bölgesel Koruma)

Diğer Sözleşmeler ve Denetim Organları Uluslararası Irk Ayrımcılığının Tüm Biçimlerinin Kaldırılması Sözleşmesi Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Komitesi Kadınlar Arasında Tüm Ayrımcılık Biçimlerinin Kaldırılması Sözleşmesi Kadınlar Hakkında Ayrımcılığın Kaldırılması Komitesi 2

Diğer Sözleşmeler ve Denetim Organları İşkenceye ve Başka Zalimce, İnsanlıkdışı ya da Onur Kırıcı Ceza ya da Davranışlara Karşı Sözleşme Çocuk Hakları Sözleşmesi İşkenceye Karşı Komite Çocuk Hakları Komitesi 3

Diğer Sözleşmeler ve Denetim Organları Uluslararası Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Üyelerinin Korunması Sözleşmesi Bütün Kişilerin Zorla Kayıp Edilmesinden Korunması Uluslararası Sözleşmesi (2010) Engelli Kişilerin Hakları Sözleşmesi Göçmen İşçiler Komitesi Zorla Kayıp Edilme Komitesi Engelli Hakları Komitesi 4

Sözleşmeler Çerçevesinde Kurulan Sistem Ortak Özellik: Tüm sözleşmelerde denetim organı olarak birer KOMİTE kurulmuştur. Bu komiteler denetim organı olarak görev yaparlar. -Bireysel başvuru; -Devlet başvurusu; -Raporlara dayalı denetim. 5

Sözleşme Dışı Denetim Sistemleri Yukarıda sayılı sözleşmelere dayanmayan BM çerçevesindeki değişik denetim biçimleri. Konulara göre denetim (tematik) Ülkelere göre denetim Ekonomik ve Sosyal Konsey’e bağlı İnsan Hakları Komisyonunun gerçekleştirdiği ESK’nin kabul ettiği denetim usulleri 1235 usulü ve 1503 usulü denetim 6

Konulara Göre Denetim Örnekler: Keyfi tutuklamalar, yargısız infazlar, keyfi infazlar, ifade özgürlüğü gibi. Türkiye geçmişte konulara göre denetim kapsamında zaman denetlenmiş, bağımsız uzman ya da raportörlerce denetlenmiş ve ciddi insan hakları sorunları tespit edildiği durumlar olmuştur. 7

Ülkelere Göre Denetim Bazen de bir ülkedeki çeşitli durumları incelemek üzere denetim çalışmaları yapılmıştır. Ör: Filistin, Irak, İran, Pakistan, Afganistan, Küba, El Salvador, Haiti, Myanmar, Güney Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Nijerya vb. . . 8

1235 ve 1503 usulleri İnsan Hakları Komisyonu 1235 Usulü aracılığıyla “insan hakları ve temel özgürlüklerin ağır ihlâllerine ilişkin bilgileri” inceledikten sonra, bu ihlallerin süreklilik kazanmış olduğunu gösteren örnekleri etraflıca araştırıp, bu konudaki bulgularını kendi tavsiyeleri ile birlikte Ekonomik ve Sosyal Konsey’e sunacaktır. Bu usul çerçevesinde Komisyon’a tanınan yetki bir “soruşturma” yetkisi niteliğinde değildir. İnceleme sürecinde alenilik esastır. (Şili darbesi 1973 sırasında gerçekleşen hak ihlalleri için bu yöntem işletilmiştir. ) İnsan Hakları Komisyonu, varsa, ‘büyük insan hakları ihlallerinin süreklilik gösterdiği durumları teşhir etmek üzere’, hükümetlerin cevaplarıyla birlikte insan hakları şikâyetlerini inceleme yetkisinin olması gerektiğine dair bir öneride bulunmuştur. Komisyon’un bu önerisi doğrultusunda, Ekonomik ve Sosyal Konsey, 1970 tarihli ve 1503 sayılı kararıyla İnsan Hakları Komisyonu’nu bu işlevi yerine getirmek üzere yetkilendirmiştir. 1503 usulü, her başvuruyu değil, sadece süreklilik arz eden büyük insan hakları ihlallerini konu alan başvuruları kapsamaktadır. (Tekil nitelik gösteren bireysel insan hakları şikâyetleri reddedilmektedir. ) İnceleme sürecinde 9

1235 ve 1503 usulleri ve İnsan Hakları Konseyi Her iki usulde de amaç konuyu uluslararasılaştırarak ilgili devlet üzerinde manevi etki yaratmak suretiyle büyük çaplı, sistematik insan hakları ihlallerine dikkat çekmek, kamuoyu yaratmak ve bu ihlallerin son bulmasını sağlama yoluna gitmektir. Bağlayıcı bir yargısal karar söz konusu değilir. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 15 Mart 2006 da İnsan Hakları Konseyi’ni kurmuştur. İnsan Hakları Komisyonu’nun yerini alan Konsey, aynı zamanda yeni bir denetim mekanizması yaratmıştır. Evrensel Dönemsel Değerlendirme (Universal Periodic Review) adlı bu sisteme göre, Birleşmiş Milletler üyesi devletler, ülkelerindeki insan haklarına ilişkin durumların iyileştirilmesi ve insan haklarına ilişkin yükümlülüklerinin yerine getirilmesine dair neler yaptıklarını, her dört yılda bir sunacakları raporlarında anlatacaklardır. Raporlar, İnsan Hakları Konseyi tarafından değerlendirilecektir. Söz konusu yeni kurumların halefi oldukları kurumlarla aynı işlevleri üstlendikleri söylenebilecektir; nitekim, İnsan Hakları Konseyi, Haziran 2007′de aldığı bir kararla, 1503 ve 1235 usullerini sürdürme kararı almıştır. 10

BÖLGESEL KORUMA SİSTEMİ: AVRUPA KONSEYİ 5 Mayıs 1949’da kurulmuştur. Türkiye 9 Ağustos 1949’da Konsey’e üye olmuştur. Avrupa Konseyi'nin statüsü gereği, hukukun üstünlüğü, temel insan hakları ve özgürlüklerine saygı ilkelerine bağlı tüm Avrupa ülkeleri Avrupa Konseyi'ne üye olabilirler. 11

Avrupa Konseyi Amaçları: - İnsan hakları, çoğulcu demokrasi ve hukukun üstünlüğü ilkelerini korumak ve güçlendirmek, - Irkçılık ve yabancı düşmanlığı, uyuşturucu madde, çevre sorunlarına çözüm aramak, - Avrupa kültürel benliğinin oluşmasına ve gelişmesine katkıda bulunmak, - Üye ülkeler vatandaşlarının daha iyi yaşam koşullarına kavuşmalarını sağlamak. . . 12

Avrupa Konseyi İnsan haklarıyla ilgili temel organ: İNSAN HAKLARI KOMİSERİ OFİSİ (1999) Görevleri: 1) Üye ülkelerde insan hakları eğitimi ve insan hakları bilincini artırmak; 2) AİHM’nin, Konsey’in ve Bakanlar Komitesi’nin kararlarına üye ülkelerce uyulmasını sağlamak Yaptırım gücüne sahip değildir. 13

Avrupa Konseyi: Temel İnsan Hakları Belgeleri Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) Avrupa Sosyal Şartı (ASŞ) İşkencenin ya da İnsanlıkdışı ya da Aşağılayıcı Davranış ya da Cezanın Önlenmesi Avrupa Sözleşmesi Ulusal Azınlıkları Koruma Çerçeve Sözleşmesi (Çerçeve sözleşme) 14