NSAN HAKLARI AIK ETM MATERYALLER KONU II NSAN

İNSAN HAKLARI AÇIK EĞİTİM MATERYALLERİ KONU II İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN FARKLI SINIFLANDIRMALAR -Klasik sınıflandırma (Jellinek) - Kuşaklara Göre Sınıflandırma

İNSAN HAKLARINA İLİŞKİN FARKLI SINIFLANDIRMALAR �JELLINEK’İN SINIFLANDIRMASI �Negatif Statü Hakları �Pozitif Statü Hakları �Aktif Statü Hakları �KUŞAKLARA GÖRE SINIFLANDIRMA �Birinci Kuşak İnsan Hakları �İkinci Kuşak İnsan Hakları �Üçüncü Kuşak İnsan Hakları �Dördüncü Kuşak İnsan Hakları 2

Negatif Statü Hakları �Devletin, bireyin dünyasına girmemesini güvence altına alan haklar. (Koruyucu haklar) �Devletin edimi: karışmama, gölge etmeme. Böylece birey bu haklardan devletin müdahalesi olmaksızın rahatlıkla yararlanabilir. �Ör: Din ve vicdan özgürlüğü, ifade özgürlüğü, kişi güvenliği hakları. 3

Pozitif Statü Hakları �Kişinin, devletten birşeyler yapmasını istediği haklardır. Sosyal haklar bu gruba girer. �İsteme hakları olarak da adlandırılır. (vatandaşlık sıfatına bağlı olarak talep mümkün) �Bireyin bu haklardan yararlanması, devletin olumlu edimlerine bağlıdır. �Ör: Sağlık hakkı, sosyal güvenlik hakkı, konut hakkı 4

Aktif Statü Hakları �Siyasal haklar ve özgürlüklerdir. �Siyasal iktidarı etkilemeye ve siyasal katılıma olanak veren haklardır. �Vatandaşlığa bağlı olarak kullanılırlar (dilekçe istisna). �Ör: Seçme-seçilme hakları, kamu hizmetlerine girme, askerlik gibi haklar. 5

Birinci Kuşak İnsan Hakları �Negatif statü hakları ve aktif statü hakları ile örtüşür. �Kişisel ve siyasal haklar birinci kuşak haklardır. �Burjuvazinin yürütmüş olduğu hak ve özgürlük mücadelesi sonucunda ortaya çıkan haklardır. � 1789 Fransız Bildirisi’nde bu haklara yer verilmiştir. � 1789 Fransız Bildirisi uygulamasında bu hakların herkese tanınmadığı görülmüştür (Ör: Kölelere hiç hak tanınmamış, siyasal haklar zengin yurttaşlara tanınmıştır). 6

İkinci Kuşak İnsan Hakları �Sanayi devriminin tetiklediği haklardır. �Sanayi devrimi işçi sınıfını ortaya çıkarmış, bu sınıfın talepleri II. kuşak hak taleplerini ortaya çıkarmıştır. �Sonuçta sosyal haklar tanınmıştır. İkinci kuşak haklar bunlardır. �Pozitif statü hakları ile örtüşür. Somut eşitliği sağlamaya yönelik, devletin olumlu edimlerini gerektiren haklardır. 7

Karşılaştırma: I. ve II. Kuşak Haklar I. KUŞAK -Negatif edim II. KUŞAK -Pozitif edim -Soyut eşitlik anlayışı -Somut eşitlik anlayışı -Birey devletten karışmamasını ister -Birey devletten hakkın gereğini yerine getirmesini ister 8

İnsan Haklarının Bölünmezliği �İnsan hakları, ancak tüm kuşakları tam olarak güvence altına alındığı taktirde bireyler için tam bir özgürlük ve koruma sağlanmış olur. �Birinci ve ikinci kuşak haklar bu anlamda bir bütündür. 9

Üçüncü Kuşak İnsan Hakları �Üçüncü kuşak haklar listesi: �Çevre hakkı �Barış hakkı �Gelişme hakkı �İnasnlığın ortak malvarlığından yararlanma hakkı �Halkların kendi kaderini tayin hakkı 10

Üçüncü Kuşak İnsan Hakları �“Dayanışma hakları”, “yeni haklar” ya da “kalkınma hakları” gibi adlarla da anılırlar. (Grup hakları, halkların hakları diğer adlarıdır) �Bu haklar sadece devletin çabası ile gerçekleştirilemez. İnsan topluluklarının da etkin çabası gerekir. 11

Dördüncü Kuşak İnsan Hakları �Bilimsel-teknolojik gelişmelerin yol açacağı olumsuz gelişmelere yönelik olarak gündeme gelmişlerdir (İnsan klonlanması gibi). �Günümüzde bu bağlamda ceninin hakkından söz edilmektedir. �İnsanın genetik kopyalanmasının yasaklanması Avrupa Konseyi Şartları 12

1982 Anayasası’ndaki Durum �Jellinek’in tasnifi benimsenmiştir. �Kategorik olarak 3. ve 4. kuşak haklara yer verilmemiştir.