Normy prawa midzynarodowego n n n Ius cogens

Normy prawa międzynarodowego n n n Ius cogens – bezwzględnie obowiązujące, imperatywne, art. 53 KWPT Ius dispositivum – względnie obowiązujące Powszechne – obowiązują wszystkie państwa Wielostronne – w ramach grupy państw: regionalne, subregionalne. Dwustronne – wzajemne stosunki między dwoma państwami

Ius cogens n a) b) c) d) e) f) g) h) Podstawowe zasady prawa międzynarodowego Wyrzeczenie się siły, poszanowanie integralności terytorialnej państw, nienaruszalność granic Pokojowe załatwianie sporów Nieingerencja a wprawy wewnętrzne i zewnętrzne państw Współdziałanie państw zgodnie z KNZ Równouprawnienie i samostanowienie narodów Suwerenna równość państw Wykonywanie przez państwa zobowiązań w dobrej wierze Poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

Art. 38 ust 1 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał, którego funkcją jest rozstrzygać, zgodnie z prawem międzynarodowym przedłożone mu spory stosuje: n konwencje międzynarodowe, bądź ogólne bądź partykularne ustanawiające normy wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór, n zwyczaj międzynarodowy jako dowód ogólnej praktyki przyjętej za prawo, n ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane, n z zastrzeżeniem postanowień art. 59, orzeczenia sądowe i poglądy posiadające najwyższe kwalifikacje pisarzy różnych narodów w zakresie prawa międzynarodowego jako pomocniczy środek ustalania norm prawa.

Prawo traktatów 1. 2. 3. 4. 5. Początkowo regulowane w formie prawa zwyczajowego Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 r. (weszła w życie 21. 01. 1980) Konwencja o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi albo między organizacjami międzynarodowymi z 1986 Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z 1978 (weszła w życie 06. 11. 1996 r. ) W odniesieniu do państw nie będących stronami w/w stosuje się odpowiednie normy prawa zwyczajowego

Traktat międzynarodowy Art. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów: „międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej, i bez względu na jego szczególna nazwę”

Forma 1. 2. Pisemne Inne formy (aktualnie rzadko stosowane) np. ustne.

Forma dokumentu 1. 2. W jednym dokumencie W dwóch (kilku) dokumentach – w przypadku zawierania umowy w formie wymiany not

Rodzaje umów międzynarodowych Ze względu na liczbę stron n n Dwustronne (bilateralne) Wielostronne - powszechne - regionalne

Potencjalna liczba stron umowy 1. n 2. n 3. n Zamknięte Brak możliwości przystąpienia innych podmiotów Otwarte warunkowo Dopuszczają możliwość przystąpienia kolejnych podmiotów po spełnieniu określonych warunków Otwarte bezwarunkowo Możliwość przystąpienia kolejnych stron bez konieczność spełniania warunków

n n n Państwowe ( w imieniu głowy państwa) Rządowe (w imieniu rządu) Resortowe (w imieniu lub przez właściwego ministra)

Tryb 1. 2. Prosty – dochodzi do skutku poprzez podpisanie, wymiana not Złożony – charakter bardzo uroczysty, zawarta procedura ratyfikacji lub zatwierdzenia

n n Główne Wykonawcze – zawierane w celu realizacji postanowień umowy głównej

Treść 1. Polityczne 2. Gospodarcze 3. Społeczno-kulturalne * Liczne umowy mają charakter wielowątkowy (Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej)

n Terminowe n Bezterminowe

Elementy umowy międzynarodowej Generalnie poza regulacją prawa pozytywnego n Ukształtowana przez spójną praktykę państw Tytuł umowy – nazwa danego dokumentu, znaczenie głównie protokolarne. (traktat, umowa, porozumienie, układ, karta, umowa ramowa, wyjątkowo Konkordat) Wstęp umowy = preambuła – zawiera informację dot. organów reprezentujących państwa, przesłanki, motywy zawarcia umowy Merytoryczna część umowy = dyspozycja – zasadnicze kwestie dot. przedmiotu umowy, uprawnień, zobowiązań stron, zawarcie klauzul n

Elementy umowy międzynarodowej cd. Postanowienia końcowe (klauzule formalne) - uregulowania dot. trybu zawierania danej umowy, moment wejścia w życie, czas obowiązywania Zakończenie umowy – oficjalne języki w jakich została umowa sporządzona, data, miejsce podpisania, podpisy (w porządku alfabetycznym w przypadku umowy wielostronnej oraz zgodnie z regułą alternatu gdy umowa bilateralna)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Tytuł umowy Inwokacja - wezwanie do boga Intytulacja - wyszczególnienie monarchów Arenga - określenie przyczyn Narracja - opis czynności, pełnomocnictwa Dyspozycja - właściwa treść umowy Korroboracja – „wzmocnienie umowy” Data i miejsce zawarcia umowy Podpisy i pieczęcie

Podpisywanie n n Umowy dwustronne – zasada alternatu Umowy wielostronne – porządek alfabetyczny lub zasada pêle-mêle

Pełnomocnictwo n n KPT art. 2 ust. 1 pkt c) KPT art. 7 ust 2 pkt a) (brak potrzeby specjalnych pełnomocnictw) KPT art. 7 ust 2 pkt b) (szefowie misji dyplomatycznych) Przedstawiciele akredytowani przez państwa przy organizacjach międzynarodowych

w Polsce pełnomocnictwa udziela: Do prowadzenia negocjacji, przyjęcia tekstu traktatu – minister spraw zagranicznych lub właściwy minister (w odniesieniu do umów resortowych) n do podpisania umowy (w kolejności: państwowych, rządowych, resortowych) – Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów, właściwy minister ٭ na podstawie Ustawy o umowach międzynarodowych z 14 kwietnia 2000 r. n

Procedura zawierania umów 1. n n Rokowania (negocjacje) przygotowanie i ustalenie tekstu umowy, w formie pisemnej lub ustnej, prowadzone przez pełnomocnych przedstawicieli państw lub organizacji międzynarodowych Gdy przedmiotem umowy wielostronne, negocjacje przebiegają na forum konferencji lub pod auspicjami organizacji międzynarodowej

Procedura cd. 2. n Przyjęcie tekstu umowy (zaakceptowanie treści) co do zasady w drodze wyrażeniu zgody przez wszystkie państwa biorące udział w negocjacjach, art. 9 KWPT Wyjątkowo przyjęcie tekstu w ramach konferencji międzynarod. , wtedy zgoda 2/3 liczby państw obecnych i głosujących (chyba, że ustalą inaczej), art. 9 ust 2 KPT

Procedura cd. 3. n n n Stwierdzenie autentyczności (art. 10 KPT) inaczej umocowanie gdy umowy dwustronne przyjęcie tekstu i umocowanie - jednocześnie Podpisanie ad referendum Parafowanie Inny sposób uzgodniony przez państwa negocjujące

Sposoby wyrażenia zgody n n W drodze podpisania W drodze wymiany dokumentów stanowiących traktat W drodze ratyfikacji W drodze przystąpienia

Procedura cd Wyrażenie zgody na związanie się postanowieniami art. 11 KPT n Tryb prosty Podpisanie art. 12 Podpisanie ad referendum - do akceptacji np. ministra art. 12 Parafowanie Wymiana not art. 13 KPT 4.

Procedura cd. Tryb złożony Podpisanie ↓ Procedura krajowa (definitywne wyrażenie zgody) n Ratyfikacja n Zatwierdzenie n Przyjęcie n

Ratyfikacja n n n n Najbardziej uroczysta forma Przysługuje głowie państwa W zależności od ustaleń prawa wewnętrznego różny jest zakres udziału parlamentu W Polsce (art. 133 ust. 1 pkt 1) ratyfikacji dokonuje prezydent Uchwałę o przedłożeniu umowy do ratyfikacji podejmuje Rada Ministrów a tekst wraz z dokumentacją przedkłada minister spraw zagranicznych O zamiarze ratyfikacji prezydent informuje Sejm Art. 89 ust 1 Konstytucji ustala zakres umów objętą obowiązkiem ratyfikacji Ustawa z 14 kwietnia 2000 r. określa zasady, tryb zawierania ratyfikacji, zatwierdzania

Art. 89 Konstytucji RP 1. „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1) 2) 3) 4) 5) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

1) 2) 3) Art. 91 Konstytucji RP Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania u 1)stawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Zatwierdzenie n n Uroczysta forma zgody na zawarcie Dokonywa zgodnie z ustaloną praktyką przez rząd, szefa rządu lub ministra

Przyjęcie n n n Klauzula zróżnicowanego przyjęcia Art. 11 KPT Pozwala na zastosowanie różnych form na przyjęcie tej samej konwencji

Przystąpienie n n Wola związania się umową wielostronna, która już wcześniej weszła w życie Art. 15 KPT

n n Wymiana dokumentów (not) ratyfikacyjnych - ostatni etap procedury zawierania umów bilateralnych Przy zawieraniu umów wielostronnych dokumenty są przekazywane depozytariuszowi

Depozytariusz n n Obowiązki wynikają z art. 77 -78 KPT Państwo na którego terytorium prowadzono negocjacje (lub konferencja) Organizacja międzynarodowa Sekretarz Generalny ONZ

Rejestracja n n n Art. 102 Kart NZ zobowiązuje aby umowy zawierane przez członków organizacji rejestrować w Sekretariacie ONZ. Brak rejestracji powoduje niemożność powoływania się na nie przed organami ONZ Art. 80 KPT Rejestrowane również akty jednostronne UNTS – United Nations Treaty Series

Zastrzeżenia n n n n n Art. 2 ust. 1 pkt d) KPT Art. 19 KPT Gdy umowa nie zawiera postanowień w kwestii zastrzeżeń możliwe jest składanie takich zastrzeżeń jeśli nie godzą w cel i przedmiot umowy Dopuszczalność przewidziana w umowach wielostronnych Strony mogą ograniczyć lub wyłączyć możliwość zastrzeżeń W formie pisemnej Dopuszczalność ograniczona czasowo – do momentu definitywnego wyrażenia zgody na związanie Obowiązek przedstawienia pozostałym stronom Art. 20 KPT

Sprzeciw do zastrzeżenia n 1. 2. n Art. 20 ust. 5 Zwykły – dany przepis nie wchodzi w życie w stosunkach między państwami składającym sprzeciw i tym, które złożyło zastrzeżenie Kwalifikowany – umowa międzynarodowa w ogóle nie wchodzi w życie między stroną zgłaszającą zastrzeżenie a stroną składającą sprzeciw kwalifikowany Zarówno sprzeciw jak i zastrzeżenie mogą zostać wycofane (art. 22 KT)

Wejście w życie n n n Umowa staje się pełnoprawnym aktem Państwo staje się jego stroną Ważne prawa i obowiązki Termin określony w umowie Gdy brak terminu – art. 24 ust. 2 KPT Gdy państwo przystępuje do umowy art. 24 ust. 3

Stosowanie umowy n n 1. 2. Art. 28 KWPT Art. 29 KWPT Z zasady tworzy prawa i obowiązki pomiędzy państwami umawiającymi się (art. 34 KPT) Wyjątkowo dopuszczalne zawieranie umów: Pacta in favorem tertii (art. 36 KPT) Pacta in detrimentum tertii (art. 35 KPT)

Zmiana umowy międzynarodowej n n n 1. 2. Art. 39 KPT Tryb przeprowadzania zmian zawarty zazwyczaj w samych umowach Gdy ustaleń takich nie ma, stosuje się art. 40 -42 KPT Umowy bilateralne – uzależnione od zgody stron (wykluczone jednostronne wnoszenie poprawek) Umowy wielostronne – dwa sposoby dokonywania zmian: poprawki i modyfikacje

n n n Poprawki – wszystkie strony Modyfikacje – wybrane strony W wypadku gdy umowa dopuszcza takie zmiany Gdy umowa nie zakazuje modyfikacji są one dopuszczalne w świetle art. 41 ust. 1 pkt b KPT Strony, które przewidują takie modyfikacje winny notyfikować pozostałe strony umowy o zamiarze i o samym fakcie dokonania art. 41 ust. 2 KPT

Nieważność umowy międzynarodowej (ex tunc) n Art. 42 ust 1 KPT ØPrawo krajowe (art. 46) ØPrzekroczenie pełnomocnictwa (art. 47) ØBłąd (art. 48) ØOszustwo i przekupstwo (art. 49 i 50) ØPrzymus (art. 51) ØIus cogens (art. 53) n Następstwa: art. 69 KPT

Wygaśnięcie (ex nunc) Następstwa: art. 70 KWPT 1. Przewidziane w umowie: Ø Upływ czasu Ø Spełnienie warunku rozwiązującego Ø Wypowiedzenie umowy (zmniejszenie liczby stron) Ø Wykonanie umowy 2. Nieprzewidziane w umowie: Ø Zgoda wszystkich stron Ø Desuetudo Ø Zawarcie późniejszego traktatu Ø Naruszenie postanowień umowy dwustronnej Ø Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie postanowień umowy Ø Zasadnicza zmiana okoliczności (rebus sic stantibus) Ø Nowa norma ius cogens

wypowiedzenie n n n Z reguły umowy zawierają klauzule dot. wypowiedzenia Art. 56 KPT Art. 55 KPT Stosowane klauzule prolongacyjne W formie pisemnej Skierowany do pozostałych stron umowy

Prawo zwyczajowe zespół norm prawa międzynarodowego publicznego ukształtowany w drodze jednolitej praktyki państw działających w przekonaniu o prawnym obowiązku takiego działania.

Elementy normy zwyczajowej Obiektywny – jednolita praktyka usus Subiektywny – opinio iuris sive necessitatis zgodna, nieprzerwana, stała, częsta, powszechna Przeświadczenie podmiotów, że określona praktyka tworzy prawo lub jest konieczna

Wygaśnięcie normy zwyczajowej Powstanie nowej normy zwyczajowej kolidującej z dotychczasową normą zwyczajową Powstanie nowej normy traktatowej kolidującej z dotychczasową normą zwyczajową Desuetudo (wygaśnięcie spowodowane zaprzestaniem stosowanie)