Nkleer Teknoloji Transferinde Nkleer Aratrma Reaktrlerinin Eitim ve

Nükleer Teknoloji Transferinde Nükleer Araştırma Reaktörlerinin Eğitim ve ARGE Yönünden Önemi Kazanılan deneyimler Prof. Dr. Sezgin ALSAN 1968 İTÜ Elek. Yük. Müh. 1971 Nükleer Mühendis (Génie Atomique, Grenoble) 1972 Doktora Nükleer Enstrümantasyon (Institut polytechnique de Grenoble Fransa) İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi

İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 2/21

http: //www. taek. gov. tr/cnaem/126 -genel-bilgiler/391 -cnaem-hakkinda. html İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 3/21

Komşu ülkelerdeki Araştırma Reaktörleri İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 4/21

Fransa’daki Araştırma Reaktörleri İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 5/21

Fransa’daki Araştırma Reaktörleri 1948 İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 6/21

Türkiye’deki Araştırma Reaktörleri Country Turkey, Republic of Facility Name TR-2, TURKISH REACTOR 2 Facility Number TR-0002 Status SHUT DOWN Last Updated 2001/02/26 Owner TURKISH ATOMIC ENERGY AUTHORITY Operator CEKMECE NUCLEAR RESEARCH & TRAINING CENTER Licensing TURKISH ATOMIC ENERGY AUTHORITY Construction Date 1978/01/01 Criticality Date 1981/12/10 Shutdown Date 1995/07/22 Safeguards IAEA Initial Cost 3 M US$ Annual Cost O. 32 M US$ Total Staff 15 No of Operators 3 http: //www. aksiyon. com. tr/aksiyon/haber-919 -34 -durdurun-reaktoru-kapatacak-var. html İstanbul Ticaret Üniversitesi 7/21 Mühendislik ve Tasarım Fakültesi

1970'li yıllarda Türkiye’deki nükleer alanda yürütülen çalışmaların belirli bir aşamaya ulaşması ve artan radyoizotop ihtiyacının karşılanması amacıyla aynı bina ve havuz içine daha yüksek güçlü ikinci bir reaktörün yapılması çalışmalarına başlanmıştır. TR-2 adı verilen 5 MWth gücündeki reaktörün tasarımı ve projeleri Türk ve Fransız (ÇNAEM ve Fransız Grenoble Nükleer Araştırma Merkezi) uzmanları ile birlikte hazırlanmış, kurulması ise Belçika ve Amerikalı yapımcılarla birlikte Türk mühendis ve teknisyenlerince gerçekleştirilmiştir. TR-2 Reaktöründe Nisan 1984’ten itibaren radyoizotop ışınlamasına başlanmıştır. İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 8/21

TR-1 Araştırma Reaktörü 15 yıl hem radyoizotop üretiminde hem de hüzme ışın tüpleri yardımıyla çeşitli nötron ve reaktör fiziği deneylerin yapılması için kullanılmıştır. Zamanla artan radyoizotop ihtiyacını da karşılamak için bu reaktör 19 Eylül 1977 ’de kapatılmış ve 5 MWth güçde yeni bir reaktör, TR-2 reaktörü sadece izotop üretimi yapmak üzere Türk bilim adamları ve mühendisleri tarafından dizayn edildiyse de yapımı için, tasarımı yapan ve yapımında yer alacak olan Türk uzmanlarının ve Merkez Müdürlüğünün tüm ısrarlarına karşın, uluslararası ihaleye çıkılıdı. İhaleyi bir Belçika firması olan Belgonuclaire firması kazanarak reaktörün yapımını gerçekleştirdi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 9/21

Fransız Atom Enerjisi Komiserliği (CEA) ile Türkiye Atom Enerjisi Komisyonu (TAEK) arasında yapılan ortak çalışma kapsamında “TR 2 Reaktörünün Projelendirilmesi ve Gerçeklenmesi” Erk, Ş. , Dayday, N. , Alsan, S. “Projet du Réacteur TR-2 5 MW de Çekmece” Contrat GR-759740 CEN-Grenoble 1974 İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 10/21

http: //www. taek. gov. tr/cnaem/26 -nukleer-tesisler-bolumu/375 -reaktor-isletme-birimi. html TR- 2 Havuzu İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 11/21

“Projet du Réacteur TR-2 5 MW de Çekmece” Contrat GR-759740 CEN-Grenoble 1974 kapsamında yapılan çalışmalar : GENG (Grenoble) merkezi Mélusine reaktör binası içinde Türk ekibe tahsis edilen birimde, tüm birim personeline ve gerekli dokümanlara erişilebilme yetkisinde olarak : • • • TR-1 eski binasını yeni yerleşime göre projelendirilmesi TR-1 havuzu içinde yeni bir reaktör tesisi için yerleşim planlaması TR-1 ve TR-2 için yeni kontrol odası projelendirilmesi TR-1 primer soğutma devresinin yeniden projelendirilmesi TR-2 nin havuz içine yerleştirme planlaması TR-2 kalp yapısı ve mekanik taşıyıcı sistemlerin projelendirilmesi TR-2 kontrol çubukları mekanizmalarının projelendirilmesi TR-2 primer ve sekonder soğutma devrelerinin projelendirilmesi TR-1 ve TR-2 pompa odasının projelendirilmesi TR-2 kalp yapısının planlanması ve nötronik hesaplanın yapılması TR-2 nötronik kontrol enstrümantasyonunun projelendirilmesi TR-1 ve TR-2 sağlık fiziği enstrümantasyonunun projelendirilmesi İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 12/21

http: //www. dailymotion. com/video/xguv 9 i_1 -3 -ulkemizde-nukleer-teknoloji-tr 2 reaktoru_tech İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 13/21

TR-2 Reaktörü kontrol odası için Grenoble Nükleer Araştırma Merkezinde (CENG-Fransa) hazırlanan maket TR-2 Kontrol Birimleri TR-1 Kontrol Birimleri İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 14/21

TR-2 Reaktörü kontrol odası için Grenoble Nükleer Araştırma Merkezinde (CENG-Fransa) hazırlanan maket TR-2 Nötronik ölçmeler TR-2 Kontrol Çubukları Sistemleri TR-2 Güvenlik Kontolları TR-2 Kontrol Birimleri İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 15/21

Country Facility Name Thermal Power (k. W) Type Status Israel IRR-1 5, 000. 00 POOL OPER 1960/06/16 Israel IRR-2 26, 000. 00 HEAVY WATER UNVR 1963/12/01 Country Israel, State of Facility Name IRR-2 Facility Number IL-0002 Status UNVERIFIED INFORMATION Last Updated 1974/01/01 Criticality Date Owner ISRAEL ATOMIC ENERGY COMMISSION Operator Licensing Construction Date Criticality Date 1963/12/01 Safeguards Initial Cost İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 16/21

Report Country Turkey Facility Name ITU-TRR, TECH UNIV TR-1, TURKISH REACTOR 1 TR-2, TURKISH REACTOR 2 Report Country IRR-1 IRR-2 Facility Name Iran, Islamic Republic of ENTC HWZPR Iran, Islamic Republic of ENTC MNSR Iran, Islamic Republic of ENTC GSCR Type POOL SUBCRIT ASSEMBLY MNSR SUBCRIT Facility Name Type Egypt ETRR-2 POOL Egypt ETRR-1 TANK WWR Report Country Canada OPERATIONAL SHUT DOWN Type Iran, Islamic Republic of TRR Iran, Islamic Republic of ENTC LWSCR Report Country Status Thermal Power Status (k. W) POOL 5000. 0000 OPERATIONAL HEAVY WATER 26000. 0000 OPERATIONAL Report Country Facility Name Israel Thermal Power (k. W) TRIGA MARK II 250. 0000 POOL 1000. 0000 POOL 5000. 0000 Type Facility Name Type MNR MCMASTER UNIV POOL, MTR Thermal Power Status (k. W) 5000. 0000 OPERATIONAL 0. 1000 OPERATIONAL 30. 0000 OPERATIONAL DECOMMISSIONED Thermal Power (k. W) Status OPERATIONA L TEMPORARY 2000. 0000 SHUTDOWN Thermal Power Status (k. W) 3000. 0000 OPERATIONAL 22000. 0000 http: //nucleus. iaea. org/RRDB/RR/Reactor. Search. aspx İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 17/21

http: //www. taek. gov. tr/cnaem/26 -nukleer-tesisler-bolumu/375 -reaktor-isletme-birimi. html TR-2 Kontrol Odası İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 18/21

http: //www. taek. gov. tr/cnaem/26 -nukleer-tesisler-bolumu/375 -reaktor-isletme-birimi. html TR- 2 Havuzu İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 19/21

http: //mnr. mcmaster. ca/index. php/overview/more-about-mnr. html İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 20/21

http: //www. ihale. gen. tr/yilan. php? foy=00942922 İstanbul Ticaret Üniversitesi Mühendislik ve Tasarım Fakültesi 21/21