Niin Bilgi Okuryazarl Bilgi a Bilgi Toplumu Bilgi

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? Bilgi Çağı, Bilgi Toplumu, Bilgi Patlaması, Dijital Varsıllık/Yoksulluk, Dijital Bölünme, Öğrenmeyi öğrenme, Yaşam Boyu Öğrenme, vb. Duygulu

Gelecek; öğrenmeyi, nasıl öğreneceklerini bilenlere aittir.

Başlangıç Soruları? • • • • Bilgi okuryazarı/okuryazarlığı kavramını hiç duydunuz mu? Bilgi okuryazarı olmak, okuryazar olmaktan farklı mıdır? Başka okuryazarlık türleri duydunuz mu? Bu okuryazarlıkların, bilgi okuryazarlığı ile ilişkisi olabilir mi? Bilgi okuryazarlığı kavramı ne zaman çıkmıştır? Bilgi okuryazarlığı kavramının çıkmasında neler etkili olmuştur? Öğrenmeyi öğrenme? Yaşam boyu öğrenme? Takım çalışması, sorumluluk alma, katılımcılık? Bilgi okuryazarlığı eğitimi nedir? İçeriğinde neler olmalıdır? Nasıl verilmelidir? Bilgi ve belge yöneticileri bilgi okuryazarlığı ile neden ilgilenirler? Kütüphaneler niçin ilgilenirler?

Bilgi okuryazarlığı? • Bilgi okuryazarlığı, bilgi problemlerini çözme becerisidir (ALA, 2000) • Bilgi okuryazarlığı, bilgiye ulaşma ve bilgiyi kullanma becerisidir (AASL & AECT, 1998) • Bilgi okuryazarı birey, problem çözmek ve karar vermek için gereksinim duyulan bilgiyi bulma ve kullanma gibi becerilere sahip olan bireydir (Burchial, 1976)

Bilgi okuryazarlığı? • Bilgi okuryazarlığı işte verimlilik ve etkinlik sağlamanın ötesinde, demokrasinin varlığını koruması için gereklidir (Owens, 1976) • Bilgi okuryazarlığı katılımcı yurttaşlık, sosyal kabul görme, yeni bilgi üretimi, kişisel ve kurumsal gelişim ve yaşam boyu öğrenme için ön şarttır (Bundy, 2004) • Bilgi okuryazarlığı, bireylerin kişisel, sosyal, mesleki ve eğitime yönelik hedeflerine ulaşmalarını sağlamak için yaşamın her alanında bilgiyi etkin şekilde arama, değerlendirme, kullanma ve yaratma becerisidir (Alexandria Proclamation, 2005).

Bilgi Okuryazarlığı? Bilgiye gereksinim duyulduğunun farkında olunması, bilginin aranması, bulunması, elde edilmesi, değerlendirilmesi, sentezlenmesi, düzenlenmesi, kullanılması, iletilmesi süreçlerinde beceri sahibi olunmasıdır.

Bilgi Okuryazarlığı? • The American Library Association bilgi okuryazarı bireyi şöyle tanımlar: – Bilgi gereksiniminin boyutunu belirler – Gereksinim duyduğu bilgiye etkin ve yeterli olarak erişir – Bilgiyi ve bilgi kaynaklarını eleştirel olarak değerlendirir – Seçmiş olduğu bilgiyi kendi bilgi altyapısı ile birleştirir – Bilgiyi değişik amaçları gerçekleştirmede etkin olarak kullanır – Bilginin kullanımı ve bilgiye erişme konularına ilişkin ekonomik, yasal ve sosyal sorunları anlar, bilgiye erişimi ve bu bilgiyi kullanmayı etik ve yasal olarak gerçekleştirir.

Bilgi Okuryazarlığı?

Bilgi Okuryazarlığı? Bilgi Okuryazarlığı =? Bilgiye/Bilgi kaynağına erişme becerisi Bilgi kaynağı kullanma becerisi Kütüphane kullanma becerisi Bilgisayar kullanma becerisi İnternet (twitter, facebook, vb. de dahil) becerisi Bilgi becerileri Eleştirel düşünme Sorun çözme Bilgiye/Kaynağa dayalı öğrenme Kendi kendine ve sürekli öğrenme

Bilgi Okuryazarlığı? • Bilgi Okuryazarlığı özetle şunları yapabilmektir: – Bilgiyi (etkin, yetkin ve uygun) bulma – Bilgiyi (etkin ve yetkin) değerlendirme – Bilgiyi (etkin ve yetkin) kullanma

Bilgi Okuryazarlığı? • Bilgi Okuryazarlığı, bilginin etrafında olan konularda etkin ve yetkin olmaktır. • !!! • Bilgi ile ilgili konularda yetkin ve etkin olmak çok mu önemli? • Bilgiye ulaşmada becerikli olmak çok mu lazım? • Haydi ulaşmada beceriklisin, bir de kullanması var, gerekli mi? • Diyelim bilgilisin, herkes senden bu bilgini paylaşmanı bekleyecek, bir de bilgi paylaşımı yetkinliği ile mi uğraşacaksın?

Bilgi Okuryazarlığı? • Tüm bu becerilerin insanlara kazandırılmak istenmesinin bir nedeni olmalı? • BİLGİ ÇAĞI!!! – Bilgi artışı? – Bilgi patlaması? – Bilgi bombardımanı? – Bilgi karmaşası? – Aşırı bilgi yüklenmesi? –…

Bilgi Okuryazarlığı? O zaman önce şu «bilgi» kavramını bir çözmeli. Nedir bilgi? Geçmişte vardı hiç şüphesiz, gelecekte de olacak. Geçmişte önemli miydi? Günümüzde daha mı önemli? Geçmişte onu bulma, kullanma, iletme sorun muydu? • Günümüzde? • • •

Bilgi? http: //tdk. gov. tr/index. php? option=com_bilimsanat&view=bilimsanat&kate goriget=terim&kelimeget=bilgi&hngget=md

Bilgi? ?

Bilgi?

Bilgi? • Tanımları okuduk, aşağıdakilerden hangisi bilgidir, hangisi değildir? • Kitap • Otopark fişi - Takvim • İskelet - Öğrenci kayıt formu • Yüzük - Tebrik kartı • Toz - Düğün davetiyesi • Bebek ayak izi - Sigara paketi • Kütüphane kataloğu - Kredi kartı

Bilgi? • Şimdi bu kavramların bilgi olup olamadığını anlamak için çeşitli açılardan bakalım? • Düğün davetiyesi? – Fiziksel olarak var mı? (Basılı, dijital kopya, …) – Kim oluşturmuş? (Davetiyenin markası «Koza» mı? – Niçin oluşturulmuş? (Acaba ne mesaj vermişler ) – Kim için oluşturmuş? (Kim kimle evleniyor? ) – Başka bir bilgi için önemli mi? (Örneğin hangi hediyeyi götüreceksin, acaba sen evlenirken o sana ne getirmiş? ) –…

Bilgi? • • Bunların hepsi bilgi mi? Bilgi her yerde ve her zaman mı? Bilgi olmadan olmaz mı? Çoğu yararlı, azı zararlı mı? Çok bilgi de yaşamı zorlaştırabilir mi? İnsanlar bilgiyi nereden alıyorlar? Nasıl alıyorlar? Niçin alıyorlar?

Bilgi Nerede? Bilgi Kaynağında – – – – Kitap Dergi Gazete Ansiklopedi Veri tabanı Televizyon Radyo www • • E-posta Twitter Facebook … Bilgi Kayıt Ortamlarında – Kağıt – Manyetik bant • • Video-Teyp Kaseti Mikrofilm Mikrofiş 1, 4 MB disket – Optik Diskler • CD • DVD • Blue-Ray Diskler – Bilgisayar diskleri • Sabit diskler • Sunucular • …

Bilgi Nerede?

Bilgi Depolama/Erişim Araçları

Bilgi Bulma/Erişim Bilgi Kaynağına Erişme = Bilgi Erişim Araçları • Kütüphaneler, arşivler, müzeler • Kataloglar, Dizinler, Abstraktlar, Bibliyografyalar, vb. • Veri tabanları • WWW (Arama Motorları) • …

BİLGİNİN DÜNYASI • • • Bilgi Artışı, Bilgi Patlaması Bilgi Çağı Bilgi Toplumu Öğrenen Toplum Yaşam Boyu Öğrenmeyi Öğrenme Eleştirel Düşünme Sorun Çözme …

Bilgi Çağı • Bilgisayar Çağı olarak da adlandırılmaktadır. (Cilalı Ekran Çağı) • Dijital devrim ve dijital çağ, dijital… • Bilgiden kasıt «information» çağıdır. «Information» basılı kaynaklardan çıkıp, farklı ortamlarda üretilmeye/tüketilmeye/ paylaşılmaya başlanmış bilgidir • Çok fazla bilgi tüketimi/üretimi/paylaşımı • İnternet baş rol oyuncusu • Sanal bilgi, sanal gerçeklik, sanal ticaret, sanal sınıflar, sanal eğitim, sanal sınavlar, sanal… • Kişisel bilgi üretimi/tüketimi/paylaşımı • Sosyal ağlar, sosyal paylaşım siteleri… • Dijital yerliler/göçmenler/fosiller

Bilgi Çağı ve Bilgi Üretimi/Tüketimi • Bohn ve Short’ın 2008 yılında 20 farklı bilgi kaynağından ölçtükleri bilgi tüketimi araştırmasına göre; –Amerikalılar zamanlarının büyük bir bölümünü evde bilgi alarak geçirdi (Toplam 1, 3 trilyon saat, günde ortalama 11, 8 saat) –Toplam tüketim 3, 6 zettabyte ve 10, 845 trilyon kelime –Bir kişinin günlük bilgi tüketimi ortalama 34 gigabyte ya da 100, 500 kelime • Byte (B) = 1 byte = 1 = Metinde bir karakter • Gigabyte (GB) =109 bytes = 1, 000, 000 • Zettabyte (ZB)=1021 bytes = 1, 000, 000, 000 • P. Lyman and H. Varian 2003 yılında yapmış oldukları araştırmada toplam bilgi tüketimini. 3 zettabyte ölçmüşlerdi. – 5 yılda 12 kat artış! • Kaynak: How Much Information? 2009 Report on American Consumers. R. E. Bohn ve J. E. Short. http: //hmi. ucsd. edu/pdf/HMI_2009_Consumer. Report_Dec 9_2009. pdf

Bilgi Tüketim Araçları

Bilgi Tüketim Araçları

Bilgi miktarındaki artış • Son 30 yılda üretilen bilgi miktarı daha önceki 5000 yılda üretilenden daha fazla • Basılı bilgi miktarı her 5 yılda bir ikiye katlanıyor • Elektronik bilgi miktarı her 3 yılda bir ikiye katlanıyor • 2002 yılında 5 exabyte yeni bilgi üretilmiş

Bilgi miktarındaki artış 5 exabyte = • Kongre Kütüphanesindeki 19 milyon kitap ve basılı materyal koleksiyonu sayısal ortama aktarılsa 10 terabyte bilgi içerir. • 5 exabyte, Kongre Kütüphanesi büyüklüğünde 500. 000 kütüphanenin basılı koleksiyonunu içerir

161 Exabayt ne kadar eder? Dünyadan Güneşe kadar uzanan 12 raf kitap ! Kişi başına 6 ton kitap ! http: //www. emc. com/about/destination/digital_universe/pdf/Expanding_Digital_Universe_IDC_White. Paper_022507. pdf

Bilgi miktarındaki artış: Niçin?

1. Bilgi Depolama • İnsanoğlunun gelişiminin temelinde kültürel birikim yatar. • Kültürel birikimin binlerce yıl korunabilmesi bilgi depolama araçları ile olmuştur. • Bu durumda insanları diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliklerin başında sahip oldukları bilgiyi beyinleri dışındaki bilgi depolama araçlarında saklayabilmeleri ve gerektiğinde kayıtlı bu bilgilerden yararlanabilmeleridir.

Bilgi Depolama • Yani kültürel birikim bir anlamda, insanoğlunun keşfettiği kağıt, mikroform, mikrofiş, bilgisayar, cd, dvd, vb teknolojik ürünler üzerinde bilgi saklayabilme, bu bilgiyi yeni bilgi üretimi için kullanabilme özelliğidir. • İnsan beyni dışındaki ortamlarda bilgi saklanmaya başlanmasından itibaren durum çok değişmiştir.

Bilgi Depolama • Nitekim Karl Popper’in sözü bilgi depolama ile ne değiştiğini açıkça ortaya koymaktadır: "Dünya uygarlığı bir savaşla yok olup, geriye kütüphanelerde saklanan nesnel bilgi içeriği kalırsa, uygarlığı yeniden kurmak mümkündür. Halbuki bu nesnel bilgi içeriği, yani kütüphaneler yok olup, yalnızca öznelerin öğrenme yeteneği kalsa, çağdaş uygarlığı yeniden inşa etmek hemen imkânsızdır“

Bilgi Depolama • Manyetik ve optik depolama aygıtları ile dağıtık depolama kolaylıkları, bu tür bilgileri günlük karar alma sürecinin bir parçası haline getirmiştir. • Buna karşın, depolama kapasitesi açısından insan beynine yaklaşan bir bilgi depolama ortamının henüz üretilmediğini de belirtmekte yarar vardır. • Çalışmalar insan beyni gibi işleyen bir depolama aygıtının yapılabilmesi yönündedir.

Depolama Maliyetleri 1000*2, 040 = 2040 TL 8*2040= 16. 320 TL 0. 04*2040 = 0, 0816 TL 8*0, 0816 = 0, 6528 TL Kaynak: http: //www. berghell. com/whitepapers/Storage%20 Costs. pdf

Depolama Maliyetleri Fiyatlar her yıl %45 düşüyor 421 USD 0, 42 USD Kaynak: http: //www. berghell. com/whitepapers/Storage%20 Costs. pdf

2. Bilgi İletme ve Bilgi İşleme • Teknolojik gelişmelerin getirdiği en büyük yeniliklerden biri bilgi iletiminde yaşanan zaman, emek ve maliyet tasarrufudur. • Bilgi aktarımda gelinen noktada Kongre Kütüphanesi’nin tüm içeriğini birkaç saniyede bir yerden bir yere aktarmak mümkündür. • İnternet bilgi aktarımının toplumun geneline yayılmasına neden olmuştur.

İletim Maliyetleri 200000*2, 040 = 408. 000 TL 10000*2, 040 = 20. 400 TL 6 yılda 20 kat düşmüş. Kaynak: ULAKBİM Faaliyet Raporu, 2003 (www. ulakbim. gov. tr/hakkimizda/faaliyet 03. uhtml)

Bilgi İşleme • Bilgi işleme açısından da en karmaşık yapıya sahip insan beynidir • Ancak son zamanlarda insan beyninin düşünme esnasında nöronlar arasındaki enerji akışını resmederek, benzer mantıkla işleyen makinelerin yapılması planlanmaktadır. • Kurzweil, insan beyni gibi işleyen makinelerin 2030’larda yapılacağını söylemektedir. • Bir diğer gelişme de yapay zekaya sahip makinelerin kullanılmaya başlanması

• • Bilgi Üretim Maliyeti Düşüşü + Bilgi Depolama Maliyeti Düşüşü + Bilgi İletim Maliyeti Düşüşü + Bilgi Erişim Maliyeti Düşüşü + = BİLGİ PATLAMASI (INFORMATION EXPLOSION)

Horizon Report, 2011 Bilginin artışı ve internet aracılığıyla kolay elde edilebilir olması ilişkisi eğitimcilerin rolünün gözden geçirilmesini gerektiriyor İnsanlar öğrenmede ve çalışmada zaman ve mekan sınırlaması istemiyor Digital medya okuryazarlığı her disiplin ve meslek için anahtar beceri olma yönündeki önemini artırıyor Bilgi, yazılım ve donanım artışı öğrenci ve öğretmenlerin varlığını tehdit ediyor Elektronik kitapların popülaritesi hızla artıyor Mobil cihazların kullanımındaki artış zaman ve mekan bağımlılığını ortadan kaldırıyor. Kaynak: The Horizon Report 2011 Edition, http: //net. educause. edu/ir/library/pdf/HR 2011. pdf (02. 04. 2011)

Horizon Report, 2012 Higher Education Edition İnsanlar öğrenmede ve çalışmada zaman ve mekan sınırlaması istemiyor Kullandığımız teknolojiler gittikçe bulut-tabanlı oluyor, IT destekli kavramlarımız dağınıklaşıyor. İş dünyası öğrenci projelerinin yapılandırılmasında gittikçe ortaklaşa çalışmaya ve yol gösterici olmaya başlıyor. Bilgi kaynaklarının çokluğu ve İnternet aracılığıyla kolay elde edilebilir olması ilişkisi eğitimcilerin rolünün gözden geçirilmesini gerektiriyor. Eğitim paradigmaları çevrimiçi öğrenme, hibrid öğrenme ve ortaklaşa modelleri içerecek biçimde değişiyor. Sınıf ortamında daha sorgulayıcı olma ve aktif öğrenme önem kazanmaktadır. Digital medya okuryazarlığı her disiplin ve meslek için anahtar beceri olma yönündeki önemini artırıyor Kaynak: The Horizon Report 2011 Edition, http: //www. educause. edu/ir/library/pdf/HR 2012. pdf (02. 11. 2012)

Bilgi Toplumu • İnsanın yaşadığı tüm zaman dilimlerinde bilgi sürekli ön planda yer almıştır. Ancak, bilgi hiç bir dönemde bu kadar öneme sahip olmamıştır. • Öyle ki, gelişmişliğin ölçü birimi sahip olunan bilgi, bilginin etkinliği de yeni bir bilgi üretimi olmuştur. • Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi, eskiden ürettiği çelik ve enerji miktarı ile ölçülürken artık; enformasyon teknolojisini oluşturan mikroelektronik, telekomünikasyon ve bilgisayar teknolojilerinin imkanları ile elde edilen, işlenen, iletilen, saklanan, bilgi miktarı ile ölçülmeye başlanmıştır. • Bu yeni dönemde gelişmişlik kriterlerinde fiziki miktarlardan çok daha farklı bilgiye dayalı miktarlar ağırlıkla yer almaktadır.

Bilgi Toplumu • Sanayi toplumunun teknolojileri ile gerçekleştirilen maddi üretim yerine bilgi toplumunda bilgisayarlara ve bilişim teknolojilerine dayalı bir üretime geçilmektedir. • Bu nedenle üretilen her yeni bilginin paylaşımı ve toplumun yararına sunulması gerekmektedir. • Tüm bunlar bilgi üretimine ve tüketimine aşina insanlardan oluşan bir toplum öngörmektedir. • Bilgi toplumunun insanı; tahlil, sentez, araştırıcılık, müteşebbislik, objektiflik, pratik yaratıcı düşünce, problem çözme ve karar verme hüner ve teknikleri, gereğinde grup çalışması yapabilme, etkili konuşma, etkili takdim, rapor yazma ve sunma tekniklerini çok iyi bilen insanların vasıfları olarak tanımlanmaktadır.

Bilgi Toplumu/Sanayi Toplumu • Sanayi toplumunda maddi sermayenin yerini bilgi toplumunda bilgi ve insan sermayesi almaktadır. • Sanayi toplumunda mal ve hizmet üretiminde gelişmenin başlangıcı olan buhar makinesinin yerini bilgi toplumunda bilgisayarlar almaktadır. • Sanayi toplumunda kol gücünün yerini, bilgi toplumunda beyin gücü almaktadır. • Sanayi toplumunda fiziksel ve düşünsel anlamda insan sermayesinin üretime katılımı söz konusu iken, bilgi toplumunda düşünsel anlamda, yükseköğrenim görmüş nitelikli insan sermayesinin üretime katılımı söz konusudur. • Kaynak: Aktan, C. Can ve Mehtap Tunç. "Bilgi toplumu ve Türkiye". Yeni Türkiye Dergisi, Ocak-Şubat 1998. s. 118 -134.

Bilgi Toplumu/Sanayi Toplumu • Sanayi toplumunda sanayi mallarının ve hizmetlerin üretimi yapılmaktadır. Bilgi toplumunda ise bilgi ve teknolojinin üretimi gerçekleşmekte ve bilgi sektörünün ürünü olarak bilgisayar, iletişim ve elektronik araçlar, elektronik haberleşme, robotlar, yeni gelişmiş malzeme teknolojileri gündeme gelmektedir. • Sanayi toplumundaki fabrikaların yerini bilgi toplumunda bilgi kullanımını içeren bilgi ağları ve veri bankaları (iletişim ağ sistemi) almaktadır. Bilgi, dünyanın her tarafında üretilmekte ve iletişim teknolojisi aracılığıyla anında her tarafa yayılmaktadır. • Sanayi toplumundaki genel eğitimin yerini bilgi toplumunda eğitimin bireysellleşmesi ve sürekliliği almaktadır. • Kaynak: Aktan, C. Can ve Mehtap Tunç. "Bilgi toplumu ve Türkiye". Yeni Türkiye Dergisi, Ocak-Şubat 1998. s. 118 -134.

Bilgi Toplumu/Sanayi Toplumu • Sanayi toplumundaki özel ve kamu iktisadi kuruluşlardan farklı olarak bilgi toplumunda gönüllü kuruluşların önem kazandığını görüyoruz. • Sanayi toplumunda üretilen mal ve hizmetlerin kıtlığı söz konusu iken, bilgi toplumunda bilgi kıt değildir. Bilgi, sürekli artmakta ve artan verimler özelliği içermektedir. • Sanayi toplumunda üretilen mal ve hizmetlerin bir yerden bir yere taşınmasında uzaklık ve maliyet önemli iken, bilgi toplumunda bilgi otoyolları ile tüketici ile bilgi arasındaki uzaklık önemini kaybetmekte ve maliyetler minumuma inmektedir. • Sanayi toplumunda politik sistem temsili demokrasi iken, bilgi toplumunda katılımcı demokrasi anlayışının daha belirgin bir önem kazanacağı düşünülmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler neticesinde adına "Tele-Demokrasi" denilen bir değişimin ileriki yıllarda yaşanacağı tahmin edilmektedir. • Kaynak: Aktan, C. Can ve Mehtap Tunç. "Bilgi toplumu ve Türkiye". Yeni Türkiye Dergisi, Ocak-Şubat 1998. s. 118 -134.

Tarım Toplumunda bilgi ? ◦ sorun çözmede yardımcı olan kritik bir “girdi” idi Sanayi Toplumunda bilgi ? ◦ ticari bir ürün, en temel ekonomik kaynak, “kalkınmanın can damarı” haline gelen bilgi “çözümün” kendisi oldu. Bilgi Toplumunda bilgi ? ◦ yaratılabilecek, iletilebilecek, depolanabilecek sınırsız bilgi giderek bir “sorun” haline gelmeye başladı.

Bilgi Çağı Sorunları

1. Aşırı bilgi yüklemesi (Information Overload) • Fazla miktarda bilgi nedeniyle bireyin bir konuyu anlamakta ve o konuda karar vermekte güçlük çekmesi

Bilgi yorgunluğu sendromu (Information Fatique Syndrome) • 1990 yılında psikolog Dr. David Lewis tarafından tanımlanmış

Bilgi yorgunluğu sendromu Semptomları: – analitik düşünme yetisinde kayıp – artan düzeyde kaygı – artan düzeyde stres – uykusuzluk – sürekli daha fazla bilgi arama eğilimi – karar verememe (kararlarından şüphe duyma) Nedenleri: – doğru bilgiye ulaştığından şüphe duyma – yeterli bilgiye ulaştığından şüphe duyma

2. Bilginin niteliğindeki belirsizlik • Filitrelenmeden kullanıcıya ulaşan bilgi miktarı giderek artıyor • Bu durum bilginin değeri ve güvenilirliği konusundaki soruları artırıyor • Web 2. 0 içerik yaratma konusunda kullanıcı katılımını teşvik eden ve bunun için sayısız olanak ve araç sunan bir ortam • Web 2. 0 isteyen herkese Internet üzerine bilgi koyma, yayma ve yorum yapma olanağı tanıyor • Web 2. 0 araçları ile birlikte kullanıcılar tarafından üretilen içerik hızla artıyor – Blog’lar – Wiki’ler – Sosyal ağlar (My. Space, Facebook)

2. Bilginin niteliğindeki belirsizlik • Bir üniversitenin fen binasında masa kurulur, dört bir yana afişler asılır ve bu afişlerde bazı gıda firmalarının ürünlerinde «d. Hm. O-dihidrojen monoksit" adlı maddeyi kullandıkları ve bu maddelerin zararlı olduğunun tespit edildiği yazmaktadır. Bu maddenin kullanımının yasaklanması için imza kampanyası vardır. Ve bütün fen öğrencileri kuzu gelip imzalar bu kâğıdı. Sonra başlarına neler gelmiştir, Allah bilir.

2. Bilginin niteliğindeki belirsizlik • Duvarlara asılan afişte açıklanan zararları: 1 -yoğun terlemelere ve kusmalara sebep olabilir. 2 -doğaya büyük zararlar veren asit yağmurlarının ana unsurudur. 3 -gaz haline geçmiş hali, çok ciddi yanıklara sebep olabilir. 4 -kazara solunması ciğerlere dolması ölüme yol açar. 5 -erozyona yol açarak doğanın tahrip olmasına neden olur. 6 -ölümcül kanser tümörlerinin hepsinin içinde bulunmuştur. 7 -Birçok metallerin korozyon ve paslanmasını hızlandırır. 8 -otomobil frenlerinin etkinliğini azaltır. 9 -Elektrik devrelerine girdiğinde sigortaların atmasına ve hatta yangına neden olabilir. … http: //www. dhmo. org/facts. html adresli web sitesi üzerinden de propaganda yapılır

2. Bilginin niteliğindeki belirsizlik • ABD'nin California eyaleti Aliso Viejo kasabası belediye yetkilileri, ''dihidrojen monoksit'' kullanılarak imal edilen köpük kahve bardaklarını, tehlikeli kimyasal maddeden yapıldıkları gerekçesiyle yasaklama kararı alırlar. • Belediye meclisi kararında yasaklamaya, ''söz konusu bardakların insan sağlığını tehdit eden maddeden yapıldıklarını'' gerekçe gösterir. • http: //lisanskimya. balikesir. edu. tr/~f 10830/index 7. h tml - adresin uzantısına dikkat!!!

• Projenin sahibi, "ne kadar kolay aldatılabiliyoruz" yarışmasının birincisi ilan edildi. . . ! • Dihydrogen Monoxide nedir? Onunla ilgili bazı tehlikeler nelerdir? Bu sitedeki bilgileri okuduğunuzda, DHMO’nun gerçekten tehlikeli bir madde olduğu görülür. Bu sayfada yer alan her şey tamamen doğrudur: Gerçekten de DHMO’nun küçük bir miktarı bile bir kişiyi öldürebilir, asit yağmurunun en önemli unsurudur ve gaz halindeyken de önemli yanıklara neden olabilir. • Bununla birlikte sitenin kasten göz ardı ettiği şey, DHMO’nun insan hayatının vazgeçilmezi olan suyun bilimsel adı olduğudur. Bu sitenin amacı insanların hiç yalan söylemeden nasıl yanıltılabileceğini (örneklerle) onlara göstermektir. • Bu, Web’te bilgi ararken aklınızdan hiç çıkarmamanız gereken önemli bir şeydir. Çoğu web siteleri çok da objektif olmayabilir ve önemli detayları yok sayarak, belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere sizi yanıltmaya çalışabilirler.

Dikkat!

Dikkat!

Dikkat!

Dikkat!

• • Peter, Thomas Edison ile ilgili paragrafın hakkında. . . Ne olmuş ona? Wikipedia’dan kelime kopya etmişsin. Orijinal çalışmalar yapmanızı bekliyorum. Wikipedia’daki bölümü benim yazmadığımı kim söylüyor?

Wikiality • Truth by consensus Ekşi sözlük: halk eli ile yapılan misinformasyon

Amatörler çağı • Amatör yazarlar • Amatör editörler • Amatör eleştirmenler • Amatör yorumcular • Amatör kullanıcılar • Amatör bilgi arayıcılar Şimdi seninle ilgili bir Wikipedia makalesi yaratacağım

Web 2. 0

Yayıncılık tarihinde yeni bir çığır • Web 2. 0 bilginin hızlı şekilde üretilmesine ve yayınlanmasına ve tüketilmesine olanak sağlıyor • Üretim hızları en önemli avantajları • Web 2. 0 ürünleri yeni yayıncılık ürünleri olarak görülmeli • Hakem ve editör değerlendirmesinden geçmemiş olmaları taşıdıkları en önemli dezavantaj • Geleneksel yayıncılık ürünlerinin güvenirliğini taşımıyorlar, ancak, bu değersiz oldukları anlamına da gelmiyor • Doğaları gereği açık ve demokratik bilgi ortamları, ancak bu güvenilir oldukları anlamına da gelmiyor • Kullanıcıların bu kaynaklara yönelik eleştirileri anlaması ve kullanırken göz önünde bulundurmaları önemli

Sayılarla Web 2. 0 • Myspace’in kullanıcı sayısı 100 milyonun üzerinde. Günde 230. 000 civarında yeni üyelik söz konusu • Facebook’un kullanıcı sayısı 800 milyonun üzerinde. Günde 200. 000 artıyor • Twitter’ın ise Temmuz 2012 itibariyle 517 milyon kayıtlı kullanıcısı var. • Wikipedia 250 ayrı dilde 12 milyonun üzerinde makale içeriyor. Bunların 4 milyondan fazlası İngilizce. 18 milyona yakın kayıtlı kullanıcısı, 77. 000 aktif katılımcısı var. • Blog sayısı her altı ayda bir ikiye katlanıyor. Technorati 100 milyonun üzerinde blog indeksliyor • ABD’de Internet kullanıcılarının – %51’i Web’de içerik üretmiş – Şirketlerin %70’i personal ihtiyacında Linked. In’e başvuruyor.

Sayılarla Web 2. 0

Evet blog’unu da okuyabiliriz tabii ama bugün okul nasıldı bize anlatabilirsin. . .

3. Bilgi Kullanıcısındaki Değişim: Yeni bir nesil • Bilgisayar çağında doğdular ve teknoloji ile iç içe büyüdüler • Farklı kavramlar kullanılıyor – – – – Internet yokken herkes birbirine nasıl e-posta gönderiyordu? • Internet Generation, Generation Y, Echo Boomers, The Plug-and-Play-Generation, Millenials, The Game Boy Generation, The-Cut-and-Paste Generation (Rockman, 72) Teknoloji kullanımı açısından kendilerinden önceki nesilden çok daha ileri düzeydeler

3. Bilgi Kullanıcısındaki Değişim: Yeni bir nesil

Digital yerliler / Digital göçmenler Sen benim Web sitemi yap, ben de senin ödevini yapayım.

Google nesli • Bilgi ararken ilk ve genellikle tek tercihleri Google (Google’da günde yaklaşık bir milyar arama yapılmakta) (Oblinger and Hawkins, 2006) • Google gibi tek penceresi olan bir arayüz kullanmayı tercih ediyor ve genellikle bir sözcük veya bir cümle ile arama yapıyorlar • Veri tabanlarını karmaşık buluyor, istediği her yerden erişemediği için hoşlanmıyor ve kullanmıyorlar (Godwin, 2006) Bence bilgisayar kullanmaya hazır. Google dedi!

Internet nesli Herşeyin web’den erişileceğine inanıyorlar Wikipedia’yı temel başvuru kaynağı olarak kullanıyorlar Web’de buldukları herşeyin doğru olduğuna inanıyorlar Danışmıyor, yönlendirmeleri kullanmıyor, deneme yanılma yöntemiyle bilgi arıyorlar • Bilginin etik kullanımı konusunda ilgisiz veya bilgisizler • Bulduğunu okuyup sindirmek yerine kesip yapıştırıyorlar • Web 2. 0 araçlarını kullanarak içerik yayınlanıyorlar • •

Internet nesli

4. Artan etik sorunlar • Elektronik ortamdaki bilginin kopyalanması çok kolay • Bilginin kaynağının takip edilmesi zor (yazar kimliği, hiper linkler) • Olanaklar farkında olmadan intihale neden olabiliyor • Sosyal Web’deki bilginin aidiyetini saptamak güç olabiliyor • Bu yeni ortamlara gönderme yapılması gerektiği bilinmiyor (örn. : bloglar) • Yeni ortamlara nasıl gönderme yapılacağı bilinmiyor (Second life’a nasıl gönderme yaparım? ) • Sosyal Web sunduğu bazı olanaklarla istenmeyen bilgi paylaşımına neden olabiliyor (Facebook çalışma grubu)

5. Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Bilgi çağı hızlı değişimlerin yaşandığı bir çağdır. Bu çağda, hem bilgi kapsamı, hem de teknolojik gelişmeler büyük bir hızla değişmekte ve yayılmaktadır. Bu bağlamda bilginin kapsamı, bilgiye erişim şekli ve hızı değişmekte, bilgiye erişimde yeni kanallar ortaya çıkmaktadır. Bu oluşumlar, doğal eğitim sistemlerini de etkilemektedir. Bu amaçla eğitim kurumları, örneğin, bilgisayar teknolojilerinden yararlanma çabası içinde değişik uygulamalar yürütmektedirler. Bu hızlı değişimlere ayak uydurmaya çalışan eğitim sistemleri kendilerinden beklenen özelliklere sahip bireyleri yetiştirmeye yönelik önlemleri almaya çalışmakta ve bilgiye ulaşma ve onu etkili bir şekilde kullanma becerileriyle donatılmış, teknolojiyi kullanabilen bireyler yetiştirmek için teknolojiyi eğitim programlarıyla bütünleştirmeye çalışmaktadırlar (Seferoğlu, Avcı ve Kalaycı, 2008, 17). • Ancak bu yolda, bilgiye ulaşmada karşılan güçlükler bir sorun olarak kendisini göstermektedir. Yani değişim her zaman beklenen sonuçları doğurmayabilmektedir. İnsanlık bir yanda evinde oturarak bilgiye erişebiliyor, ticaret yapabiliyor, işini uzaktan yürütebiliyor. Ancak öte yandan bilginin isteyen herkesin erişimine açık olmaması gerçeği ile de karşıya kalabilmektedir. Alan yazında bu durum "Sayısal Uçurum" olarak adlandırılmaktadır (Alkan, 2003)

5. Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu

5. Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu

5. Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Dijital bölünme (digital divide), dijital uçurum (digital gap), dijital varsıllık/yoksulluk gibi kavramlar bilgi çağı ile birlikte ortaya çıkmıştır. • Bilgiye dayalı yeni düzende varsıllığın temel koşulu da erişilebilen bilgi miktarı ile ölçülmektedir • Gerek kişiler, gerek kurumlar, gerekse ülkelerin varsıllıkları bilgi ve iletişim teknolojilerinden ne kadar yararlanabildikleri ile doğru orantılı olarak ölçülüyor. Ev ya da kişi başına ne kadar telefon, ne kadar TV, ne kadar bilgisayar düşüyor? Kaç evden, işyerinden, okuldan İnternet’e bağlanılıyor? Kaç kişinin cep telefonu var? Artık bu rakamlarla ülkelerin durumları değerlendiriliyor. • Dijital varsıllık, kişiler, toplumlar ve ülkeler arasında bilgi üretim ve tüketim arasındaki makası her geçen gün daha da artırmaktadır. • Dijital bölünmeye yol açan nedenin bir ayağı dijital varsıllık iken, diğer ayağı da bu teknolojinin kullanılabilmesi becerisidir. İşte bilgi okuryazarlığı becerisi bu noktada dijital bölünmeyi engellemek adına önemli bir rol üstlenmektedir.

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • “Dijital bölünme kavramı, dijital enformasyon teknolojisine etkili bir biçimde erişim sağlayanlarla sağlayamayanlar arasındaki uçurumu ifade eder. Kavram, teknolojiye fiziksel erişimdeki dengesizlikler kadar, dijital bir yurttaş olarak etkili katılım için gereken kaynaklar ve becerilerdeki dengesizliği de gösterir. ” Wikipedia

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • http: //www. youtube. com/watch? v=QFLDZu. Q 9 d. Ek • http: //www. youtube. com/watch? v=PZc. O 7 x. M h. Yc. I

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Dijital bölünme çok boyutlu bir problemdir. Diğer bir bakış açısı dijital bölünmeyi ICT altyapısı, donanım ve yazılımlarının mevcudiyetini ele alan bir teknik konu olarak incelemektedir. İkinci boyutta ise teknik kaynaklar amaçlar doğrultusunda yönlendirecek beceriler bulunmaktadır (Ryder, 2003). • Genel anlamda zengin ve güçlü bireyler ile fakir ve güçsüz bireyler arasındaki ayrım olarak düşünülen dijital bölünmenin analitik bir inceleme yapılırsa üç boyutu bulunmaktadır:

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Dijital bölünmenin üç aşaması: 1. Ekonomik bölünme: Dijital bölünmenin en yalın aşamasıdır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin sunduklarına, özellikle de bilgisayar ve internete erişim sağlayacak ekonomik güce sahip olanlarla olmayanlar arasındaki bölünmedir. 2. Kullanılabilirlik bölünmesi: Ekonomik bölünmeden daha zor başa çıkılabilir bir sorun olup, insanların teknolojiyi kullanmak için gerekli bilgi, birikim, donanım ve becerilere sahip olup olmaması üzerinde temellenir. 3. Yetkinlik bölünmesi: Kullanılabilirlik bölünmesi belli bir bilgi eşiği aşıldıktan sonra kapanmaya yüz tutsa da, yetkinlik bölünmesi için aynı şeyi söylemek zordur. Network teknolojilerini kullananların büyük bir çoğunluğu asgari bir kullanımla yetinmektedir. Örneğin sosyal network’ler ve topluluk sistemlerinin kullanıcılarının %90’ı hiç katılımda bulunmazken, %9’u çok sınırlı katılım göstermekte, ancak %1’lik bir azınlık düzenli katılımda bulunmaktadır. İnternette ciddi bir katılım eşitsizliği bulunmaktadır. Bilgi üretimi ve paylaşımı çok sınırlı bir düzeyde kalmaktadır. Kaynak: Jacob Nielsen’s Alertbox Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu Üç ölçek: Üç kesit: • Küresel • Ulusal • Bölgesel • Toplum • Topluluk / Küme • Birey Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Eşitsizlik temelleri: – Cinsiyet – Yaş – Etnik köken – Sosyal sınıf/katman – Eğitim / kültür Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu Dijital bölünme ve ilişkili kavramlar: • • Bilgi Ekonomi Demokrasi İletişim Network İnovasyon Erişim • • Katılım Kullanılabilirlik Okur yazarlık Kültür Sosyal sermaye Yaşam boyu öğrenim ………… Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • 2013 yılı Ağustos ayında gerçekleştirilen Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanelerin %48, 9’u İnternet erişim imkânına sahip. Bu oran 2010 yılının aynı ayında %41, 6 idi. • İnternet erişim imkânı olan hane oranı kentsel yerlerde %51, 0 iken, kırsal yerlerde %22, 7’dir. İBBS Düzey-1’e göre %56, 9 ile TR 1 -İstanbul, %56, 7 ile TR 4 -Doğu Marmara, %49, 2 ile TR 7 -Orta Anadolu, %48, 0 ile TR 5 -Batı Anadolu ve %43, 4 ile TR 2 -Batı Marmara bölgelerinde İnternet erişim imkanı olan hane oranı Türkiye ortalamasının üzerinde yer alıyor.

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Bilgisayar ve İnternet kullanımında kadın-erkek ve kentkır arasındaki sayısal uçurum devam ediyor • Bilgisayar ve İnternet kullanım oranları 16 -74 yaş grubundaki erkeklerde %60, 2 ve %59, 3 iken, kadınlarda %39, 8 ve %38, 7. Bilgisayar ve İnternet kullanım oranlarının en yüksek olduğu yaş grubu 16 -24 yaş grubu. Bu oranlar tüm yaş gruplarında erkeklerde daha yüksek. Bilgisayar ve İnternet kullanımı kentsel yerlerde %59 ve %58, kırsal yerlerde ise %29, 5 ve %28, 6. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) Düzey-1’e göre bilgisayar ve Internet kullanımının en yüksek olduğu bölge %62, 1 ve %61, 4 ile TR 1 -İstanbul bölgesi. Bunu %59, 8 bilgisayar ve %58, 5 İnternet kullanım oranı ile TR 5 -Batı Anadolu bölgesi takip etmektedir.

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • İnternet en çok çevrimiçi haber, gazete ya da dergi okuma, haber indirme için kullanılıyor • 2013 yılı ilk üç ayında (Ocak-Mart 2013) İnternet kullanan bireyler İnterneti en çok %75, 6 ile online haber, gazete ya da dergi okuma için kullanırken, bunu %73, 2 ile İnternet üzerindeki sosyal gruplara katılma takip etti. • 012 yılı Nisan ile 2013 yılı Mart aylarını kapsayan on iki aylık dönemde İnternet kullanan bireylerin kişisel amaçla kamu kurum/kuruluşları iletişimde İnternet kullanma oranı %41, 3’tür. Bu oran önceki yılın aynı döneminde (2011 Nisan-2012 Mart) %45, 1 idi. Kullanım amaçları arasında kamu kuruluşlarına ait web sitelerinden bilgi edinme %37, 5 ile ilk sırayı almaktadır. Kaynak: http: //www. socialmediatr. com/blog/tuikin-2011 -yili-hanehalki-bilisim-teknolojileri-kullanim-arastirmasiyayimlandi/ (26. 10. 2011)

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • İnternet kullanan bireylerin İnternet üzerinden kişisel kullanım amacıyla mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranı %24, 1’dir. Önceki yıl İnternet üzerinden alışveriş yapanların oranı ise %21, 8 idi. • 2012 yılı Nisan ile 2013 yılı Mart aylarını kapsayan on iki aylık dönemde İnternet üzerinden alışveriş yapan bireylerin %48, 6’sı giyim ve spor malzemesi, %25, 8’i elektronik araç, %25, 6’sı ev eşyası, %20’si seyahat ile ilgili diğer faaliyetler (konaklama hariç), %15, 9’u kitap, dergi, gazete (e-kitap dahil), %15, 7’si gıda maddeleri ile günlük gereksinimler almıştır. Kaynak: tuik. gov. tr/Pre. Haber. Bultenleri. do? id=13569 (22. 11. 2013)

Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu • Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunun paradigmalarına uygun yetenekli insan kaynağının yaratılması, toplumun en geniş kesimlerine yayılmış bir “bilgi okuryazarlığı”ndan geçer. • Dijital ve kültürel “bilgi uçurumu”nu önlemek için, fizik, dijital, insani ve sosyal kaynakları adil ve eşitlikçi bir temelde değerlendirmek; yani bilgi ve iletişim teknolojileri işlerliği ve bağlantı imkanını, içerik geliştirme ve bilgi işleme donanımını, bilgi okuryazarlığı ve yaşam boyu öğrenim fırsatlarını, yeni örgütlenme ve sosyal ilişki modellerini herkesin erişimine sunmak gerekir… Yani, teknoloji sosyal olarak “gömülü” (embedded) hale gelmelidir. Kaynak: Uçkan, Özgür. “Dijital Bölünme ve Bilgi Uçurumu”. Ulusal E-Devlet Konferansı, 4 -5 Kasım 2008, Ankara. http: //www. tubisad. org. tr/Tr/Library/Sunumlar/Dijital%20 B%C 3%B 6 l%C 3%BCnme%20 ve%20 Bilgi%20 U%C 3%A 7 uru mu%20 Dr. %C 3%96 zg%C 3%BCr%20 U%C 3%A 7 kan. pdf (13. 09. 2011).

Bilgi okuryazarlığı becerileri hiç bu kadar önemli olmamıştı • Bilgi artışı ile bilgi arama, ilgili bilgiye erişme, bilgiyi seçme konularındaki becerilere her zamankinden daha fazla gereksinim var • Niteliği belirsiz bilginin artışı eleştirel düşünce becerilerinin önemini artırıyor • Yeni neslin bilgi arama ve bilgi kaynaklarını kullanma konusundaki eğilimleri bilgi okuryazarlığı becerilerinin önemini artırıyor • Olanakların ve yeni ortamların etik davranışlar konusunda yarattığı karmaşanın çözülebilmesi için bilgi okuryazarlığı becerilerine ihtiyaç var

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? 1. Değişen Konjonktür -Günümüzde bilgi nicel ve nitel açıdan geçmişle kıyaslanamayacak düzeyde artmıştır. Bunun yanında üretilen bilgi gelişen teknoloji ile zaman ve mekan sınırları olmaksızın çok geniş kitleler tarafından elde edilebilmektedir. (Bilgi Patlaması ve Bilgi Karmaşası).

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? • Bilgi Patlamasıyla Gelen Sorunlar – Miktarı hızla artan bilginin aranması, bulunması ve elde edilmesi (Metin, Ses, Animasyon, grafiksel, vb) – Daha da önemlisi erişilen bilginin doğruluğuna, güvenilirliğine ve geçerliliğine ilişkin sorunlar, – Erişilen bilginin dürüst kullanımı,

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? • Erişim, Elde Etme ve Saklama – Basılı ve Elektronik kaynaklardaki bilgiye erişim, bu bilginin elde edilmesi ve saklanması belli altyapı ve beceriler gerektirmektedir.

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? • Bilginin Güvenilirliği – Bilimsel çalışmalarda dahil, pek çok çalışmada www kaynaklarına yapılan atıf sayısı günden güne artmaktadır. Sadece üniversite öğrencileri değil, ilk ve orta düzeyli okullarda da öğrenciler, ödev hazırlarken Internet’ten yararlanmaktadırlar. Değişik meslek gruplarından ve farklı yaşlarda pek çok kişi bilgi ihtiyacı için www’e başvurmayı neredeyse alışkanlık haline getirmiştir”. (Kurbanoğlu 2002)

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? • İngiltere’de yükseköğrenim için bilgi okuryazarlığı programlarının geliştirilmesine yönelik bir çalışmada, üniversite öğrencilerinin ödevleri için başvurdukları ilk kaynağın İnternet olduğu belirtilmiştir (Information. . . 1999: 4).

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? • Basılı formatta yayınlanmış bilgiler belli bir denetlemeden geçmiş bilgilerdir. • Internet ortamındaki bilgilerde ise böyle bir zorunluluk yoktur. Erişilen bilginin doğruluk ve güvenilirliğine yönelik değerlendirme yapılması kaçınılmazdır. Bu değerlendirme nitelikli bilginin kullanılması kadar, zaman tasarrufu açısından da önemlidir.

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? • Etik/Yasal Sorunlar – Telif hakları – Dürüst kullanım/Bilgi hırsızlığı

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? 2. Değişen Eğitim Anlayışı – Öğrenen toplum ve yaşamboyu öğrenen bireylerin oluşturulması yönünde eğitimde yeniden yapılanma. – Geleneksel öğretim; öğreten merkezli, pasif ve parçalanmış (Müfredat; ders kitapları, notları ve araçları; testler). – Çağdaş öğretim; Öğrenci merkezli, aktif ve bütünleşik. (Kaynağa dayalı öğrenme, sorun çözmeye dayalı öğrenme, öğrenmeyi öğrenme, eleştirel düşünme, yaşam boyu öğrenme)

Bilgi Toplumunda Eğitim • Drucker , eğitimde gelecek on yılda olacak değişmelerin matbaanın icadından bu yana olan değişikliklerden daha büyük olacağını ve bu değişikliklerden en çok okulların etkileneceğini vurgulamıştır. Drucker’a göre eğitimdeki teknolojik devrim, gelecek on yılda öğrenme ve öğretme biçimimizi kökten değiştirecektir. • Ne değişti? ? (1994) (1994: 271)

Bilgi Toplumunda Eğitim • Okullar sadece okuma, yazma, konuşma ve hesap yapabilme eğitim ve öğretiminin verildiği yerler olmaktan çıkarılmalıdır. Bilgi toplumunun bireyleri problem çözme, öğrenmeyi öğrenme, düşünmeyi öğrenme, takım çalışması yapabilme becerilerine sahip ve yaşam boyu öğrenmeyi öğrenmiş olarak okullardan mezun olmak zorundadır. Bu süreçteki değişimler eğitimde paradigma değişimini gündeme getirmektedir (Saban 2000: 51; Drucker 1994: 280).

Bilgi Toplumunda Eğitim • Geleneksel “öğretme” yaklaşımı 21. yüzyılda yerini “öğrenmeyi öğrenme” anlayışına bırakmıştır. • Öğrenci/öğrenen, artık öğretilmeyi bekleyen, paketlenmiş bilgiyi alan değil, öğrenmede etkin, kendi öğrenme sorumluğunu taşıyan, araştırıcı ve bilgiyi keşfedendir. Öğrenme sürecinde ders kitaplarını ana kaynak kabul eden anlayış yerini görsel, işitsel ve yazılı çok çeşitli kaynakları temel alan anlayışa bırakmıştır. Eğitim süreci okul eğitimiyle sınırlı kalmamakta, yaşam boyu öğrenme gereksinimi ortaya çıkmaktadır. Bu değişimlerin sonucunda geleneksel okuryazarlık yerini bilgi okuryazarlığına bırakmaktadır (Duman 1998: 4).

Bilgi Toplumunda Eğitim Sanayi Toplumunda • • Öğretmen Öğrenci Süreye dayalı Pasif, Statik Programlı Ders Kitapları Bilgi Toplumunda • • Öğrenme Yönlendirici Öğrenen Süresiz Aktif, Dinamik Taleplere Dayalı Kaynağa dayalı

Bilgi Toplumunda Eğitim • Belirtilen değişikliklerin sonucunda eğitimde yeni öğrenme yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. • Kaynağa dayalı öğrenme, aktif öğrenme, problem çözmeye dayalı öğrenme ve proje tabanlı öğrenme bu yöntemlere örnek olarak verilebilir. • Yaşam boyu eğitimde, bilginin nasıl öğretildiği, kendini geliştirmenin nasıl gerçekleştirildiği, bilginin nasıl seçildiği, diğer bilgilerle nasıl bir araya getirildiği, öğrencilerle nasıl uygulama yapıldığı üzerinde durulmaktadır. Bu süreçte zihnin faaliyetlerini, düşünmeyi ve eleştirel düşünmeyi geliştirme üzerinde odaklanılmaktadır. • Yaşam boyu öğrenmenin etkili olarak uygulanabilmesi için eğitim sisteminde dikkat edilmesi gereken hususlar arasında bilgilerin geleneksel yollarla aktarılmasına son verilmesi de yer almaktadır (Hayatboyu öğrenme. . . 2001: 11).

21. Yüzyılda Eğitim

Bilgi Toplumu-Eğitim

Eğitim ve Bilgi Okuryazarlığı • Böyle bir eğitim anlayışı; – Çok çeşitli kaynaklardan bilginin bulunması – Bu bilgilere erişilmesi – Erişilen bilgilerin sentezlenmesi – Sentezlenen bilginin sorun çözme ve karar vermede etkin ve doğru biçimde kullanılması – Ortaya konan yeni bilginin paylaşılması Yani, bilgi okuryazarı olmayı gerektirmektedir.

Yaşam Boyu Öğrenme • “Bilgi, beceri ve yeterliliği arttırmak amacıyla, kişisel, toplumsal ve istihdam perspektiflerinde yaşam boyu süren tüm öğrenim aktiviteleri” • “Çocukluk dönemindeki öğrenmeden başlayarak, resmi öğrenimin bütün düzeylerini, yetişkinlik dönemi boyunca süren bağımsız öğrenmeyi ve uzaktan eğitimi de kapsayan tüm öğrenme süreci”.

Yaşam Boyu Öğrenme

Yaşam Boyu Öğrenme

Yaşam Boyu Öğrenme-Bilgi Okuryazarlığı • Bilgi toplumu yaşam boyu öğrenen bireylerden oluşur • Yaşam boyu öğrenen bireyler, herhangi bir sorunu çözmede ya da bir karar vermede gereksinim duydukları bilgiyi bulabilen bireylerdir. • Bilgi okuryazarlığı ise bilgiyi elde etme, kullanma, iletme becerileridir • Bilgi okuryazarlığı yaşam boyu öğrenmenin temelidir.

Bilgi Okuryazarlığı ve Yaşam Boyu Öğrenme

BİLGİ TOPLUMU VE ÖĞRENCİ • Öğrenciden ne beklenir? – Uygulama için teoriyle ilişkili disiplinlere başvurma, – Bilimsel mantığa başvurarak problemleri çözme, – Bilgi teknolojilerini kullanabilme, – Bilgi okuryazarı olma, – Takım üyeliği ve takım lideri olarak etkin olma, – Fikirlerini sözlü ve yazılı olarak iletebilme.

BİLGİ TOPLUMU VE ÖĞRENCİ • İstenen şeyler aslında bireyin bilgiyi elde etme ve kullanması ile yakından ilişkilidir • Bilgi okuryazarlığı becerileri öğretim süreci içerisinde gerekli olmanın yanı sıra eğitim sonrası yaşam için gerekliliği nedeniyle de ilköğretim, ortaöğretim ve üniversitelerin müfredatlarında yer almak durumundadır. Bilginin organize edilmesinde ve sunulmasında değişik yaklaşımların kullanılması bu eğitimi gerekli kılmaktadır. Tüm disiplinler için gerekli olan bilgi okuryazarlığı becerilerinin öğretimi, eleştirel düşünme, problem çözme, sözel ve yazılı iletişimin öğretilmesi ile birlikte düşünülmek zorundadır (Rader 1991: 26).

BİLGİ TOPLUMU VE ÖĞRETMEN • Eğitim, sosyal bir sistem olarak öğrenci (öğrenen), öğretmen ve müfredat olarak tanımlanan üç unsurdan oluşmaktadır. Bir eğitim sisteminin başarılı olması bu unsurların uyum içinde bulunmalarıyla açıklanabilir. Bu unsurlardan birinde oluşacak olumsuzluk sistemi derinden etkileyecektir. Bu unsurlardan en etkin olanının öğretmen olduğu söylenebilir. Son gelişmeler de dikkate alındığında öğretmenin rolü artmakta ve kendisinden beklenenler farklılaşmaktadır (Karagözoğlu ve diğerleri 1993: 209). • Öğretmenler, çağımızda meydana gelen değişiklikleri yakından izleyerek bu değişikliklere ayak uydurmak zorundadırlar. Öğretmenler, çocukları ve gençleri yaşadıkları toplumun kimliğinden koparmadan küreselleşen dünyaya hazırlamaktadırlar. Bu sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için öncelikle öğretmenlerin iyi yetiştirilmesi ve kendilerini iyi geliştirmeleri gerekmektedir (Güven 2001: 2).

BİLGİ TOPLUMU VE ÖĞRETMEN • Öğretmenlerin kendilerini geliştirebilmeleri, gereksinim duyduğu bilgiye gereksinim duyduğu anda, gereksinim duyduğu kapsamla ve etkin bir biçimde ulaşabilmesi ve kullanabilmesi ile mümkündür. Bu da öğretmenlerin bilgi okuryazarı olmalarını gerektirir. • Bilgi okuryazarı olmayan öğretmen bilgi okuryazarı öğrenci yetiştiremez • Öğretmen yetiştiren eğitim kurumlarında bilgi okuryazarlığı becerilerinin kazandırılması zorunludur

Bilgi Toplumunda Öğrenme Araçları • Teknolojik gelişmeler öğretimde kullanılan araçlar üzerinde de değişimler getirmiştir • Bu araçların başında hiç şüphesiz İnternet gelmektedir • İletişimde her şeyi unutturan bu yenilik her alanda olduğu gibi eğitim-öğretimde de kuralların yeniden belirlenmesine neden olmuştur • Özünde bilgi alışverişi sağlayan İnternet, «bireyde istendik davranışlar yaratmayı hedefleyen» eğitim için doğru, yerinde, yetkin ve yeterince kullanılması bu hedefe ulaşmayı kolaylaştırması yanında kaçınılmaz bir olgudur.

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? 3. Değişen Hizmet Anlayışı • Geçmişte hizmet kişi, zaman ve mekana dayalı olarak yürütülmektedir. • «Just in case» nitelikte belirleyici ilkedir • Hizmet anlayışı tek yönlüdür • İnsan odaklı hizmet yerine, sistem odaklı hizmet tercih edilir

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? 3. Değişen Hizmet Anlayışı • Günümüz hizmet anlayışında «bila-zaman, bila-mekan, bila-adam» etkindir • «Just in time» hizmetin niteliğinde belirleyicidir (7/24) • Çift yönlü hizmet anlayışı vardır • İnsan merkezli yapılanmalar, hizmetin de insan odaklı olmasını zorunlu hale getirmiştir.

Bilgi Okuryazarlığı ve BBY • Kavramın kökeninde “Kütüphane Kullanıcı Eğitimi” vardır • Kullanıcı eğitimi, kütüphane ve bilgi kaynaklarının etkin kullanımı için verilen eğitimdir • Zaman içinde okuyucu eğitimi (reader instruction), kullanıcı eğitimi (user instruction), kütüphane kullanım eğitimi (library instruction), kütüphane oryantasyonu (library orientation), bibliyografik eğitim (bibliyographic instruction) gibi kavramlarla ifade edilen bir uygulama olmuştur.

Kullanıcı Eğitimi? • Bu kavramlar bazen aynı anlamda kullanılırken, bazen de farklı işlevleri belirtmede belli konular üzerindeki yoğunlaşmayı ifade etmek için kullanılmıştır (Lwehabura 1999: 129; Wilson 1995: 154). Bu nedenle bu kavramların birbirlerinin yerine kullanılmasında bir sakınca yoktur. • Wiegand ve Davis (1994: 364)’e göre kütüphane eğitimi ve bibliyografik eğitim, kütüphanenin danışma kaynaklarından bilgi aranmasına ilişkin erişim araçlarının kullanıcılara öğretilmesidir.

Kullanıcı Eğitimi: Tanımlar • Özellikle 1970’lerin ortalarından itibaren kullanılmaya başlanan bibliyografik eğitim ise, Wilson (1995: 152) tarafından, “kullanıcıların gereksinim duydukları bilgiyi hızlı ve etkin olarak nasıl elde edebileceklerini öğretme programı” (ODLIS. . . 2002) olarak tanımlanmaktadır. • Kullanıcı eğitimi; kütüphanenin var olan ve potansiyel kullanıcılarını bilginin değerinden ve bilgi kaynaklarının varlığından haberdar etmek, bilgiye karşı olumlu davranışlar edinmelerini sağlamak, bilgi kaynaklarını kullanmaları için onları güdülemek ve bu kaynakları bulup kullanabilmeleri için gerekli bilgileri kazandırmaktır (Cribb, 1981: 90).

Kullanıcı Eğitimi: Amaçlar • Kütüphane kullanıcı eğitiminin amaçları ilk olarak 1876 yılında ALA’nın bir konferansında O. H. Robinson tarafından ortaya konmuştur (Wilson 1995: 152). • Halen geçerliliğini sürdürmekte olan bu amaçlar şunlardır: 1 - Öğrencilerin eleştirel düşünmede kitapların değerini anlayabilecek bir “ayırt edicilik yeteneğine gereksinimleri vardır, 2 - Ögrenciler kendine ögrenebilir bireyler olmalıdırlar, 3 - Öğrencilerin yaşam boyu öğrenen bireyler olabilmesi için sürekli okumaya ve çalışmaya gereksinimleri vardır (Tiefel 1995: 319).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Kullanıcı eğitimi, gerçekte meslek olarak kütüphaneciliğin ortaya çıkması kadar eskidir • Çağdaş anlamda kullanıcı eğitimi düşüncesinin temelinde ise materyallere açık erişim (açık raf düşüncesi) hizmetinin bir gereği olarak, kütüphane kullanıcılarına kaynakları nasıl kullanacaklarına ilişkin eğitim verilmesi düşüncesi vardır (Seamans 2001: 3). • Kullanıcı eğitiminin birincil kaynakların kullanımına ilişkin olarak ABD’de ilk örnekleri 1870’lerde görülmüştür (Hernon 1982). • 17 -19. yüzyıllar arasında Alman kütüphanecilik literatüründe kullanıcı eğitimine ilişkin kayıtlar yer almaktadır ve ABD yüksek öğretim sisteminin başlangıçta Alman modeline dayalı olarak yapılanmasından dolayı, ABD üniversite kütüphanelerinde uygulanan ilk kullanıcı eğitim programları da bundan etkilenmiştir (Ewert (1986)’dan aktaran Lorenzen (2002).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Çağdaş anlamda kütüphanecilik mesleğinin kurucusu olan M. Dewey’nin 1876’da ifade ettiği; “zaman kütüphanenin okul, kütüphanecinin de öğretmen olduğu bir zamandır” düşüncesi, kütüphanecilerin eğitmenlik rolünün önemini belirtmektedir (Lorenzen 2002). • Ancak, kütüphane koleksiyonlarının nicelik olarak oldukça küçük ve belli konularda yoğunlaştığı dönemlerde kullanıcının eğitilmesine duyulan gereksinim de sınırlı olmuştur.

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Dermelerin büyümesi ile bunların nasıl kullanılacağına ilişkin talebin artması, kullanıcı eğitimini gündeme getirmiştir. • Örnegin Harvard Üniversitesi Kütüphanesinin koleksiyonu 1800’den önce 13. 000’in altında iken, 1876’da 227. 600’e ulaşmıştır. Bu bağlamda Harvard’ta 1820’lerden itibaren kullanıcıların kütüphane kaynaklarını kullanma konusunda eğitilmesi ile 1858’de R. W. Emerson’un kullanıcıların raflardan kitap bulmasında yardımcı olması kullanıcı egitimine iliskin ilk örneklerdir (Salony 1995: 33; Tucker 1980: 10).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1876’da ALA’in J. Winsor başkanlığında kurulması ile birlikte, kullanıcı eğitimine verilen destek de artmıştır. Winsor konuya ilişkin olarak düşüncelerini “kütüphaneci bir eğitimcidir ve öğrencilerin kütüphaneye getirilmesi ve kütüphanenin kullanılmasından sorumludur” sözleri ile açıklamıştır (Salony 1995: 34). • 19. yüzyılın sonları kullanıcı eğitimi için altın çağ olmuştur. Bu dönemde kullanıcı eğitimi kütüphanenin bir iç hizmeti olma konumundan çıkıp, akademik faaliyetlerin önemli bir unsuru olarak görülmeye başlanmıştır (Seamans 2001: 3). • Bu dönemde kütüphaneciler bibliyografik eğitim adı ile üniversitelerde kredili ders vermeye başlamışlardır (Salony 1995: 33).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1880’lerde Michigan Üniversitesi’nde kütüphaneci olan R. C. Davis’in verdiği bibliyografya dersi, bunun model alınarak Cornell Üniversitesi’nde E. Woodruff tarafından 1886’da verilen dersler ilk örnekler arasındadır (Lorenzen 2002). • Yine bu dönemde Rochester Üniversitesi’nin kütüphanecisi O. H. Robinson, kütüphanecilerin eğitime katkısının önemi düşüncesinden yola çıkarak, kütüphanenin nasıl kullanılacağı ve kütüphaneden edinilecek olan bilgilerin derslerde kullanılması üzerine birinci ve ikinci sınıf ögrencilerine dersler vermiştir (Breivik 1982: VII; Salony 1995: 34).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1920’lerde üniversiteler yeni gelen öğrenciler için kütüphane oryantasyonu oturumları düzenlemeye başlamış ve kütüphane eğitiminin seçmeli ders olarak verilmesi de yaygınlaşmıştır (Seamans 2001: 4). • Bu dönemin en belirgin özelliği, danışma kaynakları hakkında örgencilerin bilgilendirilmesi yanında, eğitimsel faaliyetlerin genişletilmesi için alan çalışmalarının artmış olmasıdır (Tucker 1980: 14) • 1930’larda akademik personel ve kütüphanecilerin kütüphane eğitiminin nasıl verileceğine ilişkin ortaklaşa çalışmaları, bu dönemin kullanıcı eğitimi açısından dikkat çekici yönüdür (Tucker 1980: 15 -16). • 1950’lerde ise kütüphanelerin teknik hizmetlere ilişkin gelişmelere yönelmesi, kullanıcı eğitimi konusunun ikinci planda kalmasına neden olmustur (Tiefel 1995).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1960’lar kütüphane kullanıcı eğitiminin ikinci altın çağı olmuştur. Bu dönemde değişik araç ve yöntemler kullanılarak pek çok kullanıcı eğitim programları geliştirilmiştir. Söz konusu programlarda gör-işit materyallerinin kullanımı da bu dönemde gerçekleşmiştir (Salony 1995: 41). • Kullanıcı eğitiminde bu dönemde uzmanlaşma en önemli konu olurken, P. Knapp kütüphane eğitiminde sorun çözme kavramını ortaya atmış, bunun sonucu bilgi aramada akademisyen ve örgencilerin farklı beklentileri ortaya çıkmıştır. 1960’lar ve sonrası kütüphane kullanıcı eğitiminde erişim becerileri ve bibliyografik araçlar üzerinde yoğunlaşmanın olduğu dönemdir. • Bu dönemde kullanıcı eğitimi kütüphane danışma hizmetinin ötesinde bağımsız bir hizmet olarak görülmeye başlanmıştır (Salony 1995: 41).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1970’lerde kütüphane eğitimi araçlardan kavramlara doğru yönelmiş ve iki yeni değer kabul görmüştür. • İlki, bilgi kullanımına ilişkin kavramların ayrıntılandırılmış olmasıdır. Böylece kütüphane eğitimi konusu gereksinim analizleri, disiplinlerin yapıları, bilimsel iletişim modelleri gibi kavramları da içine alacak biçimde geniş bir yelpazede düşünülmüştür. • İkincisi ise, genel ve eğitimsel psikoloji ile bilişsel bilimlerden alınan ve kavramların öğretilmesinde önemli bir unsur olarak ortaya çıkan öğrenim teorisidir. Bilgi ile öğrenim teorisinin birbirleriyle bağdaştırılması eleştirel düşünme becerilerinin farkına varılmasına da öncülük etmiştir (Oberman 1996: 319).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Bu gelişmeler kullanıcı eğitiminin üniversite kütüphanelerinin vazgeçilmez unsuru olmasına neden olmuştur. • 1971’de ACRL Bibliyografik Eğitim Çalışma Grubu’nu kurmuş, bu grup daha sonra 1977’de Bibliyografik Eğitim Bölümü adını almıştır. • 1972’de araştırmalar ve deneyimler çerçevesinde oluşturulmuş olan bibliyografik eğitimle ilgili bilginin toplanması, organize edilmesi ve yayılmasında, bilgi ve deneyimlerin paylaşılması için hizmet veren Kütüphane Oryantasyonu ve Eğitimi Değişimi (Library Orientation and Instruction Exchange-LOEX) projesi Michigan Üniversitesi Eğitim Kaynakları Merkezi tarafından başlatılmıştır. Bugün bu proje dünyanın çeşitli yerlerinden 650 kurulusun katılımıyla devam etmektedir (LOEX… 2011). • Proje kütüphane eğitim programlarının sistematik bir şekilde verilmesinde bilgi paylaşımı açısından önemli bir adımdır.

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1977’de ACRL tarafından kütüphane eğitimi konusunda bir rehber yayınlamış ve bu rehber en son 2003 yılında “Üniversite Kütüphanelerinde Eğitim Programları için Rehber” (Guidelines for Instruction Programs in Academic Libraries) adı ile güncellenmiştir (ACRL & ALA 2002). • Yine 1977 yılında ALA bünyesinde bir Kütüphane Eğitimi Masası oluşturulmuştur. Tüm bu girişimler bibliyografik eğitim için gereksinim duyulan bir ağın oluşumunu da sağlamıştır (Salony 1995: 42).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1970’li yıllar kullanıcı eğitimi açısından büyük gelişmelere sahne olsa da, eğitimin veriliş yöntemi, kütüphane-akademisyen işbirliği sorunu ve herhangi bir dersin parçası olma yerine bağımsız bir ders olarak yapılandırılması gibi sorunlar bu dönemde de geçerliliğini sürdürmektedir (Salony 1995: 42 -3). • Ayrıca bu dönemde öğrencilere bilgi arama tekniklerinin öğretilmesinde kavramsal bir altyapı oluşturulmasını sağlayan bilgi arama stratejisi kavramının, kullanıcı eğitiminin önemli bir unsuru olarak ortaya çıkması da söz konusu olmuştur. • Bu düşüncenin kullanıcı eğitimi programlarına yansıması ise, araştırmacının emek ve zamanının korunması açısından gereksinim duyulan bilginin nasıl bulunacağı ve eleştirel düşünce çerçevesinde bu bilginin nasıl seçilip değerlendirileceği becerilerinin kazandırılması biçiminde olmuştur (Tiefel 1995).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Kullanıcı eğitiminin kazanmış olduğu bu yeni boyut, bilgi okuryazarlığı kavramının o dönemde ortaya çıkması ile yakından ilişkilidir. • Teknolojik gelişmeler ve bilgisayarların her alanda yaygınlaşması ile birlikte kullanıcı eğitiminin de gerek amaçları, gerekse kullanılan kavram ve araçlar açısından değişim yaşaması kaçınılmaz olmuştur. Böylece, eleştirel düşünme ve sorun çözme becerileri gibi, günümüzde bilgi okuryazarlığı kavramının temelini oluşturan unsurlar, o dönemden başlayarak kullanıcı eğitiminin başlıca amaçları arasında yer almıştır (Polat, 2005: 43 -4).

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • 1980’li yıllar, gelişen kullanıcı eğitimi düşüncesinin teorik alt yapısının oluşturulduğu yıllardır (Seamans 2001: 6). Bunun yanında eğitim programlarında video teyplerin kullanılması, bilgisayar-destekli ve belli bir disipline yönelik eğitim uygulamaları açısından önemli gelişmeler olmuştur. Ayrıca bibliyografik eğitim temel kütüphane hizmetleri arasında yer almıştır (Salony 1995: 43 -4). • 1990’lı yılların en belirgin özelliği olan teknolojik gelişmeler, kullanıcı eğitimini hem sorunun hem de çözümün bir parçası olarak etkilemiştir. Özellikle üniversite kütüphanelerini bilgi hizmetlerini yeniden tanımlama ve oluşturma noktasına getirmiştir (Oberman 1996: 316). Bilgi okuryazarlığı kavramı kullanıcı eğitiminin yerini hızla alarak, üniversite kütüphanelerinin akademik çevrede var olmalarının devamlılığı için vazgeçilmez unsur olarak görülmeye başlanmıştır.

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Çevrimiçi kataloglar, veritabanları ve Internet, kullanıcı eğitim programlarında köklü değişimler yaratmıştır. Bu programlarda öğrencilere geleneksel konuların yanında bilgi arama stratejilerinin geliştirilmesi ve veritabanı seçimi gibi becerilerin kazandırılması da ön plana çıkmıştır (Salony 1995: 44). • Shirato ve Badics (1997) 1979, 1987 ve 1995 yıllarındaki gelişmeler üzerine yaptıkları karşılaştırmalı bir çalışmada, kullanıcı eğitiminde “Web’in derin etkisi”ne dayanarak, teknolojinin 1995’ten itibaren kullanıcı eğitim programlarını hayli etkileyeceğine işaret etmişlerdir. Elektronik kaynakların, sayısal kütüphanelerin hızla yayıldığı günümüzde, işaret edilen noktanın çok ilerine gelindiği gerçektir.

Kullanıcı Eğitimi’nden Bilgi Okuryazarlığına • Üniversite kütüphanelerinin kullanıcılarına bilginin bulunması, elde edilmesi, değerlendirilmesi ve sunulması konusunda eğitim vermesi, hem varlıklarının devamlılığı hem de işlevsel olmaları açısından son derece önemlidir. Günümüzde kullanıcı eğitim programlarının gereksinim duyanlara elektronik ortamda sunulması da, bu konuda daha çok gelişmeler yaşanacağının göstergesidir (Polat, 2005: 44). • Sonuç olarak; gerek kullanıcı eğitiminin ortaya çıkısındaki düşünce, gerekse yapılan uygulamalar bilgi okuryazarlığı kavramının temeli olmuştur. Ayrıca, pek çok deneyim ve uygulamaya sahip kullanıcı eğitimi üzerine oturtulacak bir bilgi okuryazarlığı programının başarı oranı da oldukça yüksek olacaktır.

Kaynakça • • ACRL/ALA (Association of College and Research Libraries/American Library Association. “Guidelines for Instruction Programs in Academic Libraries”, 2003. http: //www. ala. org/ala/mgrps/divs/acrl/standards/guidelinesinstruction. cfm (13. 09. 2011) Aktan, C. Can ve Mehtap Tunç. "Bilgi toplumu ve Türkiye". Yeni Türkiye Dergisi, Ocak-Şubat 1998: 118 -134. Alkan, M. (2003). Sayısal uçurum ve Türkiye İncelemeleri. STRADİGMA. COM: Aylık strateji ve analiz e-dergisi. Mart 2003, Sayı 2. http: //www. stradigma. com/turkce/mart 2003/makale_11. html (E. T. : 13. 09. 2011). Breivik, Patricia Senn. Planning the Library Instruction Program. Chicago, ALA, 1982. Cribb, Gülçin. “Kütüphanelerde Kullanıcı Eğitiminin Önemi”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 30(2), 1981: 90 -99. Hernon, P. “Instruction in the Use of Academic Libraries: A Preliminary Study of the Early Years as Based on Selective Extant Materials”. Journal of Library History, 17(1), 1982: 16 -38. LOEX Clearinghouse for Library Instruction. “About LOEX”, 2011. http: //www. emich. edu/public/loex/about. html (13. 09. 2011) Lorenzen, Michael. “A Brief History of Library Instruction in the United States of America”. (2002). 05 Aug. 2002 http: //www. libraryinstruction. com/lihistory. html

Kaynakça • • Oberman, Cerise. “Library Instruction: Concepts & Pedagogy in the Electronic Environment”. RQ, 35(3), 1996: 315 -323. ODLIS: Online Dictionary of Library and Information Science, 2002. Ed. Joan M. Reitz. 22 Sep. 2004 -2010. http: //www. abc-clio. com/ODLIS/odlis_A. aspx (12. 09. 2011) Polat, C. Üniversitelerde kütüphane merkezli bilgi okuryazarlığı programlarının geliştirilmesi: Hacettepe Üniversitesi örneği. Yayımlanmamış dokotra tezi. Ankara, H. ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005. Salony, Mary F. “The History of Bibliographic Instruction: Changing Trends from Books on the Electronic World”. Reference Librarian, 51/52, 1995: 31 -51. Seamans, Nancy H. “Information Literacy: A Study of Freshman Students’s Perceptions, with Recommendations”. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Blacksburg, Viginia: Virginia Polytechnic Institute and State University, 2001. Seferoğlu, S. S. , Avcı, Ü. ve Kalaycı, E. (2008). Sayısal uçurum: Türkiye'deki durum ve mücadelede uygulanabilecek politikalar. 25. Ulusal Bilişim Kurultayı, Bilişim'08 Bildiriler Kitabı (BTIE-2008), 17 -21, Ankara: Türkiye Bilişim Derneği. http: //yunus. hacettepe. edu. tr/~sadi/yayin/BTIE 08_Seferoglu-Avci. Kalayci_Say. Ucurum. pdf (E. T. : 13. 09. 2011) Tiefel, Virginia M. “Library User Education: Examining its Past, Projecting its

Niçin Bilgi Okuryazarlığı? Bilgi Çağı, Bilgi Toplumu, Bilgi Patlaması, Dijital Varsıllık/Yoksulluk, Dijital Bölünme, Yaşam Boyu Öğrenme, vb. Duygu DUYGULU