Neurotransmitori kemijske tvari koje prenose informaciju izmeu ivanih

Neurotransmitori kemijske tvari koje prenose informaciju između živčanih stanica (neurona) ili između živčane stanice i izvršne (efektorne) stanice – mišićne i dr. n “klasični”: skladište se u vezikulama, bivaju ponovo preuzeti od presinaptičkog neurona (reuptake) - acetilkolin, biogeni amini i aminokiselinski transmitori n “ne-klasični”: male molekule koje ne podliježu reuptake-u i ne skladište se u vezikulama (NO i dr. ) n

Otkriće acetilkolina (Vagusstoff) i kemijske neurotransmisije: Otto Loewi (1873. 1961. )

Kemijska neurotransmisija: faze (synthesis) n Skladištenje (storage) n Otpuštanje (release) n Vezivanje za receptore (receptor binding) n Inaktivacija (inactivation) n Sinteza

Životni ciklus sinaptičkih vezikula 1. Preuzimanje preteča neurotransmitora u citoplazmu 2. Sinteza neurotransmitora 3. Dopremanje mikrotubulima membrane vezikule 4. -6. Ugradnja transmitora u vezikulu 7. Pristajanje (docking) vezikule s transmitorom na unutarnju površinu stanične membrane 8. Depolarizacija membrane (akcijski potencijal) 9. Ulaz iona kalcija 10. -11. Egzocitoza vezikula 12. Endocitoza (spašavanje) vezikule 13. Spajanje vezikule s endosomalnom cisternom 14. Sinteza vezikula iz endosoma

Napad neurotoksina Clostridium-a na proces docking-a Sinaptobrevin i sinaptogamin = komponente membrane vezikule SNAP-25 i sintaksin = komponente presinaptičke membrane

Receptori: vrste n Metabotropni (membranski proteini povezani s unutarstaničnim proteinima koji prenose signal u unutrašnjost stanice i tako utječu na intracelularne procese n Ionotropni (proteini koji tvore ionske kanale koji se otvaraju odnosno zatvaraju uslijed promjena u naponu)

Tipovi receptora pojedinih neurotransmitora

Regulacija receptora agonista → manje receptora (downregulation) → hiposenzitivnost n Manje agonista → više receptora (upregulation) → supersenzitivnost n Opetovana stimulacija → smanjena osjetljivost na agonist (desenzitizacija ili tahifilaksija) n Više

Acetilkolin (ACh)

Acetilkolin: jezgre i putovi (BF = basal forebrain)

Acetilkolin: nikotinski receptori

Katekolamini n Dopamin (norepinephrine) n Adrenalin (epinephrine) n Noradrenalin

Dopamin

Dopamin: jezgre i putovi (ST=striatum; OC=optički trakt; ME=medijana eminencija; VTA=ventralna tegmentalna areja; SN=substantia nigra; RRF=retrorubralno polje; LC=locus coeruleus)

Noradrenalin

Noradrenalin: jezgre i putovi (MFB=median forebrain bundle; LC=locus coeruleus)

Serotonin (5 -HT)

Serotonin: jezgre i putovi (ST=striatum; OB=olfaktorni bulbus; VTA=ventralna tegmentalna areja; SN=substantia nigra; Hyp=hipotalamus)

Serotonin: receptori

Histamin: receptori

Neurotransmitorska osnova LTP i pamćenja 1) Glutamat aktivira receptore AMPA 2) Ioni Mg oslobađaju kanal receptora NMDA 3) Glutamat aktivira receptore NMDA 4) U stanicu utječu ioni Ca 5) Aktivacija kaskade intracelularnih procesa 6) Sinteza NO (koji vjerojatno pojačava otpuštanje glutamata)

Endorfini Enkefalini

GABA-receptor: mjesta vezivanja benzodiazepina, barbiturata i alkohola