NEOPLAZI TANIM VE SMLENDRME Dr Esin Kaymaz BETF
NEOPLAZİ-I TANIM VE İSİMLENDİRME Dr. Esin Kaymaz BEÜTF Patoloji AD
Günümüzün en önemli sağlık sorunu. • Tanı yöntemleri gelişti • Tedavide yenilikler • Sağlık kuruluşlarından yararlanma artışı • Ortalama yaşam süresi artışı ile Kanserin önemi giderek arttı
• Kanserde ölüm oranının yüksekliği konunun önemini arttırıyor. • Kalp ve damar hastalıklarından sonra 2. sıklıkta ölüme neden oluyor. • Erken tanı ve tedavi çok önemli. • Bilgi eksikliği, korku, ihmal; • Tanıyı geciktirir tedaviyi zorlaştırır.
• Periyodik sağlık kontrolü yapılmalı. • Kanser şikayeti olan belirtiler halka iyi anlatılmalı. • Etkisiz bilimsel olmayan tedavi yöntemlerinden kaçınmalı.
NEOPLAZİ TANIM • • Neoplazi = “yeni büyüme” Neoplazm = yeni büyüme gösteren Tümör = neoplazi Onkoloji = (Yunanca “oncos”=tümör, Latince “logos”=bilim) tümör ya da neoplazileri araştıran bilim dalı • Patoloji = (Yunanca “patos”=hastalık, Latince “logos”=bilim) hastalıkları araştıran bilim dalı
NEOPLAZİ TANIM “Büyüme hızı normal dokulara kıyasla fazla ve kontrol edilemez olan ve değişime neden olan uyarı ortadan kalktıktan sonra bile aynı şekilde aşırı büyümeye devam eden anormal doku kitlesi” Willis + amaçsız + konağı kullanan + “kısmen” otonom bir gelişim + klonal
NEOPLAZİ TANIM Transformasyon • Aşağıdaki özellikler açısından normalden sapan anormal doku kitlesi – Büyüme – Diferansiasyon – Fonksiyon – Organizasyon
NEOPLAZİ TANIM • Vücuttaki bir hücre grubunun farklılaşarak aşırı ve kontrolsüz şekilde çoğalması ile oluşur.
NEOPLAZİ TANIM Tümör; • Tek hücrenin neoplastik transformasyon sonucu klonal çoğalması ile olur. Neoplastik transformasyon; • Kimyasal • Fiziksel • Biyolojik ajanlarla direk veya indirek
NEOPLAZİ TANIM • Hücreler özel fonksiyonlarını yitirir, yeni biyolojik özellik kazanır. • Otonomdur. • Kontrol edilemez. • Kalıtsal biyolojik özellikleri aktarırlar.
NEOPLAZİ TANIM • Benign tümör = “iyi huylu” • Malign tümör = “kötü huylu” • Kanser = malign tümör (yunanca “karkinos”, latince “cancer” = yengeç)
Sınıflama Biyolojik Davranış Benign Malign Histogenetik Epitelyal Mezenkimal Hematopoetik Morfolojik Makroskopik Mikroskopik
NEOPLAZİ TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ • Tüm tümörler ister malign ister benign olsun 2 temel komponenti vardır. • 1) Parankim; Prolifere neoplastik hücrelerden oluşur • 2) Stroma; Bağ dokusu ve kan damarından oluşan tümöre destek doku.
NEOPLAZİ TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ • Davranış: benign/malign • Tanımlayıcı terimler – Makroskobik özellikler: musinöz, skiröz – Mikroskobik özellikler: adenom/adenokarsinom, skuamoz hücreli papillom/skuamoz hücreli karsinom – Eponimik: Wilm, Ewing, Hodgkin – Histogenez: köken alınan doku hücresi
NEOPLAZİ HİSTOGENEZ: köken alınan doku hücresi • • • Epitelyal Mezenşimal Kan ve ilişkin hücreler Sinir sistemi Germ hücreleri Birden fazla doku
NEOPLAZİ TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ • Benign tümörler (-om = benign tümör) – Mezenkim kökenli: histogenez • Fibrom • Kondrom • Osteom • Schwannom • Leiomyom – Epitel kökenli: histogenez, mikr. yapı, makr. görünüm • Adenom • Papillom • Kistadenom • Papiller kistadenom • Polip Leiomyom Schwannom Adrenal kortikal adenom Tiroid adenomu Kolon papillomu. Kolon polibi
NEOPLAZİ TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ • Malign tümörler – Mezenkim kökenli: sarkom (yunanca “sar”=etsi) • Histogenez (fibrosarkom, liposarkom, leiomiyosarkom, rabdomiyosarkom) – Epitel kökenli: karsinom • Mikroskobik yapı: adenokarsinom, skuamoz hücre karsinomu (yassı epitel hücreli karsinom) • Köken aldığı organ: renal hücreli adenokarsinom, kolanjiokarsinom, bronkojenik skuamoz hücreli karsinom – Mezenkim veya epitel diferansiasyonunun olmadığı durumlar: • az diferansiye/indiferansiye malign tümör • az diferansiye/indiferansiye karsinom/sarkom
Malign Benign
NEOPLAZİ TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ • Mikst tümör = birden fazla doku – Tükrük bezinin mikst tümörü = pleomorfik adenom – Meme fibroadenomu • Teratom = her üç germ yaprağı – Testis ve overde matür/immatür teratom – Overin kistik teratomu (dermoid kist)
NEOPLAZİ TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ Genel kurallara uymayan tümör adlandırmaları • Malign tümörler – Melanom – Seminom – Lenfoma – Mezotelyom – Gliom • Benign tümörler – Koristom – Hamartom
• Hamartom; • Belirli bir yerde normal olarak bulunan dokuların anormal karışım göstermesiyle oluşmış tümöre benzer oluşum kusurudur. – Hemanjiyom, Nevüs • Heterotopi • Doku veya organların normal olarak bulunmadıkları yerde bulunmalarıdır. • Koristom; • Normalde bulunmaması gereken yerde bulunan dokuların anormal karışım göstermesiyle oluşan tümöre benzer lezyonlardır. (Tümör şeklini almış heterotopi) – Mide duvarında pankreas dokusu
NEOPLAZİ MEZENKİMAL TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ Bağ dokusu ve türevleri Endotel ve ilişkili dokular Kan damarları Lenf damarları Sinovya Mezotel Beyin zarları Kan hücreleri ve ilişkili hücreler Hematopoetik hücreler Lenfoid doku Kas Düz Çizgili Fibrom Lipom Kondrom Osteom Fibrosarkom Liposarkom Kondrosarkom Osteosarkom Hemanjiom Lenfanjiom Anjiosarkom Lenfanjiosarkom Sinoviyal sarkom Mezotelyoma İnvaziv meninjiom Meninjiom Lösemiler Malign lenfomalar Leiomiyom Rabdomiyom Leiomiyosarkom Rabdomiyosarkom
NEOPLAZİ EPİTELYAL TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ Çok katlı skuamoz Skuamoz h. li papillom Skuamoz h. li ca. Deri veya adnekslerin bazal hücreleri Bazal h. li karsinom Epitelyal döşeyici hücreler (bezler ya da duktuslar) Adenom Adenokarsinom Papiller karsinom Kistadenokarsinom Solunum yolları Bronkojenik karsinom Bronşial adenom (karsinoid) Nöroektoderm Nevüs Malign melanom Böbrek epiteli Renal tubuler adenom Böbrek hücreli ca. Karaciğer hücreleri Karaciğer adenomu Hepatosellüler ca. İdrar yolu epiteli Transizyonel h. li papillom Transizyonel h. li ca. Plasental epitel Mol hidatiform Koriokarsinom Testiküler epitel Seminom (germ h. leri) Embryonel karsinom
NEOPLAZİ BİRDEN FAZLA PARANKİM HÜCRE TİPİNDEN OLUŞAN TÜMÖRLERİN İSİMLENDİRİLMESİ Mikst tümörler Tükrük bezi Pleomorfik adenom (mikst tümör) Meme Fibroadenom Böbrek Malign mikst tümör Malign sistosarkoma fillodes Wilms tümörü Birden fazla germ hücre tabakasından köken alanlar — Teratojen tümörler Gonadlar ya da Matür teratom, İmmatür teratom, embriyonik dermoid kist teratokarsinom kalıntılardaki totipotansiyel hücreler
NEOPLAZİ- II BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI Dr. Esin Kaymaz BEÜTF Patoloji AD
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI Transformasyon BENİGN MALİGN MORFOLOJİK KRİTERLER • diferansiyasyon ve anaplazi • büyüme hızı • • lokal invazyon metastaz
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI 1) Diferansiyasyon ve Anaplazi • Diferansiyasyon; Neoplastik hücrelerin hem morfolojik hem fonksiyonel açıdan normal hücrelere benzemesi. • Diferansiyasyon kaybı Anaplazi olarak tanımlanır.
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI
Kolonda adenomatöz polip Kolon adenokarsinomu
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI • İyi diferansiye tümör; Hücreler köken aldığı dokuya benzer. • Kötü veya az diferansiye tümör; Hücreler köken aldığı hücreye benzemez. • Benign tümörler iyi diferensiyedir. • Malign tümörler iyi- az diferensiye olabilir.
NEOPLAZİ MALİGN TÜMÖRLERİN ANAPLAZİ KRİTERLERİ • Morfolojik değişiklikler – Pleomorfizm – Anormal nukleus morfolojisi – Hiperkromatizm – Nukleus: sitoplazma oranı = 1: 1 (N = 1: 4 -1: 6) – Kromatinde kaba kümelenmeler – İri nukleoller – Mitozlar – Mitoz oranı yüksek + atipik mitozlar – Oryantasyon kaybı – Tümör dev hücreleri – İskemik nekroz
NEOPLAZİ MALİGN TÜMÖRLERİN ANAPLAZİ KRİTERLERİ Polarite; • Epitel hücreler bazal membrana dik dizilmesi. Organizasyon; • Hücre dizilişi ve stroma fonksiyonel ünite oluşturacak şekilde dizilir. – Benign tm : Organizasyon ve polarite kısmen korunur. – Malign tm. Organizasyon bozuk, polarite kaybı belirgin.
NEOPLAZİ EPİTEL HÜCRELERİNİN BÜYÜME BOZUKLUKLARI VE KANSER İLİŞKİSİ Transformasyon BENİGN Normal bronş mukozası Metaplazi Displazi MALİGN Karsinoma in situ Karsinom İnvazyon displazi = “düzensiz büyüme” * Sigara tiryakilerinde bronşial mukoza metaplazisi displazisi bronkojenik karsinom * Servikal metaplazi displazi serviks karsinomu
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI 2. Büyüme hızı Benign: genellikle ilerleyici, sabit ve yavaş hızla büyüme; durabilir veya regresyon olabilir; mitoz seyrek ve normal Malign: kestirilemez, ancak progresif, fakat farklı büyüme hızları (yavaşla hızlı arası değişken); regresyon çok nadir; rekürrens eğilimli; mitoz çok sayıda ve anormal
NEOPLAZİ TÜMÖR HÜCRE BÜYÜMESİNİN KİNETİĞİ Klinik olarak belirgin bir tümör kitlesi oluşumu ne kadar zaman almaktadır? Gerçekte, bir tümör klinik olarak fark edilebilir boyutlara ulaşana dek geçen latent dönem tahmin edilemeyecek kadar uzundur. İnsanlarda oluşan kanserler yaşam sürelerinde oldukça ilerledikleri bir noktada tanı alabilmektedir.
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI 3. Lokal invazyon Benign: lokalize, koheziv, ekspansif, düzgün sınırlı kitleler; çevre normal dokuya invazyon yok Malign: çevre normal dokuya infiltrasyon, invazyon, destrüksiyon yapan kitleler; bazen makr. koheziv ve ekspansif görünüm Meme fibroadenomu İnce barsağın serozal yüzünde lipom Uterus leiomyomu leiomiyomu Böbrek hücreli karsinom Meme karsinomu Memenin invaziv duktal karsinomu
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI 4. Metastaz Benign: yok! Malign: sıklıkla var; daha büyük ve daha indiferansiye primer tümörde metastaz olasılığı daha yüksek Karaciğere karsinom metastazı
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI
Osteosarkom
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN TÜMÖRLERİN AYIRICI TANISI YAYILIM YOLLARI: • vücut boşlukları ve yüzeylerine ekilme • lenfatik yayılım • hematojen yayılım
NEOPLAZİ VÜCUT BOŞLUKLARI VE YÜZEYLERİNE DİREKT YAYILIM Sıklık sırasıyla • periton • plöra • perikard • subaraknoid • eklem boşluğu Mukus salgılayan over veya apendiks karsinomları psödomiksoma peritonei Over karsinomu periton Kolon karsinomu seroza Akciğer kanseri plöra Pleura boyunca metastatik karsinomu Mezenterin periton yüzeyindememe metastatik nodüller
NEOPLAZİ LENFATİK METASTAZ Lenf nodüllerinin tutulumu öncelikle primer neoplazm bölgesinin doğal drenajı yönünde olur. Akciğer lenfatiğinde meme karsinomu met Bazen atlayan metastazlar nedeni: venöz-lenfatik anastomozlar, inflamasyon, radyasyon Lenf nodülünde adenokarsinom metastazı
NEOPLAZİ HEMATOJEN METASTAZ • Kanserin en korkulan sonucu! • Sarkomlar için tipik, ancak karsinomlarda da görülür. • Venöz tutulum daha sık neoplazm bölgesini drene eden venöz akımı izler
NEOPLAZİ BENİGN VE MALİGN MYOMETRİUM TÜMÖRLERİNİN AYIRICI TANISI
• Malign tümör hikayesi • 1. Hedef hücrede malign değişim • 2. Değişen hücrenin gelişmesi • 3. Lokal invazyon • 4. Uzak metastaz
BENİGN TÜMÖR • Daha az otonom • İnvaziv değil • Metastaz yapmaz • Tedavi ile zararsız olabilirler
MALİGN TÜMÖR • Otonomisi fazla • İnvazyon ve metastaz yapar • Tedaviye dirençli • Ölüme neden olabilirler
- Slides: 53