NEFRET SULARI Av Osman Frat TURAN Kar ktm

NEFRET SUÇLARI Av. Osman Fırat TURAN

Karşı çıktığım dünyayla sınırlıyım, ondan kopuğum; bu nedenle beni yaralayan ve bana şekil veren köşeler ne kadar sivri, girinti çıkıntılarım ne kadar acımasızsa ben de o kadar güzel ve ışıl olacağım… Jean GENET – Hırsızın Günlüğü Gün gelecek, adaletsizliğin ve eziyetin sıcağıyla bulanıp çölleşmiş olan Misissippi Eyaleti bile, bir özgürlük ve adalet vahasına dönüşecek… Martin Luther KİNG Evet kendimi bir güvercinin ruh tedirginliği içinde görebilirim, ama biliyorum ki bu ülkede insanlar güvercinlere dokunmaz. Güvercinler kentin ta içlerinde, insan kalabalıklarında dahi yaşamlarını sürdürürler. Evet biraz ürkekçe ama bir o kadar da özgürce. . . Hrant DİNK

NEFRET � Antik Grekçe : Kedos � Latince : Odium � İngilizce : Hate � Almanca : Hassen � Fransızca : Haine Bir kimsenin kötülüğünü, mutsuzluğunu istemeye yönelik duygu; tiksinme, tiksinti.

NEFRET Aristotales’e göre nefretin ayırt edici özelliği “acıdan muaf” olmasıdır. Descartes, nefretin her halükarda zarar veren bir şey olduğunu belirtmektedir. Spinoza’ya göre nefret, bir dış neden fikri ile birlikte olan kederden başka bir şey değildir. Modern sosyal bilimcilere göre nefret, “göreceli olarak kısa bir zaman dilimi kapsamında gelişen eğilimlerin çok yönlü bir tepki vermesi” anlamında “duygu” ve “yaratılış” kavramlarıyla açıklanmalıdır. Nefret tek başına bir duygu olarak değil “duygusal bir tutum” olarak açıklanmaya çalışılmaktadır. Psikanalitik yaklaşıma göre nefret “ruhsal bir anormalite”dir. başka Bir deyişle nefret alçaltılmış varlığın birkaygısını acısını da yarasyonalize etmeye yönelik tasarlanmış ve kendiliğinden yaratılmış bir düşmana karşı nevrotik bir bağlantıdır. Günümüzde popüler olan bir yaklaşıma göre ise nefret; kişiselleştirilmiş, genelleştirilmiş ve küreselleşmiş öfkenin bir türüdür.

NEFRET SÖYLEMİ Nefret suçunun temel tetikleyicisi. Önyargı + nefret söylemi = NEFRET SUÇU Stephan l. Newman’a göre; “nefret söylemi, doğası gereği tehdit edicidir ve nefret söyleminin tüm kurbanlarının, söylemin temsil ettiği potansiyel tehlikeden çekinmek için sebepleri vardır. “ Nefret söylemi: ırkçı nefreti, yabancı düşmanlığını veya azınlıklara, göçmenlere ve göçmen kökenli insanlara yönelik saldırgan ulusalcılık ve etnik merkezcilik ile ayrımcılık ve düşmanlık şeklinde ifadesini bulan, dinsel hoşgörüsüzlük dahil olmak üzere hoşgörüsüzlüğe dayalı başka nefret biçimlerini yayan, kışkırtan, teşvik eden veya meşrulaştıran her türlü ifade biçiminidir. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi R (97) 20

NEFRET SUÇU -hate crime- Nefret suçu; mağdur, mülk ya da işlenen suçun hedefi aşağıda belirtilen bir grupla gerçek ya da varsayılan bağlantısı, ilgisi, ilişkisi, destekçisi ya da üyesi olduğu için seçilerek, mülke ya da kişye karşı işlenen herhangi suçu kapsamaktadır. - Grup üyelerinin genel özellikleri gerçek ya da varsayılan ırk, etnik köken, ulusal köken, dil, renk, din, cinsiyet, yaş, zihinsel ya da fiziksel engel, cinsel eğilim veya diğer benzer faktörlere dayandırılabilir. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)

NEFRET ya da ÖNYARGI SUÇLARI Ceza Kanunlarında tanımlanmış suçlardan birinin gerçekleşmesi Önyargı; Mağdurun etnik kökeni, ırkı, dini, rengi, ulusal kökeni, cinsel eğilimi, cinsiyeti, dili, engellilik hali, ekonomik ve sosyal statüsü nedeniyle seçilmesi NEFRET SUÇU

Nefret suçlarının mağduru kişiler ya da mallardır. Failin asıl hedefi, kendisine karşı suç işlenen mağdur değil, o kişinin belirli ortak karakteristikleri paylaştığı gruptur. Nefret suçları bireysel hayatları etkilemenin ötesinde, toplumun bireyleri arasında olması gereken eşitlik idealini, sosyal düzeni, barışı ve toplum hayatının kalitesini zedelemektedir. Düşmanlık ya da önyargı hoşgörüye karşı açık bir saldırıdır. Nefret suçları, ırk, etnik köken, cinsiyet, din gibi farklılıklara bağlı olarak toplumun bölünmesine yol açar ve toplumsal çatışmayı tetikler. Nefret suçu mağdurları olay sonrası, korku endişe ve yalnızlık içindedirler. Hem bireysel hem toplumsal güvenliğin sağlanması amacıyla nefret suçlarıyla mücadele edilmelidir.

NEFRET SUÇLARI - tarih sahnesine çıkış - ABD – 1969 – “Önyargı Yasaları” adıyla kavramlaşması. (Siyahlar, göçmenler , farklı etnik ve dinsel grup mensupları, cinsiyet ve cinsel yönelime dönük koruma amacı) 1981 – 1234 - Anti İftira Ligi (Anti-Defemation League) Ulusal Gay ve Lezbiyen Görev Gücü Vakfı (National Gay and Lesbian Task Force Foundation) Önyargı ve Şiddet İçin Ulusal Enstitü (National Institute for Prejudice and Violence) Güney Yoksulluk Hukuk Merkezi (Southern Poverty Law Center-SPLC) tarafından birlikte hazırlanan yasa tasarısı: Kurumlar vandalizmden korunsunlar. Mağdurların belirli özelliklerinden ötürü işlenen suçlara artırılmış cezalar verilsin. Bu tür suçlarda mağdurlar tazminat davası da açabilsinler. Bu suçlar hakkında ülke çapında veri toplansın. Yasa tasarısı 1993 yılında ABD Yüksek Mahkemesi tarafından onaylanmıştır.

İLK DAVALAR - abd - 1981 yılında SPLC, ırkçı tacize uğrayan Vietnamlı balıkçılar adına Klan’a karşı açtığı davada bu hareketlerin son bulmasını sağladı. Aynı yıl siyah bir yargıca ücret verilmesini de sağladı. 1987 yılına SPLC, iki Klan üyesi tarafından linç edilen siyah Michael Donald (19) adına dava açarak mahkemenin 7 milyon dolar tazminata hükmetmesini sağladı. 1988 yılında Portland, Oregon’da Etiyopyalı Seraw’ın ırkçı gençler tarafından dövülerek öldürülmesinden sonra, faillerin cezalandırılması ile yetinilmemiş, olayın arkasındaki Beyaz Aryan Direnişi adlı neonazi dazlak grubu tespit edilerek grubun lideri Tom Metzger’den 12. 5 milyon dolar tazminat elde edilmiştir.

ÖNYARGI SUÇLARI (2009 -abd-8336 mağdur) IRK 4057 Beyaz Karşıtı 668 Siyah Karşıtı 2902 Amerika Kızılderili/Alaska Karşıtı 87 Asya/Pasifik Karşıtı 149 Birden fazla ırk/grup Karşıtı 251

DİN 1575 Yahudi Karşıtı 1132 Katolik Karşıtı 59 Protestan Karşıtı 42 İslam Karşıtı 132 Diğer Din Karşıtı 131 Birden Çok Din Karşıtı 68

CİNSEL YÖNELİM 1482 Erkek Eşcinsel Karşıtı 817 Kadın Eşcinsel Karşıtı 227 Eşcinsel Karşıtı 391

ÖNYARGI TÜRLERİ Heteroseksüel Karşıtı 21 Biseksüel Karşıtı 26 Etnik/Milli Köken 1109 İspanik Karşıtı 692 Diğer Etnik/Milli Köken Karşıtı 417 Engelliler 99 Bedensel Karşıtı 25 Zihinsel Karşıtı 74

NEFRET SUÇLARIYLA MÜCADELE v v v Veri toplama Nefret suçlarının tespiti Nefret suçlarının cezalandırılması 1 - Veri Toplama AGİT Bakanlar Konseyi 4 No’lu Kararı, taraf devletleri, ırkçılığa, yabancı düşmanlığına, antisemitizme ilişkin şiddetin ortaya çıkış şekilleri hususunda, güvenilir bilgi ve istatistik toplamaya ve saklamaya teşvik etmektedir. - Nefret suçları ile mücadele edebilmek için, nefret suçlarının Nerede ? Kime karşı ? Ne tür fiillerle işlendiğini gösterir güvenilir ve kapsamlı bilgilere ihtiyaç bulunmaktadır.

2 - Nefret Suçlarının Tespiti a) Hangi fiillerle nefret suçları oluşmaktadır ? - Nefret suçu tanımlanmalı, - Şiddete dayalı hangi fiiller nefret suçu olarak nitelendirilebileceği belirlenmelidir. AGİT’e taraf ülkelerin düzenlemelerine bakıldığında: 1 - Irk, etnik köken, milliyet ve din en çok korunan, 2 - Zihinsel engellik, cinsiyet, cinsel yönelim ve yaş sık korunan, 3 - Medeni durum, doğum, siyasal görüş, zenginlik, sınıf, mülk, sosyal statü ve askerlik hizmeti nadiren korunan özelliklerdir.

b) Önyargı: Önyargı saikinin varlığı, önyargı göstergelerinin olayda bulunup bulunmadığına bakılarak belirlenmelidir. Önyargı göstergeleri nelerdir ? Failin önyargısı hangi kriterlere göre tespit edilecektir. ? Mağdurun algısı: algısı Mağdur tarafından olayın nasıl algılandığı değerlendirilmelidir. Failin olay sırasındaki davranışları: Failin olay sırasında sarf ettiği sözler, kullandığı imgeler, jestler, semboller. Mağdurun ve failin karakteristik özellikleri: Fail ile mağdur arasında ırksal, dinsel, etnik/ulusal köken, cinsel yönelim gibi konularda fark olup olmadığı değerlendirilmelidir. Saldırılan malın niteliği: Kilise, sinegog, cami, mezarlık gibi dini yerlerin yada sosyal kulüp, okul gibi merkezi yerlerin özellikleri değerlendirilmelidir. Olaya örgütlü bir nefret grubunun karışıp karışmadığı araştırılmalıdır. Daha önce meydana gelen olayların değerlendirilmesi yapılmalıdır.

3 - Nefret Suçlarının Cezalandırılması: Nefret suçlarıyla mücadelenin en önemli unsuru, kuşkusuz toplumsal barışın ve adaletin sağlanması amacıyla nefret suçlarının cezalandırılmasıdır. Nefret suçları bağımsız bir suç olarak mı, yoksa ağırlaştırıcı bir neden –suçun nitelikli hali- olarak mı düzenlenmelidir ? Pek çok ülkede nefret suçu, bağımsız bir suç olarak değil, cezayı ağırlaştıran bir neden olarak düzenlenmiştir. AGİT’e taraf 23 ülkede genel bir ağırlaştırıcı neden olarak düzenlenmiş olup, 25 ülkede ise sadece bazı suçlar açısından nefret suçu ağırlaştırıcı bir neden olarak düzenlenmiştir.

ULUSLARARASI HUKUKTA NEFRET SUÇLARI Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme Ø Sözleşme ırk ayrımcılığı konusunda kapsamlı düzenlemeler ortaya koymaktadır. Ø Türkiye 2002 yılında taraf olmuştur. Ø Sözleşmenin 4. maddesi uyarınca; taraf devletlerin bir ırkın veya belli bir renge veya etnik kökene mensup bir grubun üstünlüğü fikrine ya da teorilerine dayanan ya da her ne şekilde olursa olsun ırkçı nefreti ve ayrımcılığı haklı çıkarmaya veya yüceltmeye çalışan tüm propaganda ve örgütleri kınayacağı ve bu tür ayrımcılık faaliyetleri ile ayrımcılığı teşviki ortadan kaldırmaya yönelik acil ve olumlu önlemler almayı üstleneceği belirtilmiştir.

Taraf Devletler şu hususlarda gerekli önlemleri almak durumundadırlar: a) Irkçı üstünlüğe ya da nefrete dayalı tüm fikirlerin yayılmasını, ırk ayrımcılığını teşviki, herhangi bir ırka ya da başka bir renk ya da etnik kökene mensup bir gruba yönelik şiddet eylemlerini ya da bu tür eylemleri teşviki ve ayrıca ırkçı eylemleri finanse etmek dahil bu eylemlere her türlü yardım sağlamayı yasayla cezalandırılacak suç olarak ilan edeceklerdir. b) Irk ayrımcılığını destekleyen ya da bu tür ayrımcılığa teşvik eden tüm örgütleri ve ayrıca örgütlü ve diğer tüm propaganda faaliyetlerini yasa dışı ilan edecek ve yasaklayacaklar ve bu tür örgütlere ya da faaliyetlere katılımı yasayla cezalandırılacak bir suç olarak ilan edeceklerdir. c) Yerel veya ulusal kamu kurum ve yetkililerinin ırk ayrımcılığını desteklemesine ya da ırk ayrımcılığına teşvik etmesine izin vermeyeceklerdir.

Ø Ø Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin 19. maddesinde “ifade özgürlüğü” düzenlenmiştir. Maddeye göre ifade özgürlüğü ancak başkalarının haklarına ve şöhretine saygı, ulusal güvenliğin, kamu düzeninin ya da kamu sağlığı ve genel ahlakın korunması bakımından mecburen gereklilik arz eden durumlarda ve ancak yasayla sınırlanabilecektir. Düzenlemede nefret söylemini doğrudan yasaklayan bir husus bulunmamaktadır. Bununla birlikte sözleşmenin 20. maddesi uyarınca her türlü savaş propagandasının ve ulusal, ırksal ya da dinsel nefretin ayrımcılık, düşmanlık ya da şiddete kışkırtmaya dönüşecek biçimde savunulmasının yasalarla önlenmesi gerekmektedir.

Ø Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi AİHS m. 10 “ifade özgürlüğü” düzenlenmiştir. Maddenin ilk paragrafında ifade özgürlüğünün nasıl korunacağı, 2. paragrafında da nasıl sınırlanabileceği düzenlenmiştir. Ne var ki düzenleme nefret söylemini doğrudan yasaklamamaktadır. Bununla birlikte AİHM ifade özgürlüğünün nefret söylemi açısından sınırlanmasını başkalarının şöhreti ve hakları kapsamında demokratik bir toplumda gerekli bulmaktadır. Ø Ø AİHM’ye göre devletlerin nefret savunusunu yasaklamaya ve özellikle etnik kimliği nedeniyle bu tarz tehditlere maruz kalan kişilerin korunmasına dair, uluslararası hukuktan kaynaklanan bir takım yükümlülükleri olduğunu belirtmektedir. AİHM’ye göre nefret içerikli ifadeler Sözleşmenin 17. maddesine (hakların kötüye kullanılması) göre değerlendirilmekte ve sözleşmenin sağladığı korumdan çıkarılmaktadır.

AİHM DAVALAR Jersild v. Danimarka Irkçı düşünce açıklamalarının sözleşme ile korunamayacağı ifade edilmiştir. Medyanın nefret içerikli ifadeleri yayımlarken sorumlu davranması nefret söylemine maruz kalan kişilerin haklarının korunması noktasında dengeli ifadelere yer vermesi belirtilmiştir. Feret v. Belçika Ulusal cephe isimli siyasi partinin 1999 -2001 yıllarında seçim kampanyasında astığı afişler ve dağıttığı bildirilerin yabancılara karşı nefret içerdiği belirtilmiş, politikacıların ifade özgürlüğü olmasına karşın bu özgürlüğü kullanırken hoşgörüsüzlüğü güçlendirecek nitelikte yorumlar yapmaktan kaçınmaları gerektiği belirtilmiştir. Le pen v. Fransa “Sayıları 5 milyon değil de 25 milyon olduğu gün Fransa’yı onlar yönetiyor olacak” ifadesinin bir gurup insanın kökeni veya etnik grup, ulus, ırk veya din gibi spesifik bir gruba üye olma veya olmamaya dayalı ayrımcılık, nefret ve şiddete tahrik ettiği belirtilmiştir. Norwood v. Birleşik Krallık Irkçı Britanya Ulusal Partisi üyesi Kasım 2001 -Ocak 2002 tarihleri arasında evinin camına İkiz Kuleleri yanarken gösteren “İslam Britanya’dan dışarı-Britanyalıları koruyun” ifadelerinin yazılı olduğu ve ay-yıldızın üzerinde çarpı işaretinin olduğu bir poster asmıştır. Mahkeme kişiyi cezalandırarak, bu ifadenin hoşgörü, toplumsal barış ve ayrımcılık yasağı gibi değerlerle uyum içerisinde olmadığını belirlemiştir. Bu karar Mahkemenin islamophobia kapsamında aldığı ilk karar niteliğindedir.

TÜRK HUKUKUNDA NEFRET SUÇLARI Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 10. maddesi uyarınca herkes, dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Türk Ceza Mevzuatında nefret suçları gerek tek başına bir suçu tipi, gerekse de eylemin önyargı ile işlenmesi halinde ağırlaştırıcı bir sebep olarak düzenlenmemiştir. Bununla birlikte nefret suçu olarak niteleyebileceğimiz bir takım düzenlemeler Ceza Kanununda bulunmaktadır.

TÜRK CEZA MEVZUATINDA NEFRET SUÇLARI TCK m. 125/3 (Hakaret Suçu) “Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı” hakaret suçunun işlenmesi halinde ceza ağırlaştırılmaktadır. TCK m. 115 (İnanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme) “Cebir veya tehdit kullanarak, bir kimseyi dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya veya değiştirmeye zorlayan ya da bunları açıklamaktan, yaymaktan men eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. ” Failin bu suçu önyargı ile işlemesi halinde nefret suçu oluşur.

TÜRK CEZA MEVZUATINDA NEFRET SUÇLARI TCK m. 216 “Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahkir eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. ” Bu madde de cezalandırılan nefret suçu değil, nefret söylemidir. TCK m. 153. (İbadethane ve mezarlıklara zarar verme suçu) “İbadethanelere, bunların eklentilerine, buralardaki eşyaya, mezarlara, bunların üzerindeki yapılara, mezarlıklardaki tesislere, mezarlıkların korunmasına yönelik olarak yapılan yapılara yıkmak, bozmak veya kırmak suretiyle zarar veren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. ” Düzenleme de suçun maddi unsurları arasında “önyargı” yer almamaktadır. Aynı maddenin 3. fıkrası uyarınca; ”Birinci ve ikinci fıkralardaki fiillerin, ilgili dini inanışı benimseyen toplum kesimini tahkir maksadıyla işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır. ” Tahkir maksadı içinde önyargıyı ve nefreti barındırır. Bu nedenle düzenlemenin nefret suçu olarak tanımlanması yerinde olacaktır.

SİVİL TOPLUM ÇALIŞMALARI Amerika: Güney Yoksulluk Hukuk Merkezi (Southern Poverty Law Center-SPLC) 1971 yılında Morris Dees ve Joseph j. Levin isimli iki avukat tarafından kurulmuştur. 1979 yılında Ku Klux Klan (KKK) adlı kafa tasçı yapılanmaya karşı ilk davasını açmıştır. Nefret ve bağnazlıkla mücadeleyi ön planda tutmaktadırlar. Mahkemelerde davaları takip ederek ve eğitim çalışmaları yaparak eşit adalet ve eşit olanak gerçeğine ulaşmayı hedeflemektedirler. Göçmenlere, risk altında bulunan çocuklara destek olmaya çalışmaktadırlar.

AVRUPA Avrupa Konseyi Ayrımcılığa Karşı Ses Ver Ayrımcılıkla mücadele ve kültürlerarası diyalog kolektif bir sorumluluk olmakla birlikte, bu mücadelede bireylere de iş düşmektedir. Avrupa Konseyi'nin "Ayrımcılığa Karşı Ses Ver" kampanyasının temel mesajı ve amacı budur. Medya ve medya çalışanlarının ayrımcılıkla mücadelede ve kültürlerarası diyalogu teşvik etmekteki rolünün önemini bilen Avrupa Konseyi medya endüstrisinin tüm aktörlerini (yayıncılar, denetimciler vs) kampanyaya dahil etmeyi ve onların kendi aralarında konuşarak hoşgörü ve karşılıklı anlayış kültürünün gelişmesi yönünde, medyanın kamuyu bilgilendirme ve kanaat oluşturma konusundaki etkisini de akılda tutarak, çözüm önerileri geliştirmelerini hedefliyor.

TÜRKİYE Açık Toplum Vakfı Sosyal Değişim Derneği Hrant Dink Vakfı Kaos GL Derneği Irkçılığa ve Milliyetçiliğe Dur. De Nefret Suçları Yasası İstiyorum Nefret Söylemi İnceleme Raporları Medyada Nefre Söyleminin İzlenmesi (nefretsoylemi. org)

SONUÇ Ne Meletos ne de Anytos yüzünden. O leke sürmeler, şu bir yığın adamın çekemezliği yok mu, nice kişilerin yok olmalarına yol açtı, daha da açar elbet; öyle ya, bu kötülük gelip bana dayanmakla kalmaz. Sokrates AGİT Raporlarından da görüleceği üzere, nefret suçlarında son 3 yılda önemli bir artış olmuştur. Raporlar özellikle nefret suçlarının farklı etnik, dini ve azınlık grupları ile cinsel eğilimleri farklı bireylere dönük olduğunu ortaya koymaktadır. Nefret suçlarının önlenebilmesi için alınması gerekli yasal tedbirlerin yanı sıra, konunun etik, sosyo-politik ve insan hakları boyutları ile ele alınması zorunludur. AGİT’e taraf devletlerin, kendi mevzuatlarını bu hususta yeterli hale getirmeleri, veri toplamaları, nefret suçlarını kapsamlı şekilde araştırıp kovuşturulmasını garanti altına almaları ve gerektiği takdirde bu hususta eğitim çalışmaları yapmaları gerekmektedir. Türk ceza mevzuatında nefret suçlarının tanımı yapılmalı, önyargı saiki ile işlenen suçlara verilecek cezalar bu suçların yarattığı geniş toplumsal zarar da dikkate alınarak ağırlaştırılmalıdır. Sivil toplum kuruluşları ile kamu otoritelerinin koordineli çalışmaları mutlaka sağlanmalıdır.