Ndryshimet fiziologjike tek te moshuarit Ndryshimet gjate kohes

Ndryshimet fiziologjike tek te moshuarit

Ndryshimet gjate kohes • Ndryshimet në funksionin e trupit që ndodhin me plakjen nuk janë të rastit dhe nuk zhvillohet papritur ose pa paralajmërim. • Nga momenti i ngjizjes, indet dhe organet të zhvillohet në mënyrë të rregullt. • Kur zhvillohen plotësisht, këto organe dhe inde kryejn funksione specifike dhe bashkëveprojnë së bashku në një mënyrë të parashikueshme.

Ndryshimet gjate kohes • Gjatë gjithë jetës, rritja e njeriut dhe zhvillimi ndodhin në mënyrë metodike. • Në fillim të jetës, ndryshimet fizike janë dramatike • Sa më shume një person lëviz në dekadat e tij/saj të pestë dhe të gjashtë të jetës, këto ndryshime fiziologjike bëhen më të dukshme. • Është e rëndësi të kuptohet se edhe pse ndryshimet e lidhura me moshën mund të parashikohen, koha e saktë në të cilën ato ndodhin nuk dihet.

• Shumë ndryshime normale ndodhin në strukturën fizike të trupit dhe funksionin gjatë procesit të plakjes.

Infermieret dhe nevojat • Infermieret pritet të jetë në gjendje të tregojë diferencën midis ndryshimeve normale dhe ndryshimet jonormale që tregon një nevojën për ndërhyrje mjekësore apo infermierore. • Për të identifikuar këto dallime, infermieret duhet të njohin mirë strukturat normale dhe funksionet e trupit.

Infermieret dhe nevojat • Infermieret të kuptojnë se si ndryshimet normale dhe jonormale ndikojn në funksionet ditore te aftësive funksionale tek te moshuarit. • Si infermiere, duhet të jemi të vetëdijshëm për ndryshimet fizike që ndodhin, të vlerësoj çdo individ për të përcaktuar shkallën në të cilën këto ndryshime kanë ndodhur, dhe pastaj të bëjë planet e kujdesit tonë duke iu përgjigjigjur nevojave të atij personi specifik.

Vleresimi i aktiviteteve ditore te jetes

• Disa semundje shihen si me te zakonshme tek te moshuarit. • Shumica e tyre, ballafaqehen me ma shume semundje kronike.

• Shkaqet kryesore të invaliditetit mbi moshën 65 janë sëmundje të zemrës, pika ne tru, artriti, tensioni e lartë, aksidentet, diabeti mellitus (DM), kanceri dhe sëmundjet e veshët dhe sytë. • Aktualisht, pesë shkaqet kryesore të vdekjes në mesin e të rriturit më të vjetër janë: (1) sëmundjet e zemrës, (2) të kancerit, (3) sëmundje kardiovaskulare (kryesisht pika ne tru), (4) pneumonia, dhe (5) sëmundja pulmonare obstruktive kronike

1. Sistemi i lëkurës • Sistemi i lekures cila përfshin sistemin e lëkurës, e flokëve dhe thonjtë, dhe pëson ndryshime të rëndësishme me plakjen. Epiderma e mbulon lëkurën nga jashtë. Përbëhet nga disa shtresa të vendosura njëra mbi tjetrën.

Derma gjendet nën epidermë. Përbëhet nga indi lidhor, i cili lëkurës i jep elasticitet dhe fortësi. Hipoderma është shtresa e tretë e lëkurës , e cila përbëhet nga indi lidhor , dhjamor dhe muskulor dhe mbron organizmin nga të ftohtit dhe zbut goditjet fizike në të.

Ulqerat nga presioni(dekubitet)

Hipotermia • Hipotermia është e përcaktuar si një temperature e trupit nën normalen, pra një humbje e ngrohjes së trupit më shumë se sa trupi mund ta zëvendësoje.

Ndryshimet e pritura me moshen ne sistemin e lëkurës • Me plakjen, Epiderma bëhet më e brishtë, duke rritur rrezikun për dëmtime të lëkurës të tilla si qarje, grisje dhe infeksione. • Riparimet e lëkurës më ngadalë ndodhin tek personat e moshuar se tek ata te rinje, duke rritur rrezikun për infeksion. • Ngjyra e flokeve tenton të zbehet apo "gri", për shkak të humbjes pigmentit, dhe modelet e shpërndarjes se flokëve ndryshojne. • Fillon ramja e flokeve me moshen. • Thonjtë rriten më ngadalë, mund të bëhen të trasha dhe më të brishte.

Ndryshimet e pritura me moshen ne sistemin e lëkurës • Rastet e karcinomes janë vërejtur zakonisht tek te moshuarit të cilët kanë kaluar sasi të konsiderueshme të kohës në diell. • Meshkuj kane potencial të lartë në rrezik për melanoma, një formë potencialisht vdekjeprurëse e kancerit të lëkurës për shkak të aftësisë së saj përhapet(metastazon). Ndryshimet e dyshimta duhet të dokumentohen dhe të raportohen në mënyrë që të mund të shqyrtohet me kohë nga mjeku. Diagnoza e hershme dhe trajtimi është efektiv në prolongimin e jetës.

2. Sistemi Musculoskeletal • Sistemi musculoskeletal kryen shumë funksione. Eshtrat e skeletit ofrojë një strukturë të ngurtë që i jep trupit formën e saj. • Funksionet e kombinuara të kockave dhe muskujve të lejojnë lëvizjen e lirë dhe pjesëmarrjen në aktivitetet e nevojshme për të mbajtur një jetë normale.

Kockat(eshtrat) • Kocka përbëhet nga proteina dhe minerale të kalciumit dhe fosforit. • Kalciumi është i nevojshëm për forcën e kockave, tkurrjen e muskujve, kontraktimin miokardit, koagulimit të gjakut, dhe veprimtarinë nervore.

Boshti kurrizor Shtylla kurrizore është një structure komplekse e cila siguron stabilitet dhe lëvizshmëri në trupin e njeriut. Shtylla kurrizore është e ndarë në 5 segmente: Segmenti cervikal (pjesa e qafës). Segmenti torakal (pjesa e kraharorit). Segmenti lumbal (pjesa e poshtme e mesit). Segmenti sakral ( kërbishti). Segmenti kokcigeal.

• Nyjet janë vendet ku kockat takohen. • Ligamentet dhe Tendonat: Tendonat janë struktura që lidhin muskujt e kockave, dhe ligamentet janë struktura që lidhin kockat me kockat e të tjera. • Muskujt ekzistojnë tri lloje të indeve muskulore në trup: muskujve kardiak, muskujt e butë, dhe muskujt skeletor.

Ndryshimet e pritura me moshen ne sistemin muskuloskeletal • Ndryshimi kryesor qe ndodh me plakjen tek eshtrat eshte humbja e kalciumit. • Gratë humbasin rreth 8% të masës skeletore çdo dekadë, ndërsa meshkujt humbin rreth 3%. Ndryshime fiziologjike Rezultatet Rënie e kalciumit në eshtra Rrit shancat per osteoporozën; Rënie e lengut ne unazat e bushtit kurrizor Zvoglon gjatësinë Qarkullim i ulur i gjakut ne muskuj Ulë forcën e muskujve Rënie e elascititetit të muskujve Zvoglohet lëvizshmëria dhe fleksibiliteti i tendonave dhe ligamenteve Zvoglimi I masës muskulore Zvogëlon forcën; rritë rrezikun e rrezimeve

Ndryshimet e pritura me moshen ne sistemin muskuloskeletal • Osteoporosa humbja e tepert e kalciumit nga eshtrat, dhe pamundesia e zavendesimit. • Osteoporoza mund te parandalohet dhe trajtohet nga stilet e jetesës dhe medikamentet.

Ndryshimet e pritura me moshen ne sistemin muskuloskeletal Faktorët që rrisin rrezikun për osteoporozën përfshijnë si në vijim: ØGjinia femer ØHistoria familiare me Osteoporoze Øtë ushqyerit e dobët (dietë e ulët në kalcium dhe vitaminë D) Økimioterapia ØMungesa e ushtrimeve / imobiliteti Økonsumimi i tepërt i alkoolit Øpirja e duhanit

Ndryshimet e pritura me moshen ne sistemin muskuloskeletal • Osteoartriti- nuk është një pjesë normale e plakjes. Shkaku i osteoarthritis është i panjohur; megjithatë, faktorët kimike, ushqyese, gjenetike, hormonale, dhe mekanike mendohet se luajnë një rol. • Kjo sëmundje shkakton inflamacion të synovium(funksion lubrifikues), dëmtimi i kërcit dhe kockave të nyjeve, dhe jostabilitetit e ligamenteve dhe tendon që mbështesin nyjet

3. Sistemi i Frymëmarrjes • Sistemi respirator i siguron trupit oksigjenin e nevojshem për jetën. • Pa oksigjen, qelizat vdesin shpejt. Qelizat e trurit janë qelizat më të ndjeshme në trup; ata do të vdesin nëse ka munges oksigjeni për me pak sa 4 minuta. • Frymëmarrja eshte procese ku oksigjeni futet mbrenda ndersa dioksid karboni nxiret jasht, prej 12 deri në 20 herë në minutë.

Sistemi i Frymëmarrjes • Në rrugën e saj drejt mushkërive, ajri kalon nëpër traktin e sipërm respirator, e cila përfshin kalimin e ajrit ne hundë, gojë, dhe fyt, të cilat janë të vendosura mbi zgavrën e kraharorit. • Trakti i poshtëm respirator përfshin trakenë e poshtme, fragmentet bronkiale dhe alveolat, të cilat shtrihen në zgavrën e kraharorit.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi i frymarrjes • Me plakjen, shihen ndryshimet në të gjithë traktin respirator. • Vitet e ekspozimit ndaj ndotjes së ajrit, tymi i duhanit, dhe kimikateve të tjera të rrezikshme mund të lëjnë gjurmën e tyre mbi rruget e ajrit dhe indet e mushkërive. • Ka disa faktorë që rrisin mundësinë e oksigjenimit të pamjaftueshëm dhe rrezikun për infeksionet e traktit të frymëmarrjes tek të moshuarit.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi i frymarrjes • Semundjet kronike obstructive të mushkrive: nuk është sëmundje e vetme, por një grup i tre çrregullimeve respiratore që zakonisht ndodhin si: astma, emfizema dhe bronkiti kronik. • Është e zakonshme në njerëzit që kanë histori të pirjes së duhanit ose që kanë pasur një nivel të lartë të ekspozimit ndaj ndotësve të mjedisit.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi i frymarrjes • Influenza, shpesh quhet grip, është një sëmundje ngjitëse e frymëmarrjes të shkaktuara nga një shumëllojshmëri të viruseve të gripit. • Virusi përhapet zakonisht përmes pikat ajrore dhe lëviz shpejt përmes grupeve të njerëzve që jetojnë ose punojnë në kontakt të ngushtë me njëri-tjetrin. Periudha e inkubacionit është e shkurtër, shpesh vetëm 1 deri në 3 ditë nga koha e ekspozimit.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi i frymarrjes • Pneumonia është inflamacion akut i mushkërive e shkaktuara nga bakterier, viruset, fungale, kimike, apo agjentët mekanike. • Pneumonia mund të përparojë në një gjendje në të cilën exudati mbush lobet mushkërive, e cila më pas bëhet i konsoliduar.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi i frymarrjes • Tuberkuloza është një sëmundje infektive e shkaktuar nga tuberkulozi Bacillus Mycobacterium, që përhapet me anë të me sperklave te ajrit. • Kur një person i infektuar kollitet apo teshtin, pikat e ndotura janë të lëshuara në ajër. • Këto pikëza thithen nga njerëzit e tjerë, Bacillus vendoset në llozhat e mushkërive të tyre, dhe përhapet sëmundja.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi i frymarrjes • Kanceri i mushkërive, është një nga format më vdekjeprurëse të kancerit në Shtetet e Bashkuara. • Diagnoza e kancerit të mushkërive arrin pikun ne moshen 55 deri në 65 vjet. • Kollitja, dhimbja e gjoksit, pershtyma me ngjyrë gjaku janë simptomat tipike.

4. Sistemi kardiovaskular • Sistemi kardiovaskular qarkullon gjakun në gjithe trupin. • Ky sistem i vazhdueshëm, i mbyllur është përgjegjës për transportimin e gjakut me oksigjen dhe lëndëve ushqyese në të gjitha indet e trupit. • Ajo gjithashtu transporton produktet e mbeturinave të organeve të cilat i largojnë nga trupi.

Zemra • Zemra është një organ muskulor e vendosur qendra në zgavrën e kraharorit në mes të mushkërive.

• Arteriet janë enët e gjakut që bartin gjakun nga zemra. Me përjashtim të arteries pulmonare, arteriet e mbartin gjakun e oksigjenuar. • Venat janë enë që bartin gjakun në drejtim të zemrës. Me përjashtim të venë pulmonare, venat mbartin gjakun e papastër.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi kardiovaskular • Zemra nuk atrofohet me plakjen si muskujt e tjerë. • Muskuli i zemrës rritet pak në masë me moshën, • Zemra tek te moshuarit mund të funksionojë më pak efekasitet edhe kur nuk ka ndryshime patologjike. • Sëmundje kardiovaskulare jane shkaku kryesor i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë në Sh. BA, duke zënë më shumë se 75% të të gjitha vdekjeve në meshkujt dhe femrat më të vjetër se 65 vjeç.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi kardiovaskular Sëmundjet e arterieve koronare • Shumë të moshuar kanë pengesa serioze tek arteriet koronare, por ata mbeten në thelb asimptomatike(nuk kanë simptome). • Kur një ose më shumë arterieve koronare janë bllokuar plotësisht nga atherosclerosa po embolia, personi thuhet se ka një infarkt miokardi (MI), apo sulm në zemër.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi kardiovaskular Sëmundjet e valvulave koronare • Valvulat e zemrës bëhet më pak të punueshme me kalimin e kohës. Përveç kësaj, depozitat e kalciumit mund të zhvillohen në valvula, kjo mund të rezultojë në prolapsin e valvulave mitrale

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi kardiovaskular Sëmundja e hipertensionit • Është vlerësuar se më shumë se 50% e personave më të vjetër se 65 vjeç kanë një formë të çrregullimit hypertensive. • Hipertensioni është kategorizuar si primar ose sekondare. • Hipertensioni primar, forma më e zakonshme, shkaktari nuk eshte I njohur. • Shumë faktorë, duke përfshirë trashëgim, dietën, obeziteti, stresi, pirja e duhanit, nivelet e rritura të kolesterolit, janë të njohur si factor kontribues në hipertensionin primar.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi kardiovaskular • Hipertensioni sekondar ndodh si rezultat i një procesi të sëmundjes ekzistuese ose shkak tjetër të njohur. • Patologjit e veshkave, vaskulare, dhe patologjit endokrine janë ndër shkaqet më të zakonshme të hipertensionit sekondare. • Një lexim i 140/90 mm Hg konsiderohet kufiri i sipërm i normal tek të rriturit. Hipertensioni primar nuk mund të shërohet, por mund të trajtohet.

5. Sistemi gastrointestinal • Ushqimi dhe lëngjet që përmbajnë përbërësit e nevojshme për mbijetesë zakonisht hyjnë në trup nëpërmjet traktit GI. • Trakti GI përgatit ushqim për tretje. • Aty pastaj tretet ushqimi, ndoshin proceset, dhe behet thithja përbërësave, të cilat përdoren nga qelizat e trupit • Trakti GI fillon në gojë dhe mbaron në anus.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi gatrointestinal • Refluksi gastroezofageal është një problem, ku përmbajtja e stomakut lëvizin mbrapsht në ezofag, dhe rrisin rrezikun për aspirim. • Gastrititi kronik atrofik është një ndryshim inflamatore në mukozën e stomakut ku mukoza bëhet e hollë dhe jonormale e butë dhe mund të zhvillohet njolla hemorragjike. • Diverticulat janë qeset të vogla apo qese që zhvillohen për shkak të dobësive në mukozën e zorrëve. • Karcinoma e zorrës së trashë është më e zakonshme në gratë, ndërsa tumor i rektumit është më shpesh në meshkujt.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi gatrointestinal • Hemorroidet, quajtur nganjëherë majasëll nga të rriturit, janë të zakonshme në të gjitha moshat, por mund të jetë veçanërisht te mundimshme për pacientët e moshuar. • Prolapsi rektal, përmes anusit ka më tepër gjasa të ndodhë në gratë më të vjetra se 60 vjeç, sidomos ata që kanë lindur shumë fëmijë.

6. Sistemi i rrugëve urinare • Sistemi i rrugëve urinare përbëhet nga dy veshkat, dy uretera, fshikëzës urinare, dhe uretrës. • Sistemi i rrugëve urinare mbështet homeostazën duke eliminuar mbeturinat dhe lëngjeve të tepërta nga trupi.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi urinar • Inkontinenca e rrugëve urinare, humbja e pavullnetshme e urinës, nuk është një dukuri rutinë apo normale me plakjen. • Infekcionet e traktit urinar, Incidenca e UTIs rritet në mënyrë të konsiderueshme me moshën. Me shume prezent tek femrat. • Dështimi kronik i veshkave, një numër në rritje i njerëzve të moshuar se 70 vjeç janë duke u trajtuar me dializë për dështimin kronike renale. • Dështimi kronik i veshkave mund të jetë rezultat i kushteve të tjera kronike shëndetësore të tilla si hipertension, DM, UTIs kronike, ose obstruksionet të traktit urinar.

7. Sistemi nervor • Sistemi nervor proceson dhe kontrollon funksionet e trupit dhe na lidh me botën e jashtme. • Nëpërmjet sistemit nervor, ne e perceptojnë ndjenjat dhe zbulojm ndryshimet në mjedisin tonë. • Sistemi nervor është i përbërë nga qeliza shumë të specializuara të quajtura neurone.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi nervor • Sëmundja e Parkinson-it, është një form progressive e crregullimit degjenerative te sistemit nervor qendror. Shkaktaret jane te panjohur. • Edhe pse inteligjenca nuk është prekur në mënyrë të vazhdueshme nga kjo sëmundje, më shumë se 50% e personave që vuajnë nga Parkinsoni, perjetojn një formë te demencesnë fund të sëmundjes. • Demenca është një term i përgjithshëm për një çrregullim të përhershme ose progresive organik mental. • Demenca karakterizohet nga ndryshimet e personalitetit; konfuzion; disorientation; përkeqësimi i funksionimit intelektual; dhe dëmtim ne kontrollin e kujtesës, gjykimit, dhe impulseve.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi nervor • Sëmundja Alzheimer (vs demenca nga pleqëria, tipit Alzheimer), është forma më e zakonshme e demences dhe është parë zakonisht në individë më të vjetër se 60 vjeç. • Nga mosha 85 vjeq sa më shumë që 50% e popullsisë është e prekur • Alzheimer është një sëmundje kronike, progresive, sëmundje degjenerative në të cilën një numër i madh i qelizave të trurit dhe të indeve janë të prekur nga atrofia, dhe pllakat beta-amyloid.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi nervor • Goditja cerebrovaskulare (ICV), e quajtur zakonisht një pika ne tru, është një çrregullim i furnizimit me gjak të trurit. • Shumica ICV janë të lidhura me aterosklerozën, hipertensionin, diabetin, ose një kombinim i tyre.

8. Sistemi endokrin • Gjëndrat endokrine sekretojnë substancat kimike të quajtura hormone për të rregulluar proceset e trupit. • Hormonet sekretohen direkt në kapilarët e gjakut, ku qarkullojnë deri sa të arrijnë organet e tyre e synuara dhe të të shkaktojnë efekte specifike.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi endokrin • Diabeti mellitus, Incidenca e DM rritet me moshën. • Në diabetin e tipit 1 qelizat beta të pankreasit dështojnë të prodhojnë insulinë. Marrja e insulinës është absolutisht e nevojshme në këtë rast • Vetëm rreth 5% e diabetikëve kanë diabet tip 1. 95% kanë diabet tip 2, • Në diabet tip 2, trupi prodhon insulinë, por nuk mund të prodhojë mjaft dhe nuk është në gjendje për të përdorur siç duhet insulinën që ai ka prodhuar. • Për fat të keq nuk ka sherim vetem trajtim për të dy llojet e diabetit.

Ndryshimet e pritura me moshen tek sistemi endokrin • Hypoglycemia është një problem potencialisht serioz për njerëzit që marrin insulinë ose agjentët hipoglikemike orale. Ketu bie niveli I sheqerit ne gjake. • Shenjat klasike të hipoglikemisë përfshijnë dhimbje koke, vjellje, dobësi, dridhje apo ndjesi të duke u dridhur, zbehje, ankth, nervozizëm, takikardi, djersitje, dhe uri. • Hiperglicemia karakterizohet nga nivel i larte glukoze (ose sheqeri) ne gjak. Ky nivel i larte glukoze eshte i shkaktuar nga paaftesia e organizmit per te perdorur insulinen e vet per te tretur sheqerin.

• Ju faleminderit