NAZWY NAZWY OKRELENIE NAZWY NAZWA jest to wyraenie

NAZWY

NAZWY OKREŚLENIE NAZWY NAZWA jest to wyrażenie, które w zdaniu podmiotowo – orzecznikowym nadaje się na podmiot lub orzecznik • Jan jest studentem • Student jest człowiekiem • Szaweł jest Pawłem

Zdania powyższe mają taką samą budowę – różnią się tylko podmiotami i orzecznikami, ale pod względem treści różnią się istotnie. Wykaże to analiza logiczna. Należy dokonać analizy znaczeniowej „struktury głębokiej” zdań 1) Jan jest studentem znaczy, że osobnik Jan należy do społeczności studentów (słowo jest wyraża przynależność pewnego elementu „a” do pewnego zbioru „S”); symbolicznie: a S 2) Student jest człowiekiem wskazuje, że każdy student jest człowiekiem (zbiór studentów „S” jest podzbiorem zbioru ludzi „P”); symbolicznie: S P 3) Szaweł jest Pawłem stwierdza, że Szaweł i Paweł to ta sama osoba (Szaweł jest identyczny z Pawłem); symbolicznie: X=Y

NAZWY Znaczenie słowa jest wyrażające przynależność elementu do zbioru a S nazwiemy zasadniczym sposobem rozumienia słowa jest. Korzystając z tego ustalenia możemy dokonać podstawowego podziału nazw na: • Nazwy indywiduowe – to wyrażenie, które przy zasadniczym sposobie rozumienia terminu jest nadaje się wyłącznie na PODMIOT • Nazwy generalne – to wyrażenie, które przy zasadniczym sposobie rozumienia terminu jest nadaje się wyłącznie na ORZECZNIK

NAZWY (nazwami mogą być rzeczowniki, przymiotniki, pewne zaimki, niektóre imiesłowy, funkcję nazwy mogą wypełniać pewne wyrażenia złożone) • INDYWIDUOWE - tylko nazywają indywidualne przedmioty, ale ich nie oznaczają poprzez swoje znaczenie - służą do nazywania tych a nie innych przedmiotów ze względu na konwencję (umowę) Np. Fryderyk, Gdańsk, Burek, Słońce, Krzywy Domek • GENERALNE - przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, którymi te przedmioty są obdarzone - wypełniają funkcję semantyczną oznaczania różnego rodzaju przedmiotów (w sensie filozoficznym) Np. człowiek, miasto, pies, gwiazda, dom, w którym mieszkał Klaus Kinsky

NAZWY • Nazwa oznacza pewien przedmiot wt. i tylko wt. gdy można ją zgodnie z prawdą orzec o tym przedmiocie • DESYGNAT nazwy – to przedmiot oznaczany przez daną nazwę • ZAKRES nazwy – to zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy • TREŚĆ nazwy – to zbiór cech przysługujących wszystkim desygnatom danej nazwy

NAZWY oznacza NAZWA DESYGNAT (przedmiot w sensie filozoficznym) denotuje NAZWA ZAKRES NAZWY zbiór desygnatów konotuje NAZWA TREŚĆ NAZWY (zbiór cech)

SUPOZYCJE NAZWY (sposoby użycia nazw) • Supozycja prosta – gdy nazwa zastępuje jakiś przedmiot przez nią oznaczany Pies Ali jest duży • Supozycja formalna – gdy nazwa zastępuje pojęcie (powszechnik) Pies jest kręgowcem • Supozycja materialna – gdy nazwa zastępuje s a m ą s i e b i e Pies składa się z czterech liter Dziś POWINNIŚMY NAPISAĆ: Wyrażenie „Pies” składa się z czterech liter

NAZWA CUDZYSŁOWOWA Wyrażenie wzięte w cudzysłów jest metajęzykową nazwą tego wyrażenia PIES - jest nazwą dla: „PIES” - jest nazwą dla: PIES

NAZWA CYDZYSŁOWOWA PIES - jest nazwą dla: (dla wyrażenia - PIES nazwą jest „PIES”)

RODZAJE NAZW Ze względu na budowę nazwy dzielimy na: • PROSTE – jest wyrażeniem prostym Na przykład: • Dom • Student • Pegaz • Miłość • Uczucie • Byt • ZŁOŻONE – jest wyrażeniem złożonym Na przykład: • Dom nad rzeką • Student UG • Gorąca miłość • Uczucie, które pozostało bez odwzajemnienia • Pierwszy biały odkrywca Mount Everestu

RODZAJE NAZW Ze względu na charakter ontyczny desygnatów • KONKRETNE – nazwy rzeczy, osób, zwierząt i tego co sobie wyobrażamy jako rzeczy, … Na przykład: • Dom • Koń • Polityk • Cztery książki • Centaur • ABSTRAKCYJNE – nazwy zdarzeń, własności, stanów ducha, relacji … Na przykład: • Bitwa • Czerwień • Polityka • Gniew • Zło

RODZAJE NAZW Ze względu na ilość desygnatów JEDNOSTKOWE - OGÓLNE - PUSTE - - posiada tylko jeden - posiada wiele - nie posiada desygnat -Gerlach -Najwyższy szczyt Tatr desygnatów -Pies -Małżeństwo -Papież -Zamek -Senat RP -Student -Odkrywca krążenia krwi -Poseł na sejm RP żadnych desygnatów -Żonaty kawaler -Dziesięciomilionowe miasto nad Wisłą -Cyklop -Obecny król Polski

RODZAJE NAZW Ze względu na strukturę desygnatów • ZBIOROWE – desygnatem jest pewien zbiór w sensie kolektywnym Na przykład: • Senat RP • Bukiet kwiatów • Wojsko • Biblioteka • Tłum • NIEZBIOROWE – odnosi się do poszczególnych elementów (zbioru w sensie dystrybutywnym) Na przykład: • Senator • Kwiat • Żołnierz • Książka

RODZAJE NAZW Ze względu na stopień precyzji zakresu nazwy • OSTRE – mają ściśle określony zakres nazwy Na przykład: • Student • Wykładowca uniwersytetu • Trójkąt • Mężatka • Tautologia KRZ • Minister rządu RP • NIEOSTRE – niektóre przedmioty na pewno są jej desygnatami, niektóre na pewno nie są jej desygnatami a co do pewnych mamy wątpliwości: • Zdolny student • Dobry wykładowca • Duży zwierz • Strumień • Las

RODZAJE NAZW Ze względu na stopień precyzji treści nazwy • WYRAŹNE – posiada ściśle określoną treść językową Na przykład: tautologia • NIEWYRAŹNE – mimo znajomości danego języka nie potrafimy podać zespołu cech konstytutywnych dla jej desygnatu (ów): prawda

STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW - Niech S oraz P będą zmiennymi nazwowymi, pod które będziemy mogli podstawiać nazwy: generalne, niepuste i (najlepiej) konkretne i ogólne. - Wtedy między zakresami tych dwóch nazw (S, P) mogą zachodzić relacje (stosunki): • RÓWNOWAŻNOŚCI • NADRZĘDNOŚCI/PODRZĘDNOŚCI • KRZYŻOWANIA SIĘ • PRZECIWIEŃSTWA • SPRZECZNOŚCI

STOSUNEK RÓWNOWAŻNOŚCI Nazwy S i P pozostają w stosunku równoważności gdy każdy desygnat nazwy S jest jednocześnie desygnatem nazwy P i odwrotnie. {______S______} |---------------------| {______P______} Dentysta (S) – Stomatolog (P) Śmigłowiec (S) – Helikopter (P)

STOSUNEK NADRZĘDNOŚCI/PODRZĘDNOŚCI {_______S______} |---------------------------------| {_____P____} Nazwa S jest nadrzędna w stosunku do nazwy P, gdy każdy desygnat nazwy P jest jednocześnie desygnatem nazwy S, ale istnieją desygnaty S, które nie są desygnatami P. Wtedy także nazwa P jest podrzędna w stosunku do nazwy S. Lekarz (S) – kardiolog (P) Ssak (S) – Pies (P) Dyrektor (S) – Dyrektor naczelny (P)

STOSUNEK KRZYŻOWANIA SIĘ {____S_____} ----------------------------------{____P_____} Nazwy S i P krzyżują się, gdy niektóre desygnaty nazwy S są jednocześnie desygnatami nazwy P ale istnieją zarówno desygnaty S, które nie są desygnatami P, jak też takie desygnaty P, które nie są desygnatami nazwy S. student (S) – sportowiec (P) aktor (S) – piosenkarz (P)

STOSUNEK PRZECIWIEŃSTWA {_____S_____} |------------------------------------| {______P______} Nazwy są przeciwne, gdy ich zakresy się wykluczają (nie mają wspólnych desygnatów) ale się NIE dopełniają (nie wyczerpują całego uniwersum) ryba (S) – kot (P) piernik (S) – wiatrak (P) człowiek (S) – młot (P)

STOSUNEK SPRZECZNOŚCI {_______S_______} |--------------------------------| {______P_____} Nazwy S i P pozostają w stosunku sprzeczności, gdy ich zakresy zarówno się wykluczają (nie mają wspólnych desygnatów) jak i dopełniają (ich suma teoriomnogościowa wyczerpuje cały rozpatrywany zakres). Uniwersum – bakterie: tlenowce (S) – beztlenowce (P) Uniwersum – ludzkość: palący (S) – niepalący (P) Uniwersum – organizmy żywe: cudzożywne (S) – samożywne (P)