Nawyki ywieniowe oraz rnice w metabolizmie skadnikw pokarmowych

Nawyki żywieniowe oraz różnice w metabolizmie składników pokarmowych u psów i kotów Dr Michał Jank Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW

Przynależność systematyczna psów i kotów Pies - Canis familiaris i Kot - Felis domesticus należą do grupy zwierząt mięsożernych - Carnivora podrodzin psowate – Canoidea i kotowate – Feloidea Josera Emotion

Kot – typowy drapieżnik – budowa anatomiczna ciała, fizjologia Przystosowany anatomicznie do polowania (oczy, uszy, pazury, zęby) Brak amylazy w ślinie Mały żołądek – częste, małe posiłki Aktywność pepsyny wyższa w obecności białka pochodzenia zwierzęcego

Kot – typowy drapieżnik… • Długość jelit kota (50 cm): 1, 5 - 2, 1 m • Powierzchnia absorpcyjna (86 m 2) • Średni czas tranzytu pokarmu: 22 – 25 min do 7, 5 h, zależnie od typu diety, (np. zawartość tłuszczu itp. ), objętości posiłku, stanu: post – karmienie, różnic osobniczych

Kot to nie pies Białko Wyższe zapotrzebowanie na wszystkie aminokwasy, a nie tylko egzogenne Wyższa aktywność aminotransferazy alaninowej i dehydrogenazy glutaminianowej – aminokwasy są wykorzystywane jako źródło energii

Kot to nie pies Niedobór argininy powoduje hiperamonemię, ponieważ u kotów stale „włączony” jest cykl mocznikowy (przekształcanie amoniaku do mocznika), a jego funkcjonowanie wymaga obecności ornityny (pochodzącej z argininy) arginina ornityna amoniak mocznik

Kot to nie pies Tauryna Obniżona zdolność syntezy tauryny z aminokwasów siarkowych Sprzęganie kwasów żółciowych przede wszystkim z tauryną, a nie glicyną

CH 2 NH 2 CH 2 SO 3 H Grupa aminowa połączona jest z drugim węglem, tj. w pozycji β Tauryna jest nietypowym aminokwasem, który zamiast grupy karboksylowej (-COOH) posiada grupę sulfonową (-SO 3 H), Grupa aminowa tauryny ułatwia tworzenie konigatów z kwasami żółciowymi (kwas taurocholowy, taurodeoksycholowy), które biorą udział w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów.

Schemat przemian aminokwasów siarkowych u kotów Cystyna Metionina Aktywność u kota 100 x niższa niż u psa Cysteina Oksygenaza cysteinowa Kwas cysteinosulfinowy Dekarboksylaza kwasu Merkaptopirogronian cysteinosulfonowego Kwas cysteinowy Hipotauryna Pirogronian TAURYNA 80% puli aminokwasów siarkowych

Średnia zawartość tauryny w niektórych surowych produktach pochodzenia zwierzęcego Produkt Tuszka mysia Tuńczyk z puszki Mięso wołowe surowe Mięso jagnięce surowe Mięso wieprzowe surowe Mięso drobiowe surowe Dorsz surowy Zawartość tauryny w mg/1000 g s. m. produktu 7000 2500 1200 1600 1100 1000

Wpływ różnej zawartości tauryny w diecie na rozród kotek Tauryna w diecie, % Tauryna w mleku mg/l Donoszone ciążę, % Liczba kociąt/ donoszoną ciążę Liczba odchowanych kociąt / donoszoną ciążę 0, 00 26 51 2, 5 0, 69 0, 02 71 68 2, 8 1, 28 0, 05 245 88 3, 6 2, 41 0, 20 500 83 3, 7 2, 20 1, 00 750 97 3, 5 2, 68

Specyficzne wymagania kotów Tauryna Karma sucha powinna zawierać ponad 1000 mg/kg Karma mokra powinna zawierać ponad 2000 -2500 mg/kg SM

Postępowanie dietetyczne w niedoborach tauryny Przy niedoborach tauryny zalecamy: Produkty mięsne o wysokiej zawartości tauryny Tauryna per os 250 -500 mg 2 x dziennie przez kilka tygodni Po 4 -6 tygodniach badanie poziomu tauryny w pełnej krwi U sierot: podać taurynę już w pierwszym posiłku 2 -3 tydzień – papka mięsna do pyszczka

Kot to nie pies Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) Kwas cis – linolowy (LA) Delta-6 -desaturaza (brak u kotów) Kwas gamma-linolenowy (GLA) Elongaza Kwas dihomogammalinolenowy (DGLA) Delta-5 -desaturaza (niska aktywność u kotów) Kwas arachidonowy (AA)

Przybliżony skład kwasów tłuszczowych wybranych olejów Oliwa Rzepakowy 14, 5 4, 8 2, 3 1, 5 71, 5 53, 2 KWASY nienasycone 18: 2 18: 3 20: 4 18: 3 n-6 n-6 n-3 LA GLA AA ALA 10, 2 0, 03 0, 17 22, 0 11, 1 Kukurydziany Sojowy Słonecznikowy Wiesiołkowy Ogórecznik Lniany Rybny 10, 7 5, 8 6, 1 12, 4 8, 2 16, 0 1, 7 3, 9 4, 1 1, 6 4, 4 1, 2 2, 8 24, 6 22, 8 21, 7 8, 9 19, 6 20, 2 10, 5 57, 3 51, 0 66, 4 73, 2 36, 6 17, 0 1, 2 OLEJ nasycone 16: 0 18: 1 n-9 9, 3 25, 2 1, 0 0, 6 0, 8 6, 8 0, 3 0, 16 53, 3 - 20: 5 n-3 EPA - 22: 6 n-3 DHA - 16, 9 12, 0

Specyficzne wymagania kotów Kwasy NNKT 0, 5% kwasu linolowego i 0, 02% kwasu arachidonowego w suchej masie karmy

Kot to nie pies WĘGLOWODANY Brak amylazy ślinowej Ilość amylazy trzustkowej produkowanej przez koty stanowi zaledwie 5% ilości produkowanej przez psy Niska aktywność sacharazy, laktazy w jelicie cienkim (około 40% aktywności psów) Jelitowe systemy transportowe węglowodanów nie wykazują zdolności do adaptacji w zależności od poziomu węglowodanów w diecie

Wchłanianie węglowodanów Koty U kotów strawność węglowodanów wyższa niż 90% Wchłaniają tylko pewną ilość tych związków z przewodu pokarmowego nadmiar trafia do jelita grubego, gdzie jest intensywnie fermentowany przez bakterie Mimo relatywnie wysokiej strawności słabo wykorzystują glukozę, ponieważ mają bardzo niską aktywność enzymu glukokinazy wątrobowej, która jest odpowiedzialna za adaptację do diety i poziomu glukozy we krwi. • W efekcie więc koty mogą całkiem dobrze wchłaniać glukozę, ale jej wykorzystywanie jest znacznie gorsze.

Wpływ rodzaju diety na aktywność α-amylazy u psów Surowe mięso Mączka sojowa Karma sucha + skrobia z tapioki Dwunastnica 17, 3 38, 9 146, 8 Jelito czcze 96, 0 70, 9 671, 9 Jelito biodrowe Jelito grube (bliższe) 340, 4 39, 7 613, 5 152, 4 28, 6 514, 0 Kienzle (1988)

Kot to nie pies WITAMINY Niewystarczająca synteza niacyny z tryptofanu (zapotrzebowanie 4 razy wyższe niż psy) 4 x wyższe zapotrzebowanie na pirydoksynę Brak przekształcania beta-karotenu do witaminy A

Czynniki wpływające na pobranie pokarmu Czynniki wpływające na odczuwanie smaku Wczesne Doświadczenia Gatunek/ Rasa „Linia” (koty australijskie – ryby vs francuskie czerwone mięso) Osobowość Genetyczne (zachowania i upodobania pokarmowe Rodziców) Styl zachowania Czynniki zmienne w czasie - doświadczenie - wiek - tryb życia Źródło: Hylmarowa, 2003

Smakowitość Bardzo ważna, ponieważ w diecie znajduje się odpowiednia ilość składników pokarmowych. Jeżeli karma nie jest smakowita, pobierana jest w niedostatecznej ilości, co prowadzi do niedoborów. Psy i koty NIE POTRAFIĄ stwierdzić, że pokarm jest niedoborowy Psy mogą jeść karmę niedoborową aż do momentu gdy pojawią się kliniczne objawy niedoborów

Smakowitość Pomiar smakowitości - najczęściej na podstawie ilości zjadanego pokarmu, ale: cecha ta nie mówi nic o karmie, jedynie o chęci danego psa do jej pobierania SUBIEKTYWNE! Cechy smakowitości: zapach smak kształt (tekstura)

Smakowitość - cechy Zapach – najważniejszy (jak pachną karmy, które najchętniej zjadają zwierzęta? ) Smak – głównym bodźcem smakowym może być zawartość odpowiednich substancji w pokarmie Kształt - psy i koty reagują na wielkość i kształt - PRZYCZYNA PROBLEMÓW Z NOWĄ KARMĄ Chęć do pobierania nowego pokarmu zależy od wieku i długości pobierania poprzedniego pokarmu

Zmysł smaku u kotów l Kot - wyspecjalizowany mięsożerca l nie wyczuwa cukrów w pokarmie l Kot domowy jako drapieżnik przystosowany jest do wyczuwania substancji pochodzących z mięsa l zmysł smaku wyczulony na pewne aminokwasy l dobrze wyczuwa zawartość białka (mięsa) w diecie l woli pokarmy o wyższej zawartości mięsa (bardziej wrażliwy na czas gotowania mięsa) Źródło: Hylmarowa, 2003

Wpływ zapachu na pobranie pokarmu u kotów Średnie skumulowane pobranie suchej karmy (g) Powietrze 30 Zapach królika 20 10 0 Czas (godz. ) Źródło: Hylmarowa, 2003

Grupy sensoryczne u kotów Grupa A B C Substancje, które stymulują pobieranie pokarmu Kwas jabłkowy, HCl, L-prolina, L-cysteina, sole nieorganiczne Nukleotydy

Zmysł smaku u kotów Liczba kubków smakowych – 475 Nie odbierają smaku słodkiego ze względu na mutację genetyczną w genie Tas 1 r 2 kodującym receptor smaku słodkiego. Prawdopodobnie są najbardziej wrażliwe na smak kwaśny, który jest przez nie odbierany jako atrakcyjny. Bardzo wrażliwe są także na smak gorzki (np. chinina), który jest przez nie postrzegany jako stosunkowo atrakcyjny Smak słony jest odbierany przez koty jako atrakcyjny

Przystosowania anatomiczne mają swoje odbicie w sposobie pobierania pokarmu przekąsza” l niewielkie, częste posiłki l pobiera pokarm przez całą dobę l Kot Pobranie (g) 20 15 10 5 0 12 18 Dzień 1 0 6 12 Dzień 2 18 0 6 12 18 Dzień 3 0 6 Dzień 4 Źródło: Hylmarowa, 2003

Wpływ sposobu karmienia kotów na odczyn moczu POSIŁEK

Nawyki jedzeniowe kota Pokrewieństwo z kotem Felis lybica Jedzą stosunkowo wolno, niewielką ilość pokarmu, często samotnie Koty posiadające stały dostęp do karmy jedzą małe posiłki i w dzień i w nocy (nawet 9 do 16 posiłków) Jedna mysz – 30 kcal – około 8% dziennego zapotrzebowania na pokarm Nawet najedzony kot atakuje myszy czy ptaki

Zmysł smaku u psów l Pies - wszystkożerca l Pies, jako wszystkożerca, akceptuje zarówno diety zwierzęce jak i roślinne ©Masterfoods Polska Źródło: Hylmarowa, 2003

Pies to nie kot Jelito cienkie stanowi u psów 23% długości przewodu pokarmowego; u kotów 15% Stosunek długości przewodu pokarmowego do długości ciała u psów wynosi 6: 1 u psów i 4: 1 u kotów (króliki – 10: 1)

Grupy sensoryczne u psów Grupa A B C D Substancje, które stymulują pobieranie pokarmu L-prolina, L-cysteina, Na. Cl, fruktoza, sacharoza Kwas jabłkowy, HCl, chlorowodorek chininy Nukleotydy Kwas fitynowy, chlorek butylu

Zmysł smaku u psów Liczba kubków smakowych – 1700 (człowiek 9000) Rozróżniają pięć smaków Gorzki – bardzo wrażliwe, smak niepożądany Słodki – atrakcyjny, można wzmocnić częstym podawaniem pokarmu słodkiego Kwaśny Słony - atrakcyjny umami (którego powstawanie jest generowane przez obecność w pokarmie glutaminianu i który prawdopodobnie jest związany z występowaniem tzw. smaku „mięsnego” ) zjadają pokarm z bardzo dużą szybkością, więc nie ma wystarczającej ilości czasu na pobudzanie wszystkich kubków smakowych.

Przystosowania anatomiczne mają swoje odbicie w sposobie pobierania pokarmu l objada się” l rzadkie, duże posiłki l głównie w ciągu dnia Pies g (Sucha karma) 50 40 30 20 10 0 15 17 19 21 23 1 3 5 7 9 11 13 15 Czas Źródło: Hylmarowa, 2003

Nawyki jedzeniowe psa Pokrewieństwo z wilkami Jedzą bardzo szybko Obecność innych psów pobudza psy słabo jedzące do większego poboru pokarmu (ale także możliwość zachowań dominacyjnych) „chowanie” pokarmu na później Psy posiadające stały dostęp do karmy będą jadły mniejsze posiłki, ale tylko podczas dnia