Nauka o przedsibiorstwie dr Karolina Beyer Instytut Zarzdzania

Nauka o przedsiębiorstwie dr Karolina Beyer Instytut Zarządzania i Inwestycji Konsultacje: wtorek 10: 15 - 11: 45 E-mail: karolina. beyer@usz. edu. pl 1

Trzy znaczenia organizacji • Znaczenie/ujęcie przedmiotowe (rzeczowe) • Znaczenie/ujęcie atrybutowe • Znaczenie/ujęcie czynnościowe 2

Organizacja w ujęciu rzeczowym • Organizacja rozumiana jako podmiot, rzecz złożona z powiązanych części (np. ludzi, majątku itp. ) • W tym znaczeniu pojęcie: • organizacja = instytucja (np. Ta organizacja jest wysoce rentowana) • jest to rzecz istniejąca w wymiarze przestrzennym i czasowym, złożona z ludzi wyposażonych w środki rzeczowe (aparaturę, narzędzia, maszyny, materiały, i innych elementy) połączone ze sobą we wspólnym współdziałaniu dla osiągnięcia określonych celów. 3

Organizacja w ujęciu atrybutowym • Organizacja w ujęciu atrybutowym (strukturalnym) rozumiana jest jako zespół cech charakterystycznych dla rzeczy zorganizowanej. • W tym znaczeniu pojęcie organizacja jest synonimem pojęcia zorganizowany (np. W tym domu panuje doskonała organizacja) • Organizacja w tym znaczeniu to cecha rzeczy (przedmiotów) złożonych, czyli układ, architektura powiązanych z sobą elementów, składających się na określoną całość; (porządkowanie – strukturalizacja elementów i działań - struktura organizacyjna). 4

Organizacja w ujęciu czynnościowym • Organizacja w ujęciu czynnościowym rozumiana jest jako proces tworzenia rzeczy złożonej. • W tym znaczeniu pojęcie organizacja jest synonimem pojęcia organizowanie (np. Organizacja imprez turystyczny to domena działalności mojej firmy) • Jest to ciąg zdarzeń organizowania się; • stanowi rodzaj działania zorganizowanego, skierowanego na osiągnięcie określonych celów; • chodzi w tym przypadku o samą czynność organizowania, splot działań i związków, np. : zorganizowanie wycieczki, konferencji, sprawnego funkcjonowania grypy itp. 5

• Rzeczowe - ORGANIZACJA • Atrybutowe - ZORGANIZOWANY • Czynnościowe - ORGANIZOWAĆ 6

7

4 -etapowy cykl życia organizacji • 1 • 2 • 3 • 4 • Etap narodzin/rozwoju - przedsiębiorstwo osiąga (od fazy narodzin) stopniowy wzrost zysków, hamowany jednak wysokimi nakładami związanymi z pokonaniem barier wejścia na rynek • Etap młodości - dynamiczny wzrost i ekspansja zasobów organizacji • Etap dojrzałości - wzrost i rozwój przeradza się w stabilizację • Etap schyłku organizacji, w którym następuje znaczący spadek zysków, prowadzący w rezultacie do straty 8

Formy rozwojowe przedsiębiorstw w poszczególnych etapach cyklu życia organizacji Przedsiębiorstwa pionierskie Przedsiębiorstwa wzrastające i ekspansywne Przedsiębiorstwa dojrzałe Przedsiębiorstwa schyłkowe 9

Przedsiębiorstwa pionierskie • Stanowią dużą i zróżnicowaną grupę, do której należą nowo zakładane przedsiębiorstwa oraz firmy innowacyjne • Do zalet przedsiębiorstw pionierskich zalicza się m. in. : – – szybkość działania, wysoki stopień elastyczności i adaptacyjności, w miarę niskie koszty organizacji i zarządzania, „siłą napędową” jest właściciel, przewaga innowacyjności i kreatywności. • W okresie pionierskim występują liczne niebezpieczeństwa, np. : – małe doświadczenie, a co za tym idzie zbyt niskie kwalifikacje, – słaba możliwość samofinansowania działalności, – a także zbyt mocne podejście techniczne. 10

Przedsiębiorstwa wzrastające i ekspansywne • Przedsiębiorstwa te dynamicznie zwiększają swój potencjał, • Wzrost przedsiębiorstwa oznacza rozbudowę potencjału wewnętrznego, • Ekspansja związana jest z łączeniem się z innymi przedsiębiorstwami poprzez fuzje lub przejęcia. 11

Przedsiębiorstwa dojrzałe • Przedsiębiorstwa dojrzałe mają wysoki, wolny rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow), • Dzięki ekonomii skali ponoszą niskie koszty, • Posiadają możliwość zarządzania większymi zasobami, • Posiadają know-how i doświadczenie w zakresie realizowanych przedsięwzięć. • Mimo pozytywnych cech występują również i zagrożenia takie jak: – marnotrawstwo środków powodowane konfliktami i walką o władzę – mogą występować bariery dla innowacji i swobody wobec pracowników przedsiębiorczo nastawionych. 12

Przedsiębiorstwa schyłkowe • Przedsiębiorstwa schyłkowe przechodzą kryzys. Przyczyny kryzysu mogą być: a. zewnętrzne • wahania w popycie na wyroby lub usługi, • pojawienie się nowych konkurentów, • niekorzystne regulacje prawne, zmiany sytuacji politycznej. b. wewnętrzne • błędy w zarządzaniu, • konflikty i walka o władzę, • brak wykwalifikowanej kadry. Oznakami pojawienia się kryzysu jest np. • wykorzystanie rezerw, odpływ środków, słaba motywacja, złe nastroje menedżerów i pracowników, możliwość ogłoszenia upadłości firmy 13

Przedsiębiorstwo Przedsiębiorstwa to formy współczesnych organizacji gospodarczych. Ukształtowały się w wyniku procesów rozwoju potencjału wytwórczego, stosunków ekonomicznych, politycznych, prawnych i społecznych. Występują w zróżnicowanych formach i podlegają zmianom wynikającym z dynamicznych warunków gospodarowania określonych przez turbulentne otoczenie. 14

Definicje przedsiębiorstwa • Według teorii klasycznej: Przedsiębiorstwo jest jednostką prowadzącą wyspecjalizowaną działalność gospodarczą, dysponującą określonymi zasobami, podejmującą decyzje o alokacji zasobów zgodnie z zasadami ekonomii wynikającymi z mechanizmu gospodarki rynkowej, a ryzyko związane z tą działalnością ponosi właściciel 15

Przedsiębiorstwo • Według teorii neoklasycznej: Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą prowadzącą działalność w celu maksymalizacji zysku, podejmującą racjonalne decyzje w określonym środowisku, realizującą funkcję ekonomiczną, polegającą na przekształcaniu nakładów w wyniki. 16

Definicja przedsiębiorstwa • Według teorii menedżerskiej: Przedsiębiorstwo jest koalicją różnych grup interesów, dążącą do maksymalizacji sprzedaży, korzyści menedżera, stopy wzrostu, a działając na rynku niedoskonałym nie tylko dostosowuje się do sytuacji na rynku ale aktywnie wpływa na jego zmianę np. na popyt. 17

Definicja przedsiębiorstwa • Według teorii behawioralnej: Przedsiębiorstwo jest systemem społecznym, w którym ludzie, ich motywacja, lojalność, partycypacja w podejmowaniu decyzji, wiedza i umiejętności uruchamiają majątek rzeczowy i aktywa finansowe, organizują procesy produkcyjne, handlowe i finansowe. W systemie tym zasadnicze znaczenie mają takie zmienne jak: władza, przywództwo, autorytet, bodźce, styl zarządzania. 18

Definicja przedsiębiorstwa • Według teorii agencji: Przedsiębiorstwo jest zbiorem umów, działa w warunkach niepewności i asymetrii informacyjnej, jest zarządzane przez menedżera pełniącego rolę agenta właściciela, motywowanie i kontrola są narzędziami w ręku menedżera i w ręku właścicieli (akcjonariuszy). 19

Definicja przedsiębiorstwa • Według Kodeksu cywilnego (art. 55): Przedsiębiorstwo jest to podmiot realizujący określone zadania gospodarcze w oparciu o wyodrębnione zasoby materialne i niematerialne, takie jak: firma (nazwa), znaki towarowe, inne oznaczenia identyfikujące przedsiębiorstwo, księgi handlowe, nieruchomości i ruchomości, patenty, wzory użytkowe i zdobnicze, prawa wynikające z najmu i dzierżawy, posiadający także zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem działalności. Jako wyodrębnione aktywa i zobowiązania przedsiębiorstwo lub składniki jego majątku mogą być przedmiotem transakcji: sprzedaży, wniesienia w formie aportu, przekazania w związku z rozliczeniem długu. 20

Pojęcie przedsiębiorcy Art. 4. ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. 2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. 21

Przedsiębiorca jest czynnikiem syntetyzującym elementy przedsiębiorstwa. To on wyszukuje kapitał, kupuje wynalazki, zatrudnia pracowników, znajduje klientów, dokonuje uzgodnień z instytucjami itp. Tworzy przedsiębiorstwo z rozproszonych i samych w sobie nieproduktywnych elementów. 22

Przedsiębiorca • Przedsiębiorca - to podmiot, który korzystając z konstytucyjnych gwarancji bierze udział w życiu gospodarczym na własne ryzyko finansowe i bierze za to pełną odpowiedzialność prawną. • Przedsiębiorca stanowi centralną kategorię w publicznym prawie gospodarczym. • Żaden podmiot nie może zostać uznany za przedsiębiorcę, jeśli nie prowadzi działalności gospodarczej. • Przedsiębiorcą może być jedynie osoba ujawniona w rejestrze, oznacza to, że musi być wpisana do rejestru przedsiębiorców 23

Przedsiębiorca a menedżer 24

Menedżer • Menedżer określany jest jako zarządca – osoba, której podstawowym zadaniem jest realizacja procesu zarządzania – planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie. • Mianem „menedżera” można określić każdą osobę, która podejmuje decyzje, oraz która jest zatrudniona w różnych przedsiębiorstwach lub organizacjach i realizuje lub uczestniczy w procesie zarządzania. • Menedżerowie jako przedstawiciele kadry zarządzającej cechują się poczuciem odpowiedzialności, strategicznego myślenia i przewidywania 25

Przedsiębiorczość To podstawowa siła napędowa ludzkiej działalności. W szerszym znaczeniu oznacza skłonność do podejmowania i inicjowania zadań. W węższym znaczeniu to zespół cech psychicznych warunkujących bycie dobrym przedsiębiorcą. To gotowość i zdolność do podejmowania i twórczego rozwiązywania problemów, umiejętność wykorzystania pojawiających się możliwości oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków. Przedsiębiorczość to umiejętność dostrzegania i wykorzystywania nadarzających się szans w otoczeniu w celu zaspokojenia swoich potrzeb innych. Człowiek przedsiębiorczy potrafi zamienić szanse w sukces. 26

Cechy osoby przedsiębiorczej � Posiadanie marzeń, � Ciekawość świata, � Energia, zapał, � Wytrwałość i upór, � Wiara w siebie, � Zdolność do podejmowania ryzyka, � Optymizm, � Empatia, � Zdolności organizatorskie. 27

Zasady działania przedsiębiorstwa • Zasada gospodarności • Zasada przedsiębiorczości • Zasada rentowności • Zasada rachunku ekonomicznego 28

Atrybuty przedsiębiorstwa • Wyodrębnienie ekonomiczne; • Wyodrębnienie prawne; • Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne; 29

Misja vs. Wizja 30

Misja przedsiębiorstwa Misja to koncepcja biznesu. Misja definiuje cel, dla którego osiągnięcia przedsiębiorstwo zostało powołane, określa funkcję, jaką pełni ono w danym środowisku. Misja koncentruje działania pracowników, które mają na celu osiągnięcie wspólnego celu. Na kształt misji wpływ ma: - Historia przedsiębiorstwa - Preferencje i wizje kierownictwa - Środowisko, w jakim firma działa - Środki, jakimi przedsiębiorstwo dysponuje. 31

Wg P. F. Druckera misja powinna dać odpowiedź na pytania: • • Na jakim polu działamy? Kim są nasi klienci? Jakie wartości oferujemy naszym klientom? Jakie są obecne perspektywy rozwoju naszego pola działania? • Jakie pola działania powinniśmy obrać na przyszłość? 32

Wizja firmy Wizja strategiczna przedsiębiorstwa to wyobrażenie o przyszłym rozwoju i obrazie firmy, określonym przez pożądaną jej pozycję i rolę w otoczeniu, zawierająca ambitne cele i marzenia, a także dążenia właścicieli i zarządu firmy. Jest ona koncepcją intelektualną rozwoju firmy, podkreśla się jako immanentną cechę wizji strategicznej przedsiębiorstwa jej twórczy, wizjonerski charakter wykreowany zwykle przez lidera organizacji 33

Cele przedsiębiorstwa Posłannictwo przedsiębiorstwa wyrażone w misji znajduje odzwierciedlenie w jego celach. Cel immanentny – cel główny np. produkcja towarów/świadczenie usług Cele transcendentne – inne cele przedsiębiorstwa, które mogą być realizowane po osiągnięciu celu immamentnego. 34

Wizja - Jako przewoźnik narodowy i członek globalnego aliansu chcemy zdobyć pozycję wiodącej linii lotniczej w regionie. Misja - Jesteśmy narodowym przewoźnikiem łączącym długoletnią tradycję z nowoczesną technologią i organizacją. • Oferujemy usługi odpowiadające potrzebom klientów i umacniamy pozycję wiodącej linii lotniczej na trasach do/z i przez Polskę. • Rozwijamy siatkę własnych połączeń krajowych, europejskich i międzykontynentalnych, a w ramach aliansu zapewniamy globalną sieć połączeń. • Działając na jednym z największych i najszybciej rozwijających się rynków europejskich, osiągamy opłacalny wzrost i właściwy zwrot kapitału. • Zapewniamy pracownikom, w zamian za efektywną pracę, atrakcyjne warunki zatrudnienia i możliwość zawodowego rozwoju. 35

Wizja : Być najbardziej cenioną firmą piwowarską w Polsce, z dumą budowaną na unikalnym dziedzictwie Misja: Dzięki pasji pracowników będziemy rozwijać trwałe relacje z klientami i konsumentami odkrywając przed nimi "czar piwa". 36

Nasza misja Naszą misją jest pozycja światowego lidera branży spożywczej, specjalizującego się w produkcji żywności i napojów. Naszym celem jest generowanie zysku dla inwestorów oraz zapewnianie możliwości rozwoju i podnoszenia standardu życia naszym pracownikom, partnerom biznesowym i społecznościom, w których działamy. We wszystkim, co robimy, staramy się postępować uczciwie, przestrzegając wysokich standardów etycznych. Nasza wizja: Naszą wizję realizujemy poprzez programy i działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, zapewniania korzyści dla społeczeństwa i budowania wartości dla akcjonariuszy poprzez zrównoważony rozwój Pepsi. Co, Performance with Purpose W Pepsi. Co dążymy do osiągania sukcesów biznesowych i finansowych, jednocześnie dbając o pozytywny wpływ naszej firmy na społeczeństwo i środowisko, w którym działamy. Na tym polega nasza filozofia „Performance with Purpose”. 37

Wizja - Umieścić colę w zasięgu ręki każdego konsumenta na świecie. Misja: • Przynosić orzeźwienie konsumentom naszych produktów. • Współpracować z naszymi klientami na zasadach partnerstwa. • Wypracowywać zysk dla naszych udziałowców. … Aktywnie uczestniczyć w życiu lokalnych społeczności. 38

Wizja - Jesteśmy partnerem strategicznym w efektywnym tworzeniu oraz wdrażaniu strategii firmy. Tworzymy środowisko pracy, dzięki któremu nasi pracownicy mogą się rozwijać i odnosić sukcesy w życiu prywatnym i zawodowym Misja - Satysfakcja klientów i pracowników grupy Aviva jest naszym sukcesem. 39

Wizja - Wizją firmy Hoop w Polsce jest być świadomym wyborem konsumentów, pracowników i udziałowców. Chcemy być obecni we wszystkich kategoriach napojów bezalkoholowych. Do 2013 naszym celem jest pozycja jednego z trzech największych graczy w każdej w kategorii. Misja - Entuzjastycznie i z pasją tworzymy atrakcyjne marki napojów, dające konsumentom wyjątkowe wartości emocjonalne i racjonalne, stając się tym samym WAŻNĄ CZĘŚCIĄ ICH ŻYCIA. 40

Wizja - Chcemy być wiodącym bankiem europejskim, wyróżniającym się swoimi pracownikami, tworzącym wysoką wartość dla klientów i akcjonariuszy. Naszą misją jest stwarzanie możliwości naszym klientom, pracownikom, akcjonariuszom. • Cele naszych Klientów są istotą naszej pracy. • Pomagamy naszym pracownikom realizować swoje aspiracje zawodowe i doskonalić umiejętności. • Realizujemy cele naszych Akcjonariuszy. 41

• W 2009 r. w naszej Strategii 2015 przedstawiliśmy nasze cele na przyszłość, w tym misję i wizję koncernu. Wizja naszej firmy to stanie się firmą logistyczną dla świata. Nie chodzi tu o proste stwierdzenie, że jako firma globalna działamy w ponad 220 krajach i regionach lub że często na nowe rynki wchodzimy jako pierwsza firma logistyczna. Nasza wizja wskazuje, że pragniemy być firmą logistyczną, do której ludzie będą się zwracać - będziemy ich pierwszym wyborem nie tylko dostarczając ich pocztę, ale również jako pracodawca lub inwestor. Wyraźniej widać to w naszej misji, która składa się z czterech głównych elementów: 1) Pragniemy uprościć życie naszych klientów 2) Przyczyniamy się do większych sukcesów naszych klientów, pracowników i inwestorów 3) Znacząco przyczyniamy się do pomyślności świata 4) Zawsze wykazujemy szacunek dążąc do osiągania naszych wyników 42

Przykłady misji firm globalnych • Nike: "To bring inspiration and innovation to every athlete in the world. " • Starbucks: "To inspire and nurture the human spirit — one person, one cup and one neighborhood at a time. " • Chevron: "To be the global energy company most admired for its people, partnership and performance. " • Amazon: "To be the most customer-centric company in the world, where people can find and discover anything they want to buy online. " • Intel: "Delight our customers, employees and shareholders by relentlessly delivering the platform and technology advancements that become essential to the way we work and live. " • e. Bay: "Provide a global trading platform where practically anyone can trade practically anything. " 43