Naturalis 5 BIOMOLECULEN NATURALIS 5 THEMA 3 Materie

Naturalis 5 BIOMOLECULEN

NATURALIS 5 THEMA 3 Materie en leven

Natuurlijke macromoleculen n Biomoleculen zijn organische moleculen die van nature voorkomen in levende wezens. grote moleculen, opgebouwd uit vele kleinere moleculen. Het zijn macromoleculen of polymeren. NATURALIS 5 n Vaak n Voorbeelden van biomoleculen: - Sachariden (suikers) - Lipiden (vetten) - Proteïnen (eiwitten) 3

NATURALIS 5 Functies van sachariden 4 n belangrijke energiebron n belangrijke reservestof n bouwstenen voor sterke celwand en houtachtige weefsels van planten n bouwsteen voor genetisch materiaal DNA en RNA Aangemaakt door de fotosynthese (planten)

Monosachariden NATURALIS 5 n glucose (druivensuiker of dextrose) 5 n fructose (vruchtensuiker of levulose)

Disachariden n worden gevormd door een condensatiereactie van NATURALIS 5 2 monosachariden. 6

Disachariden NATURALIS 5 n sacharose 7 n maltose n lactose (melk)

NATURALIS 5 Polysachariden 8 n worden opgebouwd door een condensatiereactie van vele monosachariden n bevatten vele, soms honderden of duizenden aan elkaar verbonden monosachariden

Polysachariden NATURALIS 5 n zetmeel 9 n cellulose n glycogeen

Functies van lipiden n belangrijk bestanddeel van celmembranen n belangrijke energiebron NATURALIS 5 n 10 bieden bescherming aan belangrijke organen en gewrichten n belangrijke reservestof n zorgen voor isolatie tegen de koude

Structuur en vorming NATURALIS 5 n 11 Vetten ontstaan door de binding van vetzuren aan glycerol met afsplitsing van water. Hieruit ontstaat een triglyceride.

Verzadigde lipiden n Vetzuurketens bestaan enkel uit enkelvoudige koolstofbindingen. NATURALIS 5 n Dierlijke 12 (ongezonde) vetten – vast bij kamertemp.

Onverzadigde lipiden n Minstens één vetzuurmolecule in de lipidemolecule bevat een dubbele koolstofbinding. NATURALIS 5 n Plantaardige 13 (gezonde) vetten – vloeibaar

Oplosbaarheid van lipiden in water n Vetmoleculen lossen slecht op in water omdat ze elkaar sterk aantrekken en watermoleculen afstoten. en oliën zijn overwegend apolair (geen deelladingen) en kunnen niet worden aangetrokken door de deelladingen van water. NATURALIS 5 n Vetten 14 n Vetten en oliën noemen we daarom hydrofoob of waterafstotend.

Zeep als emulgator NATURALIS 5 n 15 Zeep is een emulgator. Een emulgator is een molecule die helpt bij het fijn verdelen (emulgeren) van een vloeistof in andere stof waarmee ze niet mengbaar is.

Zeep als emulgator n In een emulsie ontstaan er stabiele vetdruppels of micellen in water. n Emulgatormoleculen richten zich met hun polaire kop naar water. NATURALIS 5 n Hun 16 apolaire staart is gericht naar de vetmoleculen.

Bijzondere lipiden NATURALIS 5 n 17 cholesterol

Bijzondere lipiden NATURALIS 5 n 18 fosfolipiden (eenheidsmembraan)

NATURALIS 5 Functies van proteïnen 19 n belangrijke energiebron; n bouwstenen voor verschillende weefsels; n spelen een belangrijke rol bij het celmetabolisme; n sommige eiwitten staan in voor het transport van bepaalde moleculen; n immunoglobulines (antilichamen of antistoffen) verdedigen het lichaam tegen lichaamsvreemde stoffen.

NATURALIS 5 Structuur en vorming 20 n bouwstenen van proteïnen zijn aminozuren n binding tussen twee aminozuren = peptidebinding

Primaire structuur NATURALIS 5 n 21 eiwitten verschillen onderling in: - ketenlengte - aantal aanwezige AZ’en van elke soort - onderlinge volgorde van AZ’en n n deze volgorde = primaire structuur wordt bepaald volgens code in erfelijk materiaal van cel

NATURALIS 5 Secundaire structuur 22 n ontstaat als gevolg van waterstofbruggen en eventueel andere interacties tussen AZ’en in de kettingstructuur n spiralen en vouwbladen zijn mogelijke secundaire structuren

Tertiaire structuur NATURALIS 5 n 23 ontstaat door driedimensionale opvouwing van verschillende secundaire structuren

Quaternaire structuur NATURALIS 5 n 24 ontstaat door verschillende tertiaire polypeptideketens te combineren tot een grotere functionele eenheid

Bijzondere proteïnen n enzymen NATURALIS 5 - versnellen, vertragen, starten of stoppen chemische reacties 25

NATURALIS 5 Bouw enzym 26 n apo-enzym: eiwitgedeelte n co-factor: niet-eiwitgedeelte

Water n molecuulstructuur van water NATURALIS 5 De reactie is dus onomkeerbaar of aflopend. 27 n Watermoleculen hebben een positieve en negatieve pool, de molecule noem je polair of een dipoolmolecule.

NATURALIS 5 Waterstofbruggen 28

Functies van water n bouwstof n oplosmiddel n transportmiddel NATURALIS 5 n buffer 29 tegen temperatuurschommelingen

Mineralen n Je lichaam bestaat voor slechts 4 % uit mineralen, toch zijn een aantal ervan onmisbaar. 18 mineralen zijn onmisbaar, je kunt ze niet zelf aanmaken en je moet ze daarom opnemen via je voedsel. NATURALIS 5 n Ongeveer 30 n Mineralen komen in je lichaam terecht als ionen of als zuurrestionen.

NATURALIS 5