Narkotyczne leki przeciwblowe Marta Skowroska marta mssimplusnet pl

Narkotyczne leki przeciwbólowe Marta Skowrońska marta. ms@simplusnet. pl

Ból • Nocycepcja - odbieranie, przetwarzanie, przewodzenie, modulowanie, reagowanie na bodźce uszkadzające. • Nocyceptory - wolne zakończenia włókien nerwowych. Powierzchnia ciała, mięśnie, stawy, krezka, otrzewna, ukł. moczowy.

MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU – Ból nocyceptywny – tzw. „ból kliniczny” lub „normalny”. Dzieli się na: • ból trzewny • ból somatyczny – Ból psychogenny – ból o nieustalonej etiologii, związany z procesem myślenia, stanem emocjonalnym, zaburzeniami psychicznymi, osobowością. – Ból neuropatyczny - powstaje w wyniku uszkodzenia nerwów obwodowych, korzeni tylnych rdzenia kręgowego, samego rdzenia i niektórych okolic mózgu prowadzący do zmian w całym układzie nerwowym.

• Receptory unimodalne i polimodalne. • Jony H, K, adrenalina, histamina, serotonina, bradykinina-bezpośrednia aktywacja • Prostaglandyny, substancja P- obniżenie progu pobudliwości.

Receptory opioidowe • Typu mi, delta, kappa • Sklonowano podtypy receptorów.

Endogenne ligandy dla receptorów opioidowych • POMC (proopiomelanokortyna) Endorfiny, ACTH, MSH, LPH • Proenkefalina enkefaliny • Prodynorfina dynorfiny A i B

Leki o powinowactwie do receptorów opioidowych • Agoniści - np. morfina • Agoniści o słabych właściwościach antagonistycznych - np. pentazocyna • Antagoniści o słabych właściwościach agonistycznych (odwracają działanie 1 grupy) np. nalorfina • antagoniści (odwracają działanie 1 i 2 grupy) np. nalokson

Leki typu morfiny • Działanie ośrodkowe: – Swoiste działanie przeciwbólowe (szczególnie bóle tępe, przewlekłe) – Działanie przeciw – lękowe, uspokajające (senność, zaburzenia koncentracji, zmniejszenie aktywności fizycznej) – Działanie euforyzujące

– Depresja ośrodka oddechowego – Działanie p/c kaszlowe – Działanie wymiotne – Obniżenie progu drgawkowego – Zwężenie źrenic

Działanie obwodowe • Wzrost napięcia mięśni gładkich • Zwiększenie uwalniania histaminy • Hamują czynność skurczową macicy przedłużają poród, depresja oddechowa u noworodków (wyj. petidyna, pentazocyna)

Farmakokinetyka • Wchłania się z przewodu pokarmowego znaczne różnice osobnicze • Czas rozpoczęcia działania oraz długość działania zależą od drogi podania: – iv- 20 -30 min/ 2 h – sc, im- 60 -90 min/ 4 -5 h • Słabo przenika do OUN, gromadzi się w narządach miąższowych

• Sprzęgana w wątrobie z kwasem glukuronowym- przy długotrwałej terapii powstaje 6 -glukonian (zamiast 3 glukonianu) o działaniu p/c bólowym

Działania niepożądane • • Osłabienie czynności oddechowej Nudności, wymioty Zaburzenia nastroju Zaparcia Wzrost ciśnienia w drogach żółciowych Objawy alergiczne Osłabienie czynności skurczowej macicy

Przeciwwskazania • • Ciąża i poród Upośledzona wydolność oddechowa Niewydolność wątroby Kolka nerkowa i żółciowa (ewentualnie z papaweryną) • Choroby jelit- np. biegunka w CU

Interakcje • Z lekami uspokajającymi i nasennymi • Z neuroleptykami - nasilenie działania przeciwbólowego - neuroleptoanalgezja

Pochodne morfinanu- syntetyczne leki typu morfiny • Leworfanol Równoważna dawka przy podaniu pozajelitowym -2 mg • Dekstrorfan - p/c kaszlowy, nie działa p/c bólowo stosowana jest jego pochodna dekstrometorfan (podawany doustnie, nie powoduje zależności)

Pochodne piperydyny- syntetyczne leki typu morfiny • • 1. 2. 3. 4. 5. Petidyna - ośrodkowe działanie zbliżone do morfiny (dawka równoważna 80 -100 mg przy podaniu pozajelitowym) Obwodowe działanie- inne wynikające z właściwości cholinolitycznych Słabiej kurczy mięśnie gładkie Nie ma działała p/c biegunkowo Brak wpływu na czynność skurczową macicy Słabsze działanie p/c kaszlowe Nie zwęża źrenic

Wskazania i działania niepożądane • Bezbólowe prowadzenie porodu • Kolka żółciowa i nerkowa • Dz. niepożądane związane z przedawkowaniem - jak morfina • Kumulacja może sprowokować napad drgawkowy

Difenoksylat i Loperamid • Słabo wchłaniają się z przewodu pokarmowego • Nie mają działania ośrodkowego w dawkach terapeutycznych • Stosowane jako leki zapierające • Loperamid podlega krążeniu wątrobowojelitowemu- mniejsze ryzyko ośrodkowych działań niepożądanych

Fentanyl i jego analogii • Syntetyczny opioid • Pochodna piperydyny • Dawka równoważna - 80 -100 x mniejsza niż dawka morfiny (lepiej przenika przez barierę k-m) • Powinowactwo głównie do receptorów mi • Działanie p/c bólowe po podaniu pozajelitowym pojawia się: iv-2 min/30 min; im-7 -15 min/1 -2 h; plaster - stężenie stopniowo się zwiększa przez 12 -24 h

• Nie powoduje uwalniania histaminy - brak wpływu na układ krążenia • Powoduje sztywność mięśniową • Działanie fentanylu jest odwracane przez nalokson

Analogi fentanylu • • Alfentanyl Sufentanyl Lofentanyl Remifentanyl

Pochodne hepanonu- syntetyczne leki typu morfiny • Metadon - dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego • Lek p/c bólowy • Stosowany w terapii zależności morfinowej • Normetadon - lek p/c kaszlowy • Lewometadyl - można podawać co 3 dni (terapia uzależnień)

• Propoksyfen - p/c bólowy lek do stosowania doustnego • Lewopropoksyfen lek p/c kaszlowy

Tramadol • • Agonista receptorów mi, delta i kappa Hamuje wychwyt zwrotny NA i DA Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego Początek działania p 15 -30 min/3 -4 h

Leki agoantagonistyczne • Pochodne benzmorfanu • Pochodne fenantrenu

• Pentazocyna • Agonista- receptory kappa- p/c bólowo i sedatywnie • Częściowy agonista mi • Słaby analgetyk opioidowy • Antagonista receptorów delta • Zwiększa wydzielanie katecholamin, duże dawki-działanie inotropowe ujemne

• Po podaniu p. o. ulega efektowi pierwszego przejścia i biodostępność wynosi 20% • Podana pozajelitowo- działanie p/c bólowe utrzymuje się 3 h. • Nie hamuje czynności porodowej i słabiej przenika przez łożysko • Objawy psychomimetyczne, efekt pułapowy

• Nalbufina - pozajelitowy lek p/c bólowy; działanie po 15 min - do 6 h; dawka równoważna 10 mg • Butorfanol - dawka równoważna 2 mg; podawany pozajelitowo • Meptazinol • Dezocyna

Buprenorfina • Częściowy agonista mi (mniejsza aktywność wewnętrzna przy większym powinowactwie niż morfina) i delta, antagonista kappa • Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i błony śluzowej jamy ustnej • Dawka równoważna 0, 15 mg • Działanie p/c bólowe rozpoczyna się po 30 min od podania im- 6 -7 h-powolna dysocjacja z receptora

• Dawka pułapowa dla depresji oddechowej - 0, 2 mg • Nie daje objawów psychomimetycznych • Nie ma działania euforyzującego • Znosi dz. euforyzujące morfiny, nie daje zespołu abstynencyjnego

Leki antagonistyczne ze składową agonistyczną • Nalorfina • Lewalorfan • Nie wykorzystuje się tego działania zaburzenia psychomimetyczne • Działanie antagonistyczne – znosi działania niepożądane morfiny • Może sprowokować ciężki zespół odstawienny u osób uzależnionych

Antagoniści receptorów opioidowych • Nalokson • Nalmefen • Naltrekson

Nalokson • Nie wchłania się po podaniu p. o. • Jest lekiem z wyboru przy zatruciach mieszanych • Wykorzystywany w depresji oddechowej u noworodków

TRÓJSTOPNIOWA DRABINA ANALGETYCZNA (WHO 1986 r. ) Jeśli nie ma ulgi lub ból narasta 2. Jeśli nie ma ulgi lub ból narasta 1. Nienarkotyczny lek przeciwbólowy +/- lek wspomagający Słaby narkotyk + nienarkotyczny lek przeciwbólowy +/- lek wspomagający 3. Silny narkotyk + nienarkotyczny lek przeciwbólowy +/- lek wspomagający

TRÓJSTOPNIOWA DRABINA ANALGETYCZNA (WHO 1986 r. ) Typ leku Lek podstawowy Leki alternatywne Nienarkotyczny lek przeciwbólowy kwas acetylosalicylowy Słaby narkotyk kodeina lub tramadol dekstropropoksyfen dihydrokodeina Silny narkotyk morfina paracetamol flurbiprofen naproksen indometacyna piroksykam fenazocyna oksykodon hydromorfon fentanyl buprenorfina metadon