NANTAI NVERSTES SANAT TARIHI TARIH NCESI VE ILK

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ SANAT TARIHI TARIH ÖNCESI VE ILK ÇAĞDA ANADOLU VE MEZOPOTAMYA SANATI Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ubyo. nisantasi. edu. tr NİŞANTAŞI ÜNİVERS İTESİ ©

TARIH ÖNCESI VE ILK ÇAĞDA ANADOLU VE MEZOPOTAMYA SANATI • «Günümüzden yaklaşık beş bin yıl önce, ilk kez Mezopotamya coğrafyasında Sümerler tarafından kullanılan yazı, insanlığın en büyük buluşlarından biridir. Tarih yazıyla (MÖ 3200) başlatılmakta, yazının bulunuşundan önceki uzun evre tarih ön cesi(prehistorik), yazının bulunuşundan günümüze kadar geçen evre tarih çağla rı olarak adlandırılmaktadır. Yazının kullanımı farklı coğrafyalarda ve farklı tarih lerde gerçekleştiğinden, tarihin başlangıcı için ortak ve kesin bir tarih verileme mektedir. Değişik coğrafyalarda değişik tarihlerde başlayan tarih dönemi Anadolu için Asur ticaret kolonileri vasıtasıyla yazının Anadolu’ya girdiği ve kullanılmaya başladığı MÖ 1950’lerdir. » NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

TARIH ÖNCESI VE ILK ÇAĞDA ANADOLU VE MEZOPOTAMYA SANATI • İnsanlığın tarih öncesi çağları, ilkin taşın daha sonra taşla birlikte önce bakırın ardından diğer madenlerin kullanılması nedeniyle Taş (MÖ 2, 5 milyon yıl MÖ 5. 500) ve Maden Devri olarak iki ana başlık altında toplanabilmektedir. Maden Devri, Bakır (Kalkolitik) (MÖ 5500 MÖ 3000), Tunç (MÖ 3000 1200) ve Demir Devri olmak üzere üç ana gruba ayrılmaktadır. • «Anadolu’da Paleoltik (Eski Taş) Çağ’ın sonlarına doğru kemikten iğnelerin, mızrak uçlarının kullanıldığı, ince uzun delici ve kesici aletler (dilgi), zıpkın ve oltaların üretildiği, taştan ve fildişinden heykelciklerin ve mağaralarda duvar resimlerinin yapıldığı anlaşıl maktadır. Mezolitik (Orta Taş) Devri’nin sonun da gıda birikimine başlandığı, Neolitik Devir’de yeni taş ve odsidiyen aletlerin geliştiği, ilk kez kilden çanak çömlek üretildiği, yerleşik köylerin oluştuğu, hayvanların evcilleştirildiği, tarıma ge çildiği, anıtsal boyutlarda heykel ve kabartmalar yapıldığı söylenebilir. » NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

TARIH ÖNCESI VE ILK ÇAĞDA ANADOLU VE MEZOPOTAMYA SANATI • «Kalın duvarlı ve ahşap sütunlu tapınaklar yapan Hititler ayrıca, ilahi varlıklara, kral ve savaş sah neleri ile kutsal ziyafet sahnelerine yer verdikle ri kabartmalar yapmışlardır. Urartular, özgün ve görkemli sitadeller yapmışlardır. Ele geçen çivi yazılı maden eserler Urartuların maden eşya ve silah üretiminde uzmanlaştığını göstermektedir. Frigler, ahşap işçiliği ve mobilyacılıkta ileri sevi yeye ulaşmış; Lidyalılar parayı icat etmiş, altın dandüğmeler, rozetler ve takılar yapmış ayrıca fildişi oymacılığı, seramik ve dokumacılık gibi el sanatında önemli eserler üretmişlerdir. » NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

TARIH ÖNCESI VE ILK ÇAĞDA ANADOLU VE MEZOPOTAMYA SANATI • «Anadolu’da anıtsal heykel sanatı nın Hititler ile başladığı söylene bilir. Boğazköy’deki insan başlı, aslan vücutlu hayali yaratık ola rak bilinen sfenks heykelleri gü nümüze gelmiş önemli anıtsal heykellerdir» . • «Solda Boğazköy Sfenksi, Ortada Boğazköy Yazlıkaya • IV. Tuthaliya Kabartması, solda Boğazköy’de bulunmuş boğa biçimi ryhton. • (Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi) NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

TARIH ÖNCESI VE ILK ÇAĞDA ANADOLU VE MEZOPOTAMYA SANATI • «Mezopotamya’da da insan varlığının izlerine Paleolitik Devir’de rastlanmaktadır. Mezolitik (Orta Taş) Devir’de mikrolit adı verilen minik taş alet lerortaya çıkmış; Neolitik (Yeni Taş) Devir’de taş temelli, kerpiç ya da saz evlerden oluşan ilk köyler kurulmaya başlanmış, bazı bitkiler tarıma alınarak ilk düzenli üretim gerçekleştirilmiş, ça nak çömlek yapılmıştır. » • Çanak Çömleksiz Neoli tik evrede, büyük iş gücü gerektiren anıtsal özel yapılar inşa edilmiştir. Çanak Çömlekli Neolitik evrede, çanak çömlek grupları ilk bulundukları merkezlerin adıyla tanımlanmış, bu adlandırma aynı zamanda ilgili kap gruplarının ait oldukları kültürler için de geçerli olmuştur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KAYNAKLAR • Belli, O. (1982). “Urartular”, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, C. 1, İs tanbul: Görsel Yayınlar, s. 139 215. • Dinçol, A. (1982). “Hititler”, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi, C. 1, İs tanbul: Görsel Yayınlar, s. 18 137. • Erkanal, H. (2008). “Mezopotamya”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Yapı Endüstri Mer kezi Yayınları, s. 1038 1047. • Köroğlu, K. (2009). Eski Mezopotamya Tarihi Baş langıcından Perslere Kadar, İstanbul: İletişim Yayınları. • Canan Parla (edit. ), Sanat Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayını no: 2962, 2013. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©