NANTAI NVERSTES MALZEME BLM FAZ DYAGRAMLARI Mhendislik Mimarlk

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ MALZEME BİLİMİ FAZ DİYAGRAMLARI Mühendislik Mimarlık Fakültesi mmf. nisantasi. edu. tr NİŞANTAŞI ÜNİVERS İTESİ ©

FAZ DİYAGRAMLARI • Bir malzemenin eritilmesi ve katılaşması sırasında meydana gelen olayları anlamak için erime ve katılaşma sırasında malzemenin sahip olduğu kafes yapısındaki değişimleri bilmemiz gerekir. Böylece arzu ettiğimiz yapıda malzemeler üretebiliriz. Bunun için “Faz Diyagramları”nı kullanırız. Bir bileşenli Fe faz diyagramı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Ergime ve katılaşma

FAZ DİYAGRAMLARI NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

• Eğer bileşim ve sıcaklığı oluşturan nokta iki fazlı bölgede ise faz oranlarını bulmak için kaldıraç kuralı kullanılır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

FAZ DİYAGRAMLARI • Faz diyagramları, alaşım sistemlerinde bulunan fazların oluşumları ve dönüşümleriyle ilgili bilgi ve verileri içerir. Bu diyagramlar, denge diyagramları olarak da adlandırılır. Bu diyagramlar çok yavaş soğutma ve ısıtma koşullarında tamamen gerçek olurlar. • SAF METALLERİN TEKLİ FAZ DİYAGRAMLARI • Saf bir metal, sıcaklık ve basınç şartlarına bağlı olarak katı, sıvı ve gaz fazlarında olabilir. Malzeme seçiminde Basınç-Sıcaklık faz diyagramları önemlidir. SAF MAGNEZYUM • Saf magnezyumun tekli faz diyagramı • Saf demirin tekli faz diyagramı • Suyun tekli faz diyagramı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

GİBBS FAZ KURALI • Bir malzemenin çok yavaş sıcaklık değişimi koşulunda bir arada bulunabilecek faz sayısını bulmaya yarayan bağıntıdır. İKİLİ FAZ DİYAGRAMLARI TERMİNOLOJİ • Çözünürlük • Sıvı eriyik • Katı eriyik • Kenar faz • Ara faz • Likidüs • Solidüs NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ÖNEMLİ FAZ DÖNÜŞÜMLERİ • Monotektik • Monotektoid • Ötektik • Ötektoid • Peritektik • Peritektoid • Sintektik NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

FAZ DİYAGRAMLARI • İki bileşenli alaşımlar için önemli denge durumları: BİLEŞENLERİ SIVIDA BİRBİRİ İÇERİSİNDE HER ORANDA ÇÖZÜNEN ALAŞIMLAR • Bileşenleri katıda her oranda birbiri içerisinde çözünen alaşımlar • Bileşenleri katıda birbiri içerisinde çözünmeyen alaşımlar • Bileşenleri katıda kısmen birbiri içerisinde çözünen alaşımlar • Ara faz içeren alaşımlar • Ötektik reaksiyon içeren alaşımlar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

FAZ DİYAGRAMLARI BİLEŞENLERİ SIVIDA BİRBİRİ İÇERİSİNDE KISMEN ÇÖZÜNEN ALAŞIMLAR • Monotektik dönüşüm yapan alaşımlar • Sintektik dönüşüm yapan alaşımlar BİLEŞENLERİ SIVIDA VE KATIDA BİRBİRİ İÇERİSİNDE HİÇ ÇÖZÜNMEYEN ALAŞIMLAR • KATI HAL DÖNÜŞÜMLERİ • Allotropik dönüşüm • Ötektoid dönüşüm • Düzenli-Düzensiz dönüşüm NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

FAZ DİYAGRAMLARININ ÇİZİMİNDE YARARLANILAN YÖNTEMLER • Isıl analiz • Metalografi • X-Işını difraksiyonu • Mikroanaliz İKİLİ FAZ DİYAGRAMLARI SOĞUMA EĞRİLERİ • Saf metal • Ötektik ve ötektoid alaşım • Katılaşma aralığı olan alaşımlar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

LEVYE (KALDIRAÇ) KURALI • Bir alaşımın her hangi bir sıcaklıkta içerdiği fazların hacim oranını bulmak için kullanılır. • Sıvıda ve katıda her oranda birbiri içerisinde ikili bileşenlerin faz diyagramında levye kural uygulaması • Katıda kısmen çözünen ve ötektik reaksiyon içeren ikili denge diyagramında levye kuralı uygulaması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KAYNAKLAR (1) Hüseyin UZUN, Fehim FINDIK, Serdar SALMAN, Malzeme Biliminin Temelleri, Değişim Yayınları, İstanbul, 2008 (2) Kaşif ONARAN, Malzeme Bilimi, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul, 2014 (3) Temel SAVAŞKAN, Malzeme Bilgisi ve Muayenesi, Celepler Matbaacılık, Trabzon, 2009 (4) Cuma BİNDAL, et al, Malzeme Bilimi ve Mühendisliği, Nobel Akademik Yayıncılığı, İstanbul, 2014 (5) Nihat G. KINIKOĞLU, Malzeme Bilimi ve Mühendisliği, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 2006 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©