NANTAI NVERSTES KIILIK KURAMLARI ALBERT BANDURA ktisadi dari

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ KIŞILIK KURAMLARI ALBERT BANDURA İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf. nisantasi. edu. tr NİŞANTAŞI ÜNİVERS İTESİ ©

ALBERT BANDURA Albert Bandura’nın Yaşam Öyküsü Babası Polonyalı, annesi ise Ukraynalı bir göçmen olan Albert Bandura, 4 Aralık 1925’te Kanada’da, Kuzey Alberta’daki küçük bir kasaba olan Mundare’de dünyaya gelmiştir. Liseyi bitirdikten sonra Vancouver’daki British Columbia Üniversitesi’ne giren Bandura burada biraz da tesadüfi bir olay sonucunda psikoloji alanını seçmiştir. Bandura’nın ilk alışmalarının çoğu klinik psikoloji ile ilgiliydi. İlk doktora öğrencisi olan Walters’la, saldırgan gençler üzerinde bir çalışma yürüten Bandura 1959’da Walters’la birlikte “Ergen Saldırganlığı” (Adolescent Aggression) adlı bir kitap yayınlamıştır. Sosyal Öğrenme Kuramı (Social Learning Theory), Düşünce ve Davranışın Sosyal Temelleri (Social Foundations of Thought and Action) ve 1997 yılında yayınlanan Öz-Yeterlik (Self-Efficacy) isimli kitapları Bandura’nın diğer önemli kitaplarıdır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ALBERT BANDURA Sosyal Bilişsel Kuram: Temel Kavramlar ve İlkeler Öğrenme kuramlarındaki gelişmeler sonucunda davranışın nedensel analizinde içsel ve hipotetik güçlerden ziyade çevresel etkilere odaklanılmaya başlanmıştı. Bu bakış açısına göre insan davranışı, onu ortaya çıkaran dışsal uyarıcılar ve sürmesini sağlayan pekiştirici sonuçlar açısından incelenmeliydi. Ancak ilerleyen yıllarda insan davranışının dışsal güçler ve içsel süreçler arasındaki karmaşık etkileşimlerin sonucu olarak ortaya çıktığı düşüncesi öne sürülmeye başlandı. Skinner’in radikal davranışçılığının aksine bilişsel süreçlere önem veren ve bu süreçleri de inceleme konusu yapan bu sosyal-bilişsel bakış açısının öncü kuramcılarından biri de Albert Bandura’dır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ALBERT BANDURA İnsanın Doğası Bandura, Skinner’in insan davranışlarının tamamıyla çevre tarafından belirlendiği yönündeki görüşüne kesin bir biçimde karşı çıkmıştır. Davranışın hem içsel hem de dışsal etmenler tarafından belirlendiğini öne süren Bandura bu ilkeyi karşılıklı belirleyicilik olarak adlandırmıştır. Kişiliğin Yapısı Bandura da Miller ve Dolard gibi kişiliğin yapısı ile ilgili soyut kavramlar öne sürmemiştir (Ewen, 1998). Ancak kişinin kendi davranışlarını nasıl düzenlediğine ve kendi yeterliğine ilişkin algısına özellikle önem vermiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ALBERT BANDURA Kişiliğin Gelişimi Bandura’ya göre insan davranışlarının nedeni ve kişiliğin gelişimi kişinin öğrenme tarihçesinde yatar. Ancak Bandura’nın öğrenme konusundaki görüşleri radikal davranışçılıktan oldukça farklıdır. Skinner’in aksine Bandura (1977 a, 1986), öğrenmenin gerçekleşmesi için davranışın kişi tarafından sergilenmesi ve ardından da pekiştirilmesi gerektiğine katılmamaktadır. Bandura tepkisel ve edimsel koşullanma yoluyla öğrenmeyi kabul etmekle birlikte öğrenmenin tepkisel ya da edimsel koşullanmayla sınırlı olmadığını, hatta insan öğrenmelerinin büyük bir kısmının model alma yoluyla (gözlem yoluyla) dolaylı bir biçimde gerçekleştiğini belirtmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ALBERT BANDURA Eleştiriler ve Değerlendirme Kuramını, ortaya koyarken kuram oluşturmanın iki temel bileşeni olan yenilikçi spekülasyonları ve kesin gözlemleri çok iyi dengeleyen Albert Bandura, insan davranışının karmaşık ve önemli bir yönü olan bilinçli ve bilinçdışı çatışmaları önemsemekle ve psikanalize karşı aşırı önyargılı olmakla eleştirilmektedir. Bandura önerdiği sınanabilir hipotezlerle ve bunları sınayarak ortaya koyduğu ampirik sonuçlarla bilimsel açıdan oldukça güçlü bir kuram oluşturmuştur. Kuramında yer alan hipotezler başka araştırmacılar için de zengin bir kaynak niteliği kazanmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KAYNAKLAR Yazgan İnanç, Banu; Yerlikaya, Esef Ercüment. (2012), Kişilik Kuramları, 9. Basım, Pegem Akademi, Ankara. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©