NANTAI NVERSTES HUKUKA GIRI HAKKIN TANIMI VE TRLERI

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ HUKUKA GIRIŞ HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf. nisantasi. edu. tr NİŞANTAŞI ÜNİVERS İTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • Hak; Hukuk düzeni tarafından şahıslara tanınmış yetkilerdir. • Hakkın mahiyetini açıklamak için ortaya atılmış görüşler; • 1. İrade Teorisi • 2. Menfaat Teorisi • 3. Hürriyet Teorisi • 4. Karma Teori NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • I. KAMU HAKLARI (TEMEL HAKLAR) A. Kişisel Haklar B. Sosyal ve Ekonomik Haklar C. Siyası Haklar • 2. ÖZEL HAKLAR (MEDENİ HAKLAR) A. Mahiyetlerine göre; a. Mutlak Haklar b. Nisbi Haklar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • B. Konularına Göre; a. Mamelek (Malvarlığı Hakları) b. Şahıs Varlığı Hakları • C. Kullanımlarına göre; a. Devredilebilen Haklar b. Devredilemeyen Haklar • D. Gayelerine Göre; a. Yenilik Doğuran Haklar b. Alelade Haklar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • KAMU HAKLARI (TEMEL HAKLAR): Şahıslarla devlet arasındaki ilişkiden yani kamu hukukundan doğan haklardır. • A. Kişisel Haklar; Kişilerin maddi ve manevi varlığıyla ilgili olan haklardır. Örneğin; Kişi dokunulmazlığı, özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti, düşünce hürriyeti, haberleşme hürriyeti, konut dokunulmazlığı, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı gibi. • B. Sosyal ve Ekonomik Haklar; Kişilerin sosyal ve ekonomik Faaliyetleri ile ilgili haklardır. Örneğin; Eğitim ve öğrenim hakkı, çalışma hakkı, dinlenme hakkı, grev ve lokavt hakkı, konut hakkı, sosyal güvenlik hakkı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • C. Siyasi Haklar; Devlet yönetimine ve siyasi kuruluşlara katılmaya yönelik haklardır. • Örneğin; Seçme ve seçilme hakkı, dilekçe hakkı, siyasi parti kurma hakkı, vatandaşlık hakkı. • Geçit Hakkı, Bir başkasının sahip olduğu gayrimenkulden geçme hakkı. • Üst Hakkı, Bir başkasının sahip olduğu gayrimenkulde inşaat yapma hakkı. • Sınırlı aynı haklar tasarruf yetkisi vermez. Kullanma ya da yararlanma yetkileri verir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • Gayrimenkul mükellefiyeti; Bir gayrimenkul malikinin bu malı dolayısıyla başkası lehine bir şey yapmaya vermeye mecbur kalmasıdır. • Rehin Hakkı; Sahibine, alacağını alamadığı takdirde borçluya ait malı sattırarak paraya çevirtmek suretiyle alacağını tahsil etme yetkisi verir. • Rehin hakkı ikiye ayrılır; – 1. Menkul Rehni: Menkul mallar üzerinde kurulur. – 2. Gayrimenkul Rehni; İpotek, ipotekli borç senedi ve irat senedi olmak üzere üç türü vardır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • Gayrimaddi Mallar Üzerindeki Haklar; • Gayrimaddi mallar üzerinde sahiplerine tanınmış olan mutlak haklara fikri haklar denir. • İhtira sahibinin ya da mirasçılarının belli bir süre ile bu haktan yararlanmasına ihtira hakkı denir. • Gayrımaddi mallar arasında markalar da vardır. Örneğin; Grundig, Turyağ, Piyale NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • Şahıslar Üzerindeki Mutlak Haklar İkiye ayrılır; • 1. Kendi şahsı üzerindeki mutlak haklar; Buna şahsiyet hakkı denir, • 2. Başkalarının şahsı üzerindeki mutlak haklar. Örneğin; Velayet hakkı, vesayet hakkı. – b. Nisbi Haklar; Herkese değil sadece belirli kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır. Nisbi haklar borç ilişkisinden doğar. Alacaklı ve borçlu arasında ileri sürülebilen haklardır. Borç ilişkisi iki kişi arasında var olan ve taraflardan birinin diğerine karşı bir şey vermek, yapmak, ya da yapmamakla yükümlü kılan ilişkidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • Borç üç kaynaktan doğar; • 1. Hukuki İşlemler (Muameleler), • 2. Haksız Fiiller, • 3. Sebepsiz Zenginleşme. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • ÖZET: • Hak, hukuk düzeni tarafından şahıslara tanınmış olan yetkilerdir. Her hak mutlaka bir hukuk kuralına dayandığı gibi her hakkın mutlaka bir sahibi de vardır, sahipsiz hak olmaz. • Haklar, doğdukları hukuk kurallarına göre "kamu hakları" ve "özel haklar" şeklinde bir ayırıma uğrarlar. • Kamu hakları, kamu hukukundan doğan haklardır. Kamu haklarını kendi aralarında "kişisel haklar", "sosyal ve ekonomik haklar" ve "siyasi haklar" olmak üzere üçe ayırırız. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAKKIN TANIMI VE TÜRLERI • Özel haklar ise, özel hukuktan doğan haklar olup, mahiyetlerine, konularına, kullanılmalarına ve nihayet gayelerine göre çeşitli türlere ayrılırlar. Bunlar içinde en önemli ayırım, "mutlak haklar" “nisbi haklar" ayırımıdır. • Mutlak haklar, herkese karşı ileri sürülebildikleri halde, nisbi haklar ancak belli bir şahsa veya şahıslara karşı ileri sürülebilirler. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KAYNAKÇA • Bu ders notunun oluşturulması sürecinde; – “Abdullah DİNÇKOL-Hukuka Giriş-DER YAYINLARI-6. BASIM, 2011, İstanbul ve – Gülgün ILDIR, Hukuka Giriş, Ekin Yayınevi, Bursa, 2012” kitaplarından yararlanılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©