NANTAI NVERSTES GENEL MUHASEBE TEMEL MUHASEBE KAVRAMLARI ktisadi

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ GENEL MUHASEBE TEMEL MUHASEBE KAVRAMLARI İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf. nisantasi. edu. tr NİŞANTAŞI ÜNİVERS İTESİ ©

ÖNEMLİ TANIMLAMALAR • İşletme: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için üretim faktörlerini uyumlu bir şekilde bir araya getirerek, ekonomik mal ve hizmet üretmek ve/veya pazarlamak için faaliyette bulunan kuruluştur. • Ticari İşletme: Satın aldıkları malların özelliklerini değiştirmeden (üretim faaliyeti olmadan) satan işletmelere verilen isimdir. • Üretim İşletmesi: Hammadde ve gereçleri, teknik olarak kimyasal ve mekanik değişikliklerle şekillerini, biçimlerini ve içeriklerini değiştirerek yeni hammadde, gereç ve mamul üreten ve satanlara üretim işletmesi denir. • Hizmet İşletmesi: Gerek ticari, gerekse üretim işletmelerinin gerçekleştirdiği faaliyet konuları dışında sadece hizmet (eğitim, aracı kurum, tur rehberliği vb. ) satan işletmelere verilen isimdir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ÖNEMLİ TANIMLAMALAR • Muhasebe: İşletmeye ait, tamamen veya kısmen mali karakterde ve para ile ifade edilebilen, anlamlı ve güvenilir bilgileri sağlayacak biçimde verilerin ilgili kaynaklardan toplanmasına, doğruluklarının saptanmasına, kaydedilmesine, tasnif edilmesine, raporlar halinde sunulmasına, analiz ve yorumlanmasına muhasebe denir. • Varlık: Geçmişte olan işlemler sonucu ortaya çıkan ve hali hazırda işletmenin kontrolünde olan, gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerlerdir. • Kaynak: İşletmenin varlıkları edinmek için aldığı borçlara işletmenin kaynakları denmektedir. • Borç: Geçmiş olaylardan kaynaklanan ve ödenmesi işletmenin ekonomik fayda sağlayabilecek değerlerinde bir çıkışa neden olacak mevcut yükümlülükleridir (Üçüncü kişilerden edinilen kısa ve uzun. NİŞANTAŞI vadeli yabancı kaynaklar). ÜNİVERSİTESİ ©

ÖNEMLİ TANIMLAMALAR • Özkaynak: İşletmenin varlıklar toplamından, yabancı kaynakların indirilmesi suretiyle kalan kısımdır. İşletmenin, işletme sahiplerinden edindiği kaynaklar ve kendi yarattığı fonlar özkaynak hesaplarında muhasebeleştirilmektedir. • Gider: İşletme faaliyetlerini yürütmek için katlanılan varlık tüketimine gider denir. • Gelir: İşletmenin varlıklarında artış olması için yaptığı faaliyetler sonucu ortaya çıkan kazançların parasal ifadesine gelir denir. • Kar: İşletmenin belirli bir dönem içinde gerçekleştirdiği faaliyetler sonucu elde ettiği gelirler toplamı, katlandığı giderler toplamından büyük ise aradaki olumlu farka kar adı verilir. • Zarar: İşletmenin belirli bir dönem içinde gerçekleştirdiği faaliyetler sonucu elde ettiği gelirler toplamı, katlandığı giderler toplamından küçük ise aradaki olumsuz farka zarar adı verilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MUHASEBENIN FONKSIYONLARI (İŞLEVLERİ) Muhasebenin fonksiyonları dört bölümde toplanmaktadır. Bunlar; • Kaydetme: Mali nitelikteki işlemlerin belgelendirilerek toplanması ve belirli şekil ve kurallara göre muhasebe defterlerine yazılması işlemidir (yevmiye kayıtları). • Sınıflandırma: Bilgilerin sınıf ve gruplara göre düzenlenmesi işlemidir (Büyük defter kayıtları). • Özetleme: Kaydedilmiş ve sınıflandırılmış bilgilerin anlamlı bir şekilde kısaltılarak çeşitli mali tablo ve raporların hazırlanması işlemidir (Bilanço, Gelir Tablosu ve ek mali tablolar). • Analiz ve Yorumlama: Raporlar şeklinde özetlenen bilgilerin ne anlama geldiğinin ve olaylar ile sonuçlar arasındaki ilişkinin anlatılmasıdır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ • Finansal Muhasebe (Genel Muhasebe): İşletme varlıklarını, sermayesini ve borçlarını belirlemek ve bunlarda işletme faaliyetlerinden dolayı meydana gelen değişmeleri izlemek, işletme faaliyetlerinin sonuçlarını ortaya koymak maksadı ile tutulan muhasebe türüdür. • Maliyet Muhasebesi: Üretilen mal ve hizmetlerin üretim maliyetlerini hesaplamak, maliyet kontrolü sağlamak, başarıyı değerlemek, elde edilen bilgilere göre planlama ve karar almaya yardımcı olmak maliyet muhasebesinin görevleri arasında yer almaktadır. • Yönetim Muhasebesi: Finansal muhasebe ve maliyet muhasebesinden alınan bilgilerden faydalanarak şirketin gelecek ile ilgili alacağı kararlara ışık tutmak yönetim muhasebesinin görevidir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MUHASEBE BİLGİ KULLANICILARI Muhasebe bilgisi kullanıcıları aşağıda sıralanmıştır; • Yöneticiler, • Işletme sahibi ve ortakları, • Borç verenler, • Işletme çalışanları, • Devlet, • Kamu. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI • Sosyal Sorumluluk Kavramı: İşletme yaptığı çok sayıda faaliyet sonucu birçok kişi ve kuruluş ile muhatap olmak zorundadır. İşletme faaliyetlerini yerine getirirken sorumluluklarının bilincinde ve ilk denetleyici her zaman kendisi olmalıdır. Muhasebe bilgileri doğru, tarafsız, adil ve kurallara uygun olmalıdır. Yanlış bilgi verilerek yatırımcılar yanıltılmamalıdır. Bu kavram hukuki sorumluluk ile birlikte vicdani sorumluluğu da kapsamaktadır. • Kişilik Kavramı: Kişilik kavramı işletme sahibinden, ortaklardan ve işletme ilgisi olan tüm kişi ve kuruluşlardan ayrı bir kişiliğe sahiptir. Hukuk iki tür kişiliği kabul etmiştir. Bunlar gerçek ve tüzel kişilerdir. Tüm insanlar birer gerçek kişidir. Bir amacı gerçekleştirmek için bir araya gelen insanların oluşturduğu topluluklar ise tüzel kişilerdir. Buna göre işletmeler tüzel kişiliğe sahiptir. Yapılan işlemler bu kişilik adına yürütülür. • İşletmenin Sürekliliği Kavramı: İşletmeler hiçbir zaman kapatılmak düşüncesiyle kurulamaz. Sözleşmede aksi bir madde yoksa işletmenin sonsuz bir süre için kurulduğu ve ömrünün belli bir süreye bağlı olmadığı kabul edilir. İşletmenin faaliyet süresi sahiplerinin yaşam süreleri ile sınırlı değildir. Sahiplerinin ölümünden sonra işletme varisler tarafından NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © işletilmeye devam edilir.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI • Dönemsellik Kavramı: İşletmenin sınırsız olarak kabul edilen ömrü belli dönemlere ayrılır ve her dönemin faaliyetleri birbirinden bağımsız olarak sürdürülür. Muhasebede bu dönem genellikle bir yıldır. Dönem 1 Ocak tarihinde (dönem başı) başlar, 31 Aralık tarihinde (dönem sonu) sona erer. Her dönem birbirinden bağımsızdır. Her dönemin gelir ve gideri birbiri ile karşılaştırılarak o döneme ait kar ya da zarar rakamı bulunur. • Parayla Ölçme Kavramı: Muhasebenin konusu para ile ifade edilen değerlerdir. Olayların kaydedilebilmesi için ortak bir ölçü (ulusal para değeri) kullanılır. • Maliyet Esası Kavramı: İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde edilmesi için katlandığı her türlü faktörlerin para olarak ifade edildiği toplam değere maliyet denir. Bir varlığı edinirken katlanılan parasal fedakârlıktır. İşletmenin edindiği tüm varlık ve hizmetler muhasebeleştirilirken bunların maliyetleri esas alınır. Piyasa şartlarındaki değişim ile malın değeri de değişebilir. Para değerindeki değişmeler ile maliyet değeri anlamsız hale gelirse maliyet yeniden belirlenebilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI • Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı: Muhasebede yapılan tüm işlemlerin belgelendirilmesi ve kayıtların belgeye dayanması gerekir. Belgeler usulüne uygun düzenlenmeli ve gerçeği yansıtmalıdır. Kişilerin beyanına göre değil, fatura, senet, makbuz gibi belgelere dayanarak kayıt yapılmalıdır. • Tutarlılık Kavramı: Muhasebede seçilen politika ve izlenen yöntemler her dönemde aynı şekilde uygulanmalıdır. Benzer işlem ve olaylarda kayıt düzeni ve işlem basamakları değişmemelidir. Geçerli sebepler ile değişiklik yapılırsa bu değişimin nedenleri ve sonuçları açıklanmalıdır. • Tam Açıklama Kavramı: Muhasebenin temel kavramlarından birisi de bilgi vermektir. Tablolar işletmenin bilgilerine ihtiyaç duyan ve öğrenmek isteyen ilgi gruplarına yardımcı olacak ölçüde yeterli ve anlaşılır olmalıdır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI • İhtiyatlılık Kavramı: İşletmenin karşılaşabileceği riskler göz önüne alınarak temkinli davranılmalıdır. Örneğin, ileri bir tarihte bedeli tahsil edilmek üzere bir mal veya hizmet satılırsa hemen gelir olarak kaydedilmemeli, tahsilât yapıldıktan sonra kaydedilmelidir. Aynı şekilde bir gider veya zarar kesinleşmese bile ortaya çıktığında bunun için karşılık ayrılmalıdır. • Önemlilik Kavramı: İşletme bilgilerinin muhasebeleştirilmesinde önemli hesap tutarları sayısal sonuç çok küçük olsa bile gösterilmelidir. Bir bilgi verilmediğinde tablo doğru yorumlanamıyorsa o bilgi önemlidir. • Özün Önceliği Kavramı: Muhasebe kayıtları yapılırken şekilden çok finansal özellikleri ve işletme için ifade ettiği önem göz önüne alınmalıdır. Genelde şekil ve öz paraleldir. Ancak arada fark olursa öz önceliklidir. Örneğin bir alacak zamanında tahsil edilemediğinde öz olarak şüpheli duruma düşmüş sayılır. İşletme borçlunun ödeme yapacağından emin olsa bile alacağın şüpheli duruma düştüğüne dair kayıt yapmak zorundadır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

VUK’A GÖRE DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ • Maliyet bedeli: Satın alınan veya imal edilen bir iktisadi kıymetin işletmenin mağaza veya deposuna girinceye kadar veya kullanılır hale gelinceye kadar yapılan “satın alma veya imal bedeli, gümrük vergileri, nakliye, sigorta ve montaj giderleri, noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon, emlak ve taşıt alım vergileri, yıktırma, hafriyat ve tasfiye giderleri” gibi harcamaların tamamını kapsamaktadır. • Borsa rayici: Gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden önceki son işlem gününde borsadaki işlemlerin ortalama değerlerini ifade eder. • Tasarruf değeri: Net gerçekleşebilir değer, iskontolu değer olarak da adlandırılan tasarruf değeri, iktisadi kıymetin değerleme günündeki kullanım değeri olmaktadır. • Mukayyet değer: Bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen defter değeridir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

VUK’A GÖRE DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ • İtibari değer: Her nevi senetlerle, hisse senedi ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerdir. • Vergi değeri: Vergi değeri, bina ve arazinin Emlâk Vergisi Kanununun 29 uncu maddesine göre tespit edilen değeridir. Vergi usul Kanunu ışığında Maliyet bedeli bilinmeyen bina ve arazi vergi değeri ile maliyeti bilinmeyen amortismana tabi iktisadi kıymetler alış tarihindeki rayice göre değerlenir. • Rayiç bedel: Bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım-satım değeri rayiç bedelidir. Modern değerleme sisteminde cari değer adı altında yaygın olarak kullanılan rayiç bedel iktisadi kıymetlerin gerçek değerini ortaya koyan bir ölçüdür. • Emsal bedeli ve ücreti: Gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tesbit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KAYNAKLAR • Arslan, Sinan (2015), Finansal Muhasebe, Umut Kitap. • Gökçen, Gürbüz (2016), Genel Muhasebe, 5. Baskı, Beta Yayınları. • Kalmış, Halis, Yılmaz, Berna Burcu, Bilen, Bahar, Dereköy, Feyza, Koşan, Levent, Başar, Hıdır, Bozdoğan, Hüsnü, Çakır, Nazife, Çeltikçi, Neriman Polat (2015), Örnek Olaylarla Finansal Muhasebe, 2. Baskı, Paradigma Akademi. • Kesimli, İffet Görkey (2014), Genel Muhasebe, Umuttepe Yayınları. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©