Najstarija istorija Grke Egejski svet Oko 2700 god

Najstarija istorija Grčke

Egejski svet • Oko 2700. god. p. n. e. na prostoru Egejskog mora počinje da se upotrebljava bronza • Pojavljuju se kulture bronzanog doba: na Kritu u Troji i Mikeni • Glavne civilizacije su bile: kritska (minojska) i mikenska; ove dve civilizacije bile su povezane

Minojska civilizacija • Najstarija civilizacija u Grčkoj nastala je tokom 2. milenijuma p. n. e. na ostrvu Kritu • Krit je postojbina najstarijih grčkih mitova, prema jednom od njih i Zevs je rodjen na Kritu, pa je odatle oteo Evropu, kćerku mitskog kralja Agenora • Naziva se minojska civilizacija po mitskom vladaru grada Knososa • Nosioci ove civilizacije nisu bili Grci, pretpostavlja se da su došli iz Male Azije • Za otkrivanje ove civilizacije zaslužan je engleski arheolog Artur Evans, koji je 1900. god. otkrio čuvenu palatu u Knososu

Palata u Knososu

• Naša znanja o minojskoj civilizaciji zasnivaju se uglavnom na arheološkim iskopavanjima, malobrojni pisani izvori ne mogu da se koriste, jer kritsko pismo, “linearno a” pismo nije dešifrovano, problem je u nepoznavanju jezika kojim su se služili stanovnici Krita • Taj jezik ne pripada indoevropskoj grupi jezika, što je dokaz da Krićani nisu bili grčkog porekla • Krit je bio podeljen na nekoliko manjih nezavisnih kraljevina, čiji su vladari živeli u palatama • Tri najveće palate bile su u Knososu, Festosu i Maliji, minojske palate bile su centar političkog života

• Svoj vrhunac je dostigla sredinom 2. milenijuma p. n. e. za vreme kralja Minosa, vladara Knososa, kada se njen uticaj proširio na ostrva Egejskog mora i kontinentalnu Grčku • Kritske naseobine otkrivene su na ostrvima Teri (Santorini) i Rodosu • O tome svedoči mit prema kome su Atinjani plaćali danak Minosu (legenda o mitskom biću Minotauru) • Minotaur je živeo u palati u Knososu, koju su Grci zvali „lavirint“. • Minos je uspostavio prevlast na moru, talasokratiju, što mu je omogućilo uspostavljanje trgovačkih veza širom Sredozemlja, pre svega sa zemljama Levanta i Egiptom

• Minojska civilizacija nestala je u 15. veku p. n. e. • Na ostrvu Teri (današnji Santorini), na prelazu iz 16 u 15. vek p. ne. izbila je prirodna katastrofa (erupcija vulkana i razorni zemljotres), koja je izazvala cunami, koji je uništio severnu obalu Krita, što je dovelo do slabljenja kritske civilizacije • Krit su, pretpostavlja se mirnim putem, osvojili Ahajci, koji su na kratko obnovili palatu u Knososu, ali je ona definitivno napuštena oko 1400. god. p. n. e. • Ahajci su preuzeli tekovine kritske kulture.

Mikenska civilizacija • Nosioci mikenske civilizacije bili su Ahajci, jedno od grčkih plemena • Oni su osnovali niz manjih kraljevina na poluostrvu Peloponezu i u srednjoj Grčkoj, oni su stigli iz kopnenog dela Grčke • Na njih su veoma uticala dostignuća minojske civilizacije • Naseljavanje Ahajaca trajalo je vekovima, u nekoliko talasa, oni su pokorili starosedeoce Pelazge • Središte najmoćnije ahajske kraljevine bila je Mikena, na Peloponezu, koju je 1876. god. otkrio nemački arheolog Hajnrih Šliman • Šliman je otkrio tzv. Atrejevu riznicu, a posebno je čuvena zlatna posmrtna maska, koja se pripisuje mitskom kralju Agamemnonu (Agamemnonova maska) • Bedemi Mikene bili su sagradjeni od velikih kamenih blokova, zbog čega se verovalo da su ih sagradili kiklopi (džinovi sa jednim okom nasred čela) • Glavni ulaz u Mikenu krasi kameni reljef, sa prikazom dva lava (Lavlja kapija)

• Zato se period razvoja ovih kraljevina zove mikenskim dobom (16. -12. vek p. n. e. ) • Značajni centri mikenske civilizacije bili su još: Pilos i Tirins na Peloponezu, kao i Teba u srednjoj Grčkoj, u Beotiji • Ahajci su koristili “linearno b” pismo, koje su sredinom 20. veka dešifrovali Džon Čedvik i Majkl Ventris, utvrdivši da su Mikenjani bili Grci i da se u njihovom jeziku mogu naći najstariji oblici grčkog jezika. • Linearno b pismo je bilo slogovno, kao i linearno a. • Središte svake mikenske palate bila je centralna prostorija, megaron

• Ahajski kraljevi nosili su titulu vanaks, kao i kritski vladari takodje su živeli u palatama • Drugi čovek po značaju u mikenskim kraljevinama bio je lavaget, verovatno vrhovni zapovednik vojske • Vanaks se savetovao sa aristokratijom, najuži krug plemstva oko kralja činili su tzv. pratioci

Lavlja kapija u Mikeni

• Najznačajniji dogadjaj, krajem mikenske epohe bio je Trojanski rat • U antičkoj tradiciji prikazan je kao rat Ahajaca i Trojanaca, izbio je kada je trojanski princ Paris oteo Helenu, ženu spartanskog kralja Menelaja • Usledio je pohod Grka, koji je predvodio kralj Mikene Agamemnon • Opsada Troje trajala je punih 10 godina, dogadjaji iz poslednje godine opisani su u Homerovoj Ilijadi • Po grčkoj tradiciji rat je vodjen od 1194 do 1184. god. p. n. e.

• Arheološka iskopavanja u Troji pokazuju da je grad razoren krajem 13. ili početkom 12. veka p. n. e. • Razlog za napad mogao je biti ekonomske prirode • U ovom periodu istočno Sredozemlje bilo je zahvaćeno seobama “naroda sa mora”, što se negativno odrazilo na ahajsku trgovinu, tako da su oni morali da nadju nova tržišta i preko Troje su pokušali da prodru u severozapadni deo Male Azije

• Troja • Ostatke Troje je otkrio Hajnrih Šliman

Seoba Doraca • Dorci su grčko pleme, koje se u 12. veku p. n. e. doselilo u srednju Grčku i na Peloponez • Oko 900. god. p. n. e. prešli su na ostrva Krit i Rodos i naselili najjužniji deo zapadne obalu Male Azije. • Oni su stigli sa severa, iz oblasti Epira, smatralo se da dorsko plemstvo vodi poreklo od mitskog heroja Herkula (Herakla) • U vreme njihovog dolaska, Ahajci su se već podelili na Jonce i Eolce • Za kratko vreme oni su osvojili glavne centre mikenske civilizacije, uključujući i Mikenu, oko 1100. god. p. n. e. • Tukidid navodi da su Dorci zauzeli Peloponez 80 godina nakon pada Troje (tj. 1104. god. p. n. e. )

• Pojedini stanovnici mikenskih kraljevina sklonili su se u planinske krajeve Peloponeza (Arkadija), • Neki su se sklonili u Atinu, u 11. veku p. n. e. počeli da osnivaju gradove na zapadnoj obali Male Azije, od kojih su najznačajniji Efes i Milet, i naselili su ostrva u Egejskom moru; oni se zovu Jonci • U delovima srednje Grčke (Beotija) i severne Grčke (Tesalija), kao i na krajnjem severu zapadne obale Male Azije živeli su Eolci

• Seoba Doraca označila je početak novog doba u istoriji Grčke • Propast mikenske civilizacije dovela je do opšteg opadanja Grčke, mnoge civilizacijske tekovine (pismo) bile su zaboravljene • Trgovačke veze sa Sredozemljem su prekinute, pošto Dorci nisu imali brodove, • Nedostatak sirovina doveo je do opadanja zanatstva • Sve to dovelo je do opadanja broja stanovnika u nekada veoma naseljenim oblastima • Novo razdoblje, započeto dorskom seobom, naziva se mračnim dobom • Najznačajniji istorijski izvor za ovo razdoblje su Homerovi epovi Ilijada i Odiseja, zbog čega se ovo razdoblje naziva i homersko doba (12 -8. vek p. n. e. ) • Ovo doba karakteriše upotreba gvoždja, Dorci su koristili gvozdeno orudje i oružje

• U ovom periodu imamo rodovsko uredjenje • Njegova osnova je rod (gens), rodovi se grupišu u bratstva (fratrije), a bratstva u plemena (file) • Na čelu zajednice bio je kralj (basileus) • U svakoj zajednici postojali su: kralj, veće starešina (geronti) i narodna skupština • Većinu stanovništva činio je slobodan narod (demos) • Najmoćnije i najbogatije plemenske vodje činile su rodovsku aristokratiju • Sebe su nazivali „aristoi“-najbolji ili „eupatridi“blagorodni, rodjeni od plemenitih očeva

Arhajsko doba • • • Nakon homerskog doba, u istoriji Grčke usledilo je arhajsko doba (sredina 8. veka-sredina 6. veka p. n. e. ) U ovom periodu jača pomorska trgovina, razvijaju se poljoprivreda, rudarstvo, povećava se broj stanovnika, a javlja se i prvi kovani novac (u 7. veku p. n. e. ) Grci nikada nisu stvorili jedinstvenu državu, ali su osećali neku vrstu kulturnog zajedništva jer su govorili istim jezikom i poštovali iste bogove, nazivali su se Helenima, po Helenu, mitskom praocu svim Grka, a svoju zemlju su zvali Helada. Na početku ove epohe pojavio se novi oblik državne zajednice, polis Polis je grad-država, koji je predstavljao jezgro političkog, kulturnog i društvenog života antičke Grčke Polisi su obuhvatali grad, u čijem centru se nalazilo utvrdjenje, akropolj U centru grada nalazila se i agora (tržnica, pijaca) Prvi polisi nastali su u 8. veku p. n. e. , najznačajniji su bili Atina, Sparta i Korint Gradjane jednog polisa povezivali su politički i ekonomski interesi, kao i zajednički kult, svaki polis imao je boga zaštitnika, čiji hram se nalazio na akropolju Uredjenje polisa bilo je različito: tiranija, oligarhija ili demokratija (u zavisnosti od toga da li vlada jedan čovek, jedna grupa ljudi ili narod-gradjani)

• U 8. veku p. n. e. Grci su od Feničana preuzeli njihovo fonetsko pismo • Pošto su Feničani beležili samo suglasnike, Grci su dodali glasove za samoglasnike • Tako je nastao grčki alfabet • Došlo je do promene i u načinu ratovanja, grčka vojska se sastojala od teških oklopnika (hoplita) i od lako naoružanih pomoćnih odreda (gimnoi) • Osnovu vojske činile su falange, dobro organizovani odredi naoružanih pešaka

• Sva vlast u polisima bila je u rukama aristokratije. • Prvim grčkim zajednicama (polisima) upravljao je kralj (basileus) • Kralj se u vodjenju poslova oslanjao na aristokratsko veće, koje su činile starešine najuglednijih rodova • Postojale su i narodne skupštine, koje su činili svi slobodni punoletni muškarci, medjutim na zasedanju skupštine pravo govora imao je samo kralj i pripadnici aristokratije, ostali su povicima prihvatali ili odbijali predloge

• Vremenom su se obogatili mnogi trgovci i zanatlije, koji nisu imali politička prava • Postali su dovoljno bogati da sebi nabave ratnu opremu, tako da odbrana grada više nije isključivo zavisila od aristokratije • Tada je došlo do stvaranja gusto zbijenih hoplitskih falangi (osnova borbenog poretka kod starih Grka) • Jačanje vojnog uticaja je tim slojevima omogućavalo i jačanje političkog uticaja

Velika kolonizacija • Grci su od najstarijih vremena osnivali naseobine izvan matične teritorije, tzv. Kolonije • Kolonije su bile osnivane po uzoru na metropolugrad iz kojeg su došli stanovnici kolonija • Ahajci mikenskog doba su osnivali trgovačke naseobine širom Sredozemlja • Dorska seoba dovela je do osnivanja grčkih gradova na zapadnoj obali Male Azije

• Velika kolonizacija trajala je od 8. do 6. veka p. n. e. • Najviše kolonija stari Grci su osnovali na obalama južne Italije i Sicilije, zbog čega je ta oblast poznata kao “Velika Grčka” (Magna Graecia) • Najznačajnije grčke kolonije na tom prostoru su Tarent, Sirakuza i Neapolis • Grčkih kolonija bilo je i na Jadranskom moru (Isaostrvo Vis; Faros, na ostrvu Hvaru), kao i na obalama današnje Francuske (Masilija-Marselj) • Na obalama Crnog i Mramornog mora osnovane su kolonije: Vizant, Sinopa, Trapezunt, Herakleja)

• Grci su masovno naseljavali i obale Mramornog i Crnog mora (kolonije: Vizant, Abidos, Sinopa, Trapezunt) • Brojni uzroci su doveli do kolonizacije Grka • Nedostatak plodne zemlje, kolonija Kirena u severnoj Africi osnovana je nakon 7 -godišnje suše na ostrvu Teri • Poraženi u političkim borbama osnivali su nove naseobine, jedna proterana grupa ljudi iz Sparte osnovala je Tarent

Sirakuza

• Na osnivanje kolonija uticali su i ekonomski interesi • Grci su tragali za novim izvorima sirovina i žita, bila su im potrebna i nova tržišta • Kolonija Naukratis, u delti Nila, osnovana je kao kolonija grčkih trgovaca • Kolonizacija je bila značajna i za starosedeoce i za Grke • Osim ekonomske razmene, starosedeoci su prihvatali i grčki jezik i kulturu, taj proces naziva se helenizacija • Jedini suparnici Grcima u Sredozemlju bili su Feničani, koji su takodje imali razvijenu trgovinu i osnivali svoje kolonije • Grčka kolonizacija je okončana sredinom 6. veka p. n. e. , kada je došlo do jačanja drugih država (Persije, Lidije, Kartagine, Etrurci)