Nadzr nad stowarzyszeniami i fundacjami Obowizki i narzdzia

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Obowiązki i narzędzia nadzoru w rozumieniu ustawy Prawo o stowarzyszeniach Kołobrzeg 19. 04. 2012 r.

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Czy administracja publiczna ma prawo kontrolować działalność organizacji? Administracja publiczna ma wiele uprawnień do kontrolowania działalności organizacji pozarządowych. Są one określone w przepisach regulujących tworzenie i działanie poszczególnych typów organizacji pozarządowych, wynikających z: 2

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami 1. 2. 3. 4. 5. Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2011 r. , Nr 79, poz. 855 z późn. zm. ) Ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późn. zm. ) Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm. ) Ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 769 z późn. zm) Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm. ) 3

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami 1. 2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z działalności fundacji (Dz. U. Nr 50, poz. 529) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzącymi działalności gospodarczej (Dz. U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1539) 4

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Uprawienia kontrolne wobec organizacji pozarządowych mają m. in. : • starostowie lub prezydenci miast na prawach powiatu – dotyczy szczególnie stowarzyszeń, • ministrowie – dotyczy szczególnie fundacji i organizacji pożytku publicznego, • Państwowa Inspekcja Pracy, • Inspekcja Sanitarna, • Prokuratura, • Urząd Skarbowy i Urząd Kontroli Skarbowej, • Najwyższa Izba Kontroli, • Regionalna Izba Obrachunkowa. 5

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Co to znaczy, że starosta/prezydent ma nadzór lub może kontrolować działalność stowarzyszeń? Kontrola oznacza, że nadzorujący ma prawo ustalić, zbadać według określonych procedur, czy organizacja działa zgodnie z prawem. kontrola = sprawdzenie stanu faktycznego (bez możliwości ingerencji w działalność) 6

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Jeśli z przeprowadzonej kontroli wynika, że np. organizacja łamie prawo to nadzorujący może ingerować w działalność organizacji. Samo prawo kontroli nie daje takich uprawnień, nie pozwala ingerować w działalność organizacji. nadzór = kontrola + ingerencja 7

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Nad jakimi organizacjami sprawuje nadzór starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu? • • art. 8 ust 5 Prawa o stowarzyszeniach - starosta powiatu lub prezydent miasta na prawach powiatu nadzoruje działalność stowarzyszeń, które mają siedzibę na terenie jego powiatu lub miasta. Nie dotyczy to stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego, które podlegają kontroli właściwego wojewody. art. 15 a Ustawy o fundacjach - starosta sprawuje również kontrolę nad fundacjami, które korzystają ze środków publicznych na terenie jego powiatu. 8

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Nadzór wykonywany przez starostę/prezydenta i sąd rejestrowy obejmuje badanie (kontrolę) działalności stowarzyszenia pod względem legalności (zgodności z prawem i statutem). 9

Nadzór nad stowarzyszeniami reguluje rozdział 3 ustawy Prawo o stowarzyszeniach w art. 25 – 32 • art. 25 Prawa o stowarzyszeniach - starosta lub prezydent ma prawo żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia w wyznaczonym terminie odpisów uchwał walnego zebrania oraz żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień. • Żądanie udzielenia wyjaśnień może być skierowane do każdego organu stowarzyszenia, natomiast żądanie nadesłania uchwał powinno zostać skierowane do zarządu. • W wypadku nieudzielania wyjaśnień lub nienadesłania odpisów uchwał walnego zebrania starosta lub prezydent może zwrócić się do sądu o ukaranie stowarzyszenia grzywną do 5 tys. zł. Sąd może ukarać grzywną stowarzyszenie, a nie członków władz stowarzyszenia. 10

Nadzór nad stowarzyszeniami i fundacjami Co oznacza podleganie nadzorowi lub kontroli? Oznacza to, że powinniśmy dostarczyć organowi nadzoru, któremu podlegamy, we właściwym terminie, sprawozdanie ze swej działalności (tak jest w przypadku fundacji) lub udzielić niezbędnych wyjaśnień (w przypadku stowarzyszenia). 11

Nadzór nad stowarzyszeniami Kompetencje ustawowe organu nadzoru nad stowarzyszeniami: I. Prowadzenie ewidencji stowarzyszeń rejestrowych, fundacji, stowarzyszeń zwykłych, uczniowskich klubów sportowych, stowarzyszeń kultury fizycznej nieprowadzących działalności gospodarczej 12

Nadzór nad stowarzyszeniami II. Organ nadzorujący stowarzyszenia ma prawo: • • • żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia w wyznaczonym terminie uchwał walnych zebrań oraz odpisów innych dokumentów; żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień; występować do sądu z wnioskiem o nałożenie kary grzywny; udzielać ostrzeżenia za niedopełnienie obowiązków ustawowych i nieprzestrzeganie postanowień statutu; żądać w wyznaczonym terminie usunięcia wszelkich nieprawidłowości; 13

Nadzór nad stowarzyszeniami • • • składać wnioski do sądu o udzielenie władzom stowarzyszenia upomnienia oraz o uchylenie niezgodnych z prawem uchwał; składać wnioski do sądu o rozwiązanie stowarzyszenia w przypadku rażącego i uporczywego naruszania prawa; składać wnioski do sądu o ustanowienie kuratora dla stowarzyszenia nie mającego władz statutowych zdolnych do działań prawnych; nadzorować przestrzeganie przez stowarzyszenie obowiązujących przepisów i postanowień statutu; występować do sądu z wnioskiem o zakaz założenia stowarzyszenia zwykłego; opiniować statuty, zmiany w statutach i dokumentach rejestrowych dla sądu rejestrowego 14

Nadzór nad stowarzyszeniami Uprawnienia kontrolne starosty lub prezydenta rozpoczynają się już w czasie procedury rejestracyjnej stowarzyszenia: sąd rejestrowy doręcza staroście lub prezydentowi odpis wniosku o rejestrację stowarzyszenia wraz z załącznikami (listą założycieli i protokołem wyboru komitetu założycielskiego, statutem stowarzyszenia). Organ nadzoru (starosta lub prezydent) ma prawo wyrazić swoje stanowisko w sprawie tego wniosku w terminie 14 dni oraz złożyć wniosek o dopuszczenie go do udziału w postępowaniu rejestrowym (art. 13 ust. 2 Prawa o stowarzyszeniach). 15

Nadzór nad stowarzyszeniami Narzędzia nadzoru: - art. 28 Prawo o stowarzyszeniach „W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu w sprawach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia albo wystąpić do sądu o zastosowanie środka określonego w art. 29. ”. 16

Nadzór nad stowarzyszeniami - art. 29 Prawo o stowarzyszeniach „Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może: a) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia, b) uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia, c) rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem. ” 17

Nadzór nad stowarzyszeniami Organ nadzorujący bada w szczególności: • zgodność działania stowarzyszenia z prawem i zapisami statutu dotyczącymi celów stowarzyszenia i sposobów ich realizacji, • sposoby nabywania i utraty członkostwa, • prawa i obowiązki członków i władz stowarzyszenia, • tryb wyboru władz stowarzyszenia i uzupełniania składu, • kompetencje organów stowarzyszenia, 18

Nadzór nad stowarzyszeniami • • sposoby reprezentowania stowarzyszenia, możliwości zaciągania zobowiązań majątkowych, warunki ważności uchwał organów stowarzyszenia, sposoby uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich, • zasady dokonywania zmian statutu, • sposoby rozwiązywania stowarzyszenia, • zasady tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych 19

Nadzór starosty/prezydenta nad fundacjami reguluje art. 12 – 15 Ustawy o fundacjach • Na wniosek starosty lub prezydenta sąd orzeka o zgodności lub niezgodności działania fundacji z przepisami prawa i statutem fundacji oraz celem, w jakim fundacja została ustanowiona. • Starosta lub prezydent może wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo statutem lub przepisami prawa. Może jednocześnie zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozpoznania sprawy przez sąd. 20

Nadzór nad fundacjami • art. 14 Ustawy o fundacjach - jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub statutu, albo jest niezgodne z celem fundacji, starosta lub prezydent może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia uchybień lub domagać się zmiany zarządu w wyznaczonym terminie. W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu lub dalszego uporczywego działania zarządu w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celami fundacji – starosta lub prezydent może wystąpić do sądu z wnioskiem o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego. 21

Kto sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego? • • Organizacje pozarządowe (w tym stowarzyszenia i fundacje), które mają status organizacji pożytku publicznego podlegają tym samym wymogom kontrolnym, co organizacje, które nie mają tego statusu, a dodatkowo podlegają nadzorowi sprawowanemu przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Minister sprawdza, czy organizacja prawidłowo korzysta ze szczególnych uprawnień przyznanych jej wraz z uzyskaniem statusu organizacji pożytku publicznego. Minister sprawujący nadzór może zlecić kontrolę organizacji pożytku publicznego. Szczegółowy tryb kontroli został opisany w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Organizacje pożytku publicznego są zobowiązane składać ministrowi właściwemu coroczne sprawozdania ze swojej działalności. 22

Nad jakimi organizacjami sprawuje nadzór minister? Minister sprawuje nadzór nad działalnością fundacji. Jego kompetencje nadzorcze są opisane w art. 12 – 15 Ustawy o fundacjach. Fundacje są obowiązane corocznie składać właściwemu ministrowi sprawozdania ze swojej działalności. Na wniosek właściwego ministra sąd orzeka o zgodności lub niezgodności działania fundacji z przepisami prawa i statutem fundacji oraz celem, w jakim fundacja została ustanowiona. Minister może wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo statutem lub przepisami prawa. Minister może jednocześnie zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozpoznania sprawy przez sąd. 23

Nadzór nad działalnością fundacji Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub statutu, albo jest niezgodne z celem fundacji, minister może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia uchybień lub domagać się zmiany zarządu w wyznaczonym terminie. W razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu lub dalszego uporczywego działania zarządu w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celami fundacji – minister może wystąpić do sądu z wnioskiem o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego. Jeżeli fundacja, która prowadzi działania na terenie całego kraju, korzysta ze środków publicznych na terenie określonego powiatu, opisane wyżej uprawnienia przysługują także staroście tego powiatu – właściwemu ze względu na obszar prowadzonej przez fundację działalności. 24

Nad jakimi organizacjami sprawuje nadzór Marszałek Województwa? Realizacja zadań Marszałka w zakresie nadzoru nad lokalnymi grupami działania i lokalnymi grupami rybackimi wynika z: • ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. z 2007 r. Nr 64, poz. 427) • ustawy z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. z 2009 r. Nr 72, poz. 619) 25

Co to jest statut - jaką rolę pełni w organizacji? Statut to najważniejszy wewnętrzny dokument – „konstytucja” organizacji – to pisemnie potwierdzona informacja o zasadach działania stowarzyszenia. Wraz z ustawą Prawo o stowarzyszeniach oraz ustawą o fundacjach jest to podstawa działania – wyznacza granice, jest bazą, na której stowarzyszenie/fundacja opiera swoją aktywność. Wszelkie działania, prowadzone przez stowarzyszenie/fundację, muszą być zgodne ze statutem (muszą z niego wynikać) i nie mogą mu zaprzeczać. Musi też być napisany w miarę prosto, logicznie, bez zbędnych szczegółów, ale też bez braków utrudniających działania. 26

Art. 21. Prawo o stowarzyszeniach Zarząd stowarzyszenia ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić sąd rejestrowy o zmianie statutu. W sprawie wpisania do rejestru zmiany statutu stowarzyszenia stosuje się odpowiednio zasady i tryb przewidziane dla rejestracji stowarzyszenia. 27

Nadzór nad stowarzyszeniami Podstawowym kompletem dokumentów z Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia, zarówno sprawozdawczego, jak i sprawozdawczo – wyborczego są odpowiednio: • • protokół z przebiegu zebrania wraz z podjętymi uchwałami, lista obecności, stanowiąca aktualną liczbę członków, sprawozdanie merytoryczne z działalności, protokół komisji skrutacyjnej i komisji uchwał i wniosków 28

Dziękuję za uwagę 29

Magdalena Pieczyńska Tel. 91 44 16 224 mpieczynska@wzp. pl Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Wydział Współpracy Społecznej Wieloosobowe stanowisko ds. organizacji pozarządowych www. wws. wzp. pl 30