Nadzr epidemiologiczny nad zakaeniami szpitalnymi w latach 2008

Nadzór epidemiologiczny nad zakażeniami szpitalnymi w latach 2008 -2009 Ewa Pauch Oddział Epidemiologii Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu

Podstawy prawne • ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234 z 2008 r. , poz. 1570) • rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. Nr 54, poz. 484) 2

Obowiązek sporządzania i przekazywania raportów do Inspekcji Sanitarnej • W przypadku stwierdzenia zachorowalności ponad tło endemiczne lub wzroście częstości izolacji określonego drobnoustroju chorobotwórczego – obowiązek natychmiastowego powiadomienia PPIS – Raport wstępny o podejrzeniu ogniska epidemicznego w ZOZ – Raport końcowy po wygaszeniu epidemii • (wzory raportów w załącznikach do rozporządzenia) 3

Wykaz drobnoustrojów alarmowych: • 1) gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) oporny na metycylinę (MRSA) lub glikopeptydy (VISA lub VRSA); • 2) paciorkowiec ropotwórczy (Streptococcus pyogenes); • 3) enterokoki (Enterococcus spp. ) oporne na glikopeptydy (VRE); • 4) pałeczki Gram-ujemne (Enterobacteriaceae) wytwarzające beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy; • 5) pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oporna na karbapenemy lub inne dwie grupy leków; • 6) pałeczki niefermentujące z gatunku Acinetobacter spp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków; • 7) laseczka beztlenowa z gatunku Clostridium difficile; • 8) pałeczki z gatunków Salmonella spp. , Shigella spp. oraz Campylobacter jejuni; 4

• 9) maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphteriae) – szczepy toksynotwórcze; • 10) pałeczka krztuśca (Bordetella pertussis); • 11) dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis); • 12) dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporna na cefalosporyny III generacji lub penicylinę; • 13) pałeczka z gatunku Legionella pneumophila; • 14) prątki chorobotwórcze (Mycobacterium spp. ); • 15) wirusy: – a) ospy wietrznej (Varicella-zoster virus), – b) odry (Morbillivirus), – c) grypy (influenzavirus), – d) rota (rotavirus), – e) syncytialny (respiratory syncytial virus), – f) zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus) – g) zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus) – h) nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV) 5

• 16) zakładu opieki zdrowotnej, zespół kontroli zakażeń zakładowych lub ośrodki referencyjne w kraju lub zagranicą, w zależności od bieżącej sytuacji epidemiologicznej. Objaśnienia: 1) Drobnoustroje podlegające rejestracji są izolowane z zakażeń objawowych lub inwazyjnych. Przypadki bezobjawowej kolonizacji nie podlegają rejestracji. Wykrycie drobnoustroju może być uzyskane w wyniku przeprowadzonego badania mikrobiologicznego lub pośrednio, np. wiarygodnymi testami serologicznymi lub metodami histopatologicznymi. 2) Drobnoustroje podlegające rejestracji są izolowane z zakażeń ostrych lub badań pierwszorazowych. 6

Sytuacja epidemiologiczna • W roku 2008 nadzór epidemiologiczny sprawowano nad wszystkimi ujętymi w ewidencji 67 szpitalami województwa wielkopolskiego. 15 z nich działało jako niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej • Raporty zbiorcze za 2008 rok przekazały wszystkie nadzorowane palcówki • Dane epidemiologiczne uzyskano łącznie z 635 oddziałów szpitalnych o różnym profilu, o łącznej liczbie łóżek 16996. Łączna liczba hospitalizowanych pacjentów w szpitalach wyniosła 786388 7

Wskaźniki epidemiologiczne • Parametrem pozwalającym na obiektywne porównanie danych jest wskaźnik wykonywanych badań mikrobiologicznych • W Unii Europejskiej stosuje się średni wskaźnik liczby badań w przeliczeniu na łóżko szpitalne/rok oraz liczby badań na 1 pacjenta • W szpitalach o prawidłowym systemie monitorowania wskaźnik ten wynosi w ujęciu średnim minimum 50 badań/łóżko/rok lub 2 badania/pacjenta • W województwie wielkopolskim w 2008 roku średnie wskaźniki liczby badań, w przeliczeniu na łóżko szpitalne/rok oraz na 1 pacjenta nieznacznie wzrosły w stosunku do 2006 i 2007 roku i wyniosły odpowiednio 17 badań/łóżko/rok oraz 0, 4/1 pacjenta 8

Dane zbiorcze dotyczące liczby łóżek, hospitalizacji oraz badań mikrobiologicznych wykonywanych w szpitalach w latach 2006 -2008 wg raportów rocznych Ogólna liczba 2006 2007 2008 łóżek 15213 17671 16996 hospitalizacji 763192 823297 786388 badań 170606 220892 292013 badań/łóżko/rok 11 13 17 badań/100 hospitalizacji 22 27 37 9

• W 2008 roku największe wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej stwierdzono w oddziałach intensywnej terapii dorosłych, gdzie średnio na łóżko/rok przypadało 101 badań lub 2 badania na 1 pacjenta hospitalizowanego • Stosunkowo wysokie wskaźniki ilości badań bakteriologicznych na łóżko/rok odnotowano również w oddziałach transplantologii, obserwacyjno - zakaźnych oraz intensywnej terapii dzieci i noworodków – odpowiednio 80, 71 i 60 badań /łóżko/rok lub 1, 2, 8 na 1 pacjenta • Niepokojąco niskie wskaźniki wykonywanych badań mikrobiologicznych dotyczyły oddziałów zabiegowych (chirurgia, ortopedia, urologia, laryngologia i inne) oraz dializoterapii 10

Liczba badań mikrobiologicznych wykonywanych w szpitalach województwa wielkopolskiego w latach 2007 -2008, wg typów oddziałów Wskaźnik w przeliczeniu na 1 pacjenta 11

Liczba badań mikrobiologicznych wykonywanych w szpitalach województwa wielkopolskiego w latach 2007 -2008, wg typów oddziałów. Wskaźnik w przeliczeniu na łóżko szpitalne/rok 12

• Drobnoustroje alarmowe izolowano specjalistycznych i szpitalach klinicznych. • Do oddziałów najbardziej zagrożonych występowaniem analizowanych patogenów należą intensywna opieka medyczna, dziecięce oraz leczenia oparzeń. • W 2008 roku, podobnie jak w 2007 wśród izolatów szczepów występujących we wszystkich szpitalach dominowały rotawirusy (zapadalność 3, 6/1000 pacjentów), raportowane przez oddziały pediatrii oraz zakaźne. • Ponadto dość częste występowanie, ale zmienne w różnych typach oddziałów odnotowano: Acinetobacter spp. (zapadalność 0, 9/1000 pacjentów), Pseudomonas spp. (zapadalność 0, 8/1000 pacjentów) i S. aureus (MRSA) (zapadalność 0, 7/1000 pacjentów), których największą koncentrację obserwowano w oddziałach intensywnej opieki medycznej najczęściej w ośrodkach 13

Dane dotyczące liczby izolowanych drobnoustrojów alarmowych w szpitalach województwa wielkopolskiego w latach 2007 -2008, wg etiologii Lp. Nazwa drobnoustroju Liczba drobnoustrojów izolowanych w latach 2007 2008 1 Rotawirusy 1261 2817 2 Acinetobacter spp. 732 729 3 Pseudomonas spp. 593 597 4 Staphylococcus aureus (MRSA) 766 579 5 Escherichia coli ESβL (+) 246 221 6 Klebsiella spp. ESβL (+) 224 211 7 Streptococcus pneumoniae brak danych 159 8 Clostridium difficile brak danych 67 9 Enterococcus spp. (VRE) brak danych 39 14

Częstość występowania drobnoustrojów alarmowych w wybranych oddziałach zakładów opieki zdrowotnej woj. wielkopolskiego wg raportów za lata 2007– 2008. Wskaźnik liczby patogenów/1000 pacjentów Liczba pacjentów Oddziały S. aureus (MRSA) Pseudomona s spp. Klebsiella spp ESBL(+) E. coli ESBL(+) Acinetobacter spp. 2007 2008 2007 2008 OIOM/OIT 10246 15504 7 7 19 12 5 4 3 2 37 27 CHIRURGICZNE 159214 154890 1 1 - - 1 1 CHIRURGICZNE DZIECIĘCE 23687 23532 - - - 1 - - NOWORODKOWE 31836 33817 1 - - - 1 1 1 - - - POŁOŻNICTWO/ GINEKOLOGIA 94629 117225 - - - - - NIEZABIEGOWE/ WEWNĘTRZNE 186101 200762 1 1 1 - - - 1 1 DZIECIĘCE 50474 51143 2 2 - 1 1 1 - OPARZENIOWE 328 7740 85 2 18 1 - - 82 1 HEMATOLOGII/ ONKOLOGII 37369 58687 - - 1 1 - - -

W polskich szpitalach od lat stwierdza się niski stopień wykorzystania diagnostyki mikrobiologicznej powinno być pobieranych co najmniej 5 -6 -krotnie więcej badań 16

Ogniska epidemiczne w zakładach opieki zdrowotnej • W 2009 roku zgłoszono 18 ognisk epidemicznych, tj. o 7 więcej niż w roku ubiegłym. • Łącznie zakażeniu uległo 111 osób, w tym u 75 zakażenie potwierdzono laboratoryjnie (67, 6% ogółu chorych). • Najliczniejszą grupę stanowiło sześć ognisk wywołanych rotawirusami, a w dalszej kolejności po trzy o nieustalonym czynniku zakaźnym i norowirusy, po dwa Acinetobacter baumanii i S. aureus (MRSA) oraz po jednym Enterococcus faecium (VRE) i Enterobacter cloacae ESBL(+). • Zbiorowe zakażenia dotyczyły oddziałów dziecięcych (7), intensywnej opieki medycznej (5), noworodkowych (2), wewnętrznych (2), kardiologii (1), urologii i onkologii urologicznej (1). 17

Struktura epidemicznych zakażeń szpitalnych według czynnika etiologicznego zarejestrowanych w województwie wielkopolskim w 2009 roku 18

Dziękuję za uwagę 19