NAAT MHENDSLER ODASI GAZANTEP UBES Gaziantep Yerel Zemin

İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI GAZİANTEP ŞUBESİ Gaziantep Yerel Zemin Tipleri ve Uygun Temel Seçimi Doç. Dr. Hanifi Çanakcı Gaziantep Üniversitesi

Temel tipleri Tekil temel Sürekli temel Birleşik temel Radye temel

Derin temeller

Temel tasarımı yapılırken üç önemli şartın sağlanması gerekmektedir: 1. Temelin yerleştirileceği noktanın seçimi. Bunda amaç temelin dış etkenlerden olumsuz bir şekilde etkilenmesine mani olmak.

Temel derinliğinin ve yerini seçimine etki eden faktörler • Don derinliği • Zeminde oluşabilecek hacim değişimi • Yakın yapılar • Yer altı suyu • Yeraltında bulanan boşluklar, yapılar, vs.

2. Göçmeye karşı dayanım

3 Aşırı oturmalara karşı güveli olması.

Oturma türleri n Ani oturma n n n Kil Silt Kum Çakıl Kaya Uzun süreli oturma n n n Kil Sil Killi kumlar

Oturma hesapları Ani oturma Burada; Es: Zeminin elstik modülü (k. Pa) B : Temelin eni (m) qo: Temel tabanındaki gerilme μs : Poisson oranı αs: Katsayı

Oturma hesapları Uzun süreli oturma Aşırı konsolide killer

Güzel sanatlar galarisi, Meksika 3 m üniform oturmuş Pissa kulesi, 5, 5° yatık

Gaziantep’te karşılan zemin türleri Kireçtaşı n Bazalt n Alüvyon n Dolgu n

KİREÇ TAŞINDA YAPILAN TEMEL KAZISI

Kireçtaşı n n Mukavemet : Serbest basınç mukavemeti oldukça değişkenlik göstermektedir. Laboratuarda yapılan deneylerde 2 MPa dan 80 MPa aralığında değişmektedir. Deformasyon modülü: Serbets basınç mukavemetine bağlı olarak 1 GPa ile 20 GPa arasında değişmektedir.

Kireçtaşı n Taşıma Kapasitesi: Serbest basınç dayanımına ve n Oturma: Ani oturmalar olarak karşımıza çıkacaktır. n Yapı Tasarımı : çatlaklık durumuna bağlı olarak değişmekte beraber oldukça iyidir. Taşıma kapasitesi hesaplamaları ampirik veya teorik olarak yapılabilmektedir. Deformasyon modülünün yüksek olası sebebiyle oturma miktarları müsaade edilen sınır altında kalmaktadır. Serbest basınç mukavemetinin yüksek olması sebebiyle yerel zemin sınıfı Z 1 veya Z 2 olarak alınabilmektedir.

Kireçtaşı n Yer altı suyu : Alüvyon zeminlerde olduğu gibi yer altı su tablası n Kazı : Kayacın mukavemetine bağlı olarak kazma yöntemi n Dolgu : Kazıdan çıkan malzemenin gradasyonu ve mukavemeti n Riskler : Kireçtaşı için en çok karşılabilecek risk erime bulunmamakla beraber yer altı suyu kayaç içerisindeki çatlaklar içerisinde hareket etmektedir. değişebilmektedir. Temel veya yol yapımı esnasında iksasız kazı yapılması durumunda mukavemet ve çatlaklık durumuna göre oldukça dik kazılar yapılabilmektedir. dikkate alınarak büyük hacimli kaliteli dolgu yapılabilmektedir. boşluklarıdır. Şehrimizde çeşitli yapılar için yapılan kazılar esnasında bu tür boşluklara rastlanmış ve dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur.

Erime boşlukları

Bazalt n Bazalt, yerkabuğunun çatlaklarından dışarı çıkan erimiş lavların soğuyup katılaşmasıyla oluşan volkanik bir kayaç türüdür. Bazaltların rengi kurşuni ya da siyah, yoğunluğu da diğer volkanik kayaçların çoğundan daha fazladır.

Bazalt n n Mukavemet : Serbest basınç mukavemeti oldukça yüksektir. 110 MPa değeri laboratuarımızda görülmüştür Deformasyon modülü: Serbest basınç mukavemetine bağlı olarak çok yüksek deformasyon modülüne sahiptir.

Bazalt n Taşıma Kapasitesi: Serbest basınç dayanımına ve n Oturma: Ani oturmalar olarak karşımıza çıkacaktır. n Yapı Tasarımı : çatlaklık durumuna bağlı olarak değişmekte beraber oldukça iyidir. Taşıma kapasitesi hesaplamaları ampirik veya teorik olarak yapılabilmektedir. Deformasyon modülünün yüksek olası sebebiyle oturma miktarları müsaade edilen sınır altında kalmaktadır. Serbest basınç mukavemetinin yüksek olması sebebiyle yerel zemin sınıfı Z 1 veya Z 2 olarak alınabilmektedir.

Karataş bölgesi, Bazalt

Bazalt n Yer altı suyu : Alüvyon zeminlerde olduğu gibi yer altı su tablası n Kazı : Kayacın mukavemetine bağlı olarak kazma yöntemi n Dolgu : Kazıdan çıkan malzemenin gradasyonu ve mukavemeti n Riskler : Kimyasal ve fiziksel bozulmalara bulunmamakla beraber yer altı suyu çatlaklar arasındaki bozulmuş zemin içerisinde bulunabilmektedir. değişebilmektedir. Temel veya yol yapımı esnasında iksasız kazı yapılması durumunda bazalt blokları risk oluşturabilmektedir. dikkate alındığında büyük hacimli kaliteli dolgu yapılabilmektedir. maruz kalmış olan bazalt blokları arasında yüksek plastisiteli kil bulunabilmektedir. Bu da taşıma kapasitesinin azalmasına ve düzensiz oturmalara sebep olabilmektedir.

Alüvyon zeminler n Ana kayanın kimyasal ve fiziksel yollarla bozulması sonucu oluşan zemin sınıfıdır. En çok bilinenleri çakıl, kum, kil, ve silttir. n Bunlar, taşınmış veya yerinde oluşmuş olabilir. Dane çapları 0, 002 mm'den 75 mm ye değişebilmektedir. En problemli olanı killerdir. n Killerin çeşitli türleri bulunmaktadır. Bunlardan en çok bilinenleri; n n n Kaolin İllit Semektit

Alüvyon zeminler n n Mukavemet : Bu tür zeminlerde mukavemet çok değişkendir. Killer ve siltlerde yükleme tarihçesi ve su muhtevası, kum ve çakıllarda dane dağılımı ve sıkılık önemli faktörlerdir. Deformasyon modülü: Çok değişkendir. Killerde 4 ile 90 MPa arasında kum ve çakıllarda ise 10 ile 170 MPa arasında değişmektedir.

Alüvyon zeminler n Taşıma Kapasitesi: Yumuşak killerde 25 k. Pa ile 200 n Oturma: Kum ve çakıllarda ani oturmalar oluşurken killerde uzun n Yapı Tasarımı : k. Pa kum ve çakıllarda ise 100 ile 300 k. Pa arasında değişmektedir. vadeli konsolidasyon oturmaları oluşmaktadır. Oturma miktarları hesaplanarak binanın kullanım amacına uygun müsaade edilebilir sınırlar arasında kalmasına çalışılmalıdır. Killerde serbest basınç mukavemeti ve kum ve çakıllarda ise sıkılık durumuna bağlı olarak zemin sınıfı Z 1 den Z 4 kadar değişebilmektedir.

Alüvyon zeminler n Yer altı suyu : Yer altı su seviyesi sondajlar esnasında n Kazı : Zeminin türüne bağlı olarak dik veya şevli kazı n Dolgu : Kazıdan çıkan malzemenin mutlak suretle n Riskler : Killerde uzun vadeli oturmalar. Gevşek ve su belirlenebilmektedir. Yer altı su seviyesinin hareketi yıl boyu takip edilmelidir. yapılabilmektedir. laboratuarda standart Proktor deneyi yapılarak optimum su muhtevası ve maksimum kuru birim hacim belirlenip sonra arazide sıkıştırma yapılmalıdır. . seviyesinin yüksek olduğu bölgelerde sıvılaşma riski bulunmaktadır.

Dolgu zeminler n Kontrollü dolgular n Kontrolsüz dolgular

Kaya dolgu şev kayması

Kaya dolgu kontrol testi

Kontrolsüz dolgular için DDC sıkıştırma

Düşey yatak katsayısı n Temel tasarımında kullanılan önemli bir zemin parametresidir. n Çeşitli yöntemlerle hesaplanabilmektedir. zeminin mekanik özelliklerinden, n plaka yükleme deneyinden n ampirik bağıntılardan n abaklardan n

Zeminin mekanik özelliklerinden Burada; Es: Zeminin elstik modülü (k. Pa) B : Temelin eni (m) μs : Poisson oranı μs Zemin türü Es Mpa Gevşek kum 10, 35 - 24, 15 0, 2 - 0, 4 Orta sıkı kum 17, 25 - 27, 60 0, 25 - 0, 4 Sıkı kum 34, 50 - 55, 20 0, 3 - 0, 45 10, 35 - 17, 25 0, 2 - 0, 4 69, 00 - 172, 5 0, 15 - 0, 35 2, 07 - 5, 18 - 10, 35 0, 2 - 0, 5 10, 35 - 24, 15 Siltli kum Çakıllı kum Yumuşak kil Katı kil sert kil

Plaka yükleme deneyinden Kum ve çakıl zeminler için Killi zeminler için

Ampirik bağıntılarda Kum ve çakıl zeminler için Scott (1981) yukarıdaki bağıntıda verilen k 0. 3 değerinin standart penetrasyon deney sonucundan belirlenebileceği aşağıdaki bağıntıyı önermiştir.

Abaklardan Bowles J E, 1996, Foundation analysis and design Das B M , 1999, Foundation engineering

Davetlerinden dolayı Oda Yönetimine ve Dinlediğiniz için Siz Meslektaşlarıma Teşekkür ederim