NAAR EEN RENOVATIE VAN HET VLAAMSE WONINGBESTAND Studievoormiddag

NAAR EEN RENOVATIE VAN HET VLAAMSE WONINGBESTAND Studievoormiddag 21 april 2015

NAAR EEN RENOVATIE VAN HET VLAAMSE WONINGBESTAND: ADVIES VAN DE VLAAMSE WOONRAAD Studievoormiddag 21 april 2015 David Van Vooren Beleidsmedewerker Vlaamse Woonraad

Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6. Situering Woningkwaliteit in Vlaanderen Het Vlaamse woningkwaliteitsbeleid Beschouwingen en pistes tot verbetering Inspirerende praktijken Tot slot

1. Situering • Waarom dit advies? • Maatschappelijk, ecologisch en economisch belang van woningrenovatie en energiebesparing • Cf. impact op gezondheid, energieverbruik, tewerkstelling enz. • Vooraf: • advies goedgekeurd 29/01/2015 • Deze presentatie: toevoeging resultaten Grote Woononderzoek 2013 (maart 2015) www. steunpuntwonen. be

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen • woningkwaliteit: diverse aspecten • Bouwfysische kwaliteit (structuur, stabiliteit, vocht, …) • Comfort (sanitair, centrale verwarming, …) • Functionele kwaliteit (bezettingsgraad, fysieke toegankelijkheid, …) • Energetische kwaliteit en duurzaamheid (isolatie, materialen, …) • ‘Kapstokken’ voor advies: doelstellingen Pact 2020 i. v. m. woningkwaliteit • Halvering aandeel bevolking in woning met twee of meer structurele gebreken en/of gebrek aan basiscomfort • Aanzienlijke daling energieverbruik van het gebouwenpark

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen Evolutie indicator i. v. m. woningkwaliteit • 20% bevolking in woning met twee of meer structurele gebreken en/of gebrek aan basiscomfort en/of gebrek aan ruimte • Hoger aandeel bij huurders (37%) dan bij eigenaars (15%). • Huidige (licht) dalende trend is onvoldoende om doelstelling Pact 2020 te behalen 30 25 20 15 10 5 0 200620072008200920102011201220132014201520162017201820192020

7 Woningkwaliteit: resultaten Grote Woononderzoek 2013

8

9

10

11

12

13

14

15

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen Evolutie indicator i. v. m. energieverbruik Daling energieverbruik in VL maar Nog grote achterstand in te halen op andere regio’s en EU landen (Benchmarks Pact 2020).

17

18

19

2. Woningkwaliteit in Vlaanderen • Samengevat • Verbetering woningkwaliteit in voorbije decennia, maar laatste jaren is verbetering minder uitgesproken • 13% woningen (± 350. 000) van structureel ontoereikende kwaliteit • Verbetering inzake energie-efficiëntie, maar internationaal nog steeds erg zwakke prestaties

3. Woningkwaliteitsbeleid • Wonen • Diverse maatregelen • Woningkwaliteitsbewaking • Diverse premies • Lokale projecten • Geen strategisch plan i. v. m. verbetering woningkwaliteit • Energie • Basisstrategie: ERP 2020 (isolatie daken en beglazing, zuinige verwarmingsketel) • Voorloperstrategie: evolutie naar BEN gebouwen via overgang demonstratieprojecten naar volumemarkt (o. a. proeftuin woningrenovatie) • Eind 2014: opstart Renovatiepact (cf. presentatie Luc Peeters)

4. Beschouwingen / voorstellen • Algemeen • Beperkte afstemming tussen beleidsvelden Wonen en Energie • Geen ‘harde’ doelstellingen met daaraan gekoppeld actieplan in beleidsveld Wonen (bv. geen doorwerking doelstelling Pact 2020) • Onvoldoende samenwerking tussen diverse belanghebbenden (cf. Rondetafel Bouw) -> Quid ‘Renovatiepact’? • Nood aan globaal ‘renovatieplan’ (incl. energie) met: • Ambitieuze (doch) realistische doelstellingen (o. a. renovatiegraad van 1% naar 2, 5%) • Geïntegreerd geheel aan maatregelen / middelen • Tijdsperspectief 2050 (ook tussentijdse doelen) • Urgentieprogramma woningkwaliteit (elementaire veiligheid en gezondheid) op korte termijn (2020)

4. Beschouwingen / voorstellen • Instrumenten • Individuele premies, aandachtspunten: • Maximaal additioneel effect (o. a. dicht bij tijdstip renovatie) • Lock-in effecten vermijden • Grondige afweging renovatie versus sloop en nieuwbouw • Meer collectieve aanpak renovatiewerken (schaalvoordelen + • • • mobiliserend effect) Bijzondere aandacht private huurmarkt (cf. ‘split incentive’) Belang van ‘ontzorging’ Diverse vormen van financiering, naargelang publiek (prefinanciering, derdebetalersregeling, aangepaste kredietpolitiek financiële instellingen, …) Nood aan innovatie binnen bouwsector (cf. ‘proeftuinen’ woningrenovatie) …. .

24 4. Beschouwingen / voorstellen • nood aan een geïntegreerd geheel aan maatregelen dat burgers kan aanzetten tot de gewenste gedragsveranderingen inzake woningrenovatie en energiebesparing • Mogelijk raamwerk = ‘ 4 E model’: • Enable: duurzame keuzes mogelijk maken (bv. drempels wegwerken, informatie geven, …) • Encourage: duurzaam gedrag aanmoedigen (bv. regulering of financieel) • Exemplify: voorbeeldfunctie van de overheid • Engage: mensen betrekken, sensibilisering en educatie

5. Inspirerende praktijken 5. 1. Bouwblokrenovatie Kortrijk Beschrijving • Samenwerking tussen stadsbestuur, OCMW, Stadsontwikkelingsbedrijf en SVK • Doel: eigenaars en bewoners aanzetten tot renovatie woningen in achtergestelde buurt • Methoden: Intensieve renovatiebegeleiding, ‘nu of nooit’ premie, rollend fonds voor prefinanciering werken Resultaten • Renovatie van 89 woningen (op totaal van 280 in projectgebied), waarvan 57% huurwoningen • Zowel energiebesparende maatregelen (hoogrendementsglas en dakisolatie) als elementaire veiligheid (verbeteren elektriciteitsinstallatie en CO-beveiliging in helft van woningen)

26 5. Inspirerende praktijken 5. 1. Bouwblokrenovatie Kortrijk (vervolg) Leerpunten • Belang van samenwerking tussen lokale besturen en actoren • Persoonlijke ondersteuning (‘ontzorging’) als belangrijke meerwaarde • Groepsgerichte aanpak zorgt voor ‘renovatiedynamiek’ in de buurt • Focus op energiebesparing én elementaire woningkwaliteit (veiligheid/gezondheid) biedt inspiratie voor urgentieprogramma

5. Inspirerende praktijken 5. 2. “Habiter Mieux” (FR) Beschrijving • Doelpubliek: eigenaars met laag inkomen + verhuurders • Doel: verbeteren energetische kwaliteit (minstens 25% energiebesparing) • Methoden: Financiële ondersteuning en gepersonaliseerde begeleiding • Financiële ondersteuning via samenwerking lokale overheid / Agence nationale de l’habitat • Uitvoering door lokale actoren Resultaten • 70. 000 renovaties op 3, 5 jaar, waarvan groot deel (70%) bij eigenaars met (zeer) laag inkomen • Gemiddelde energiebesparing van 39% • Gemiddelde kostprijs werken van 18. 000 euro, waarvan bijna 60% gefinancierd via subsidies (zeer hoog aandeel)

28 5. Inspirerende praktijken 5. 2. “Habiter Mieux” (FR) (vervolg) Leerpunten • Focus op eigenaars met beperkt inkomen (hoog additioneel effect) >< Keerzijde: hoge overheidstussenkomst (60%) zijn alternatieve vormen van financiering mogelijk? • Geattesteerde energiewinst (gemiddelde 39% energiebesparing, één op vijf energiewinst >50%) • Samenwerking diverse overheden, taakverdeling financiering / uitvoering

5. Inspirerende praktijken 5. 3. Baden-Wurtemberg (DE): Sanierungsfahrplan’ Vaststelling: • Doelstelling ‘energiewende’: verwarmingsbehoefte -20% tegen 2020 en -80% tegen 2050 • Slechts 3% woningen voldoet aan waarden 2050 Energiebeleid Baden-Wurtemberg: • Aanmoedigen grondige, stapsgewijze renovatie van woningen

30 5. Inspirerende praktijken 5. 3. Baden-Wurtemberg (DE): Sanierungsfahrplan’ (vervolg) Uitgangspunten • lange termijnstrategie voor individuele gebouwen ontwikkelen • Aanmoedigen van zo groot mogelijke renovaties (‘deep renovation’); • afstemming stapsgewijze renovatie met lange termijndoelstellingen energiebeleid • Rekening houden met situatie en mogelijkheden woning en bewoners (contextgevoeligheid); • Ontwikkelen optimaal pakket aan maatregelen i. f. v. chronologie renovatiewerken

31

5. Inspirerende praktijken 5. 3. Baden-Wurtemberg: ‘Sanierungsfahrplan’ (vervolg) Uitwerking • Eerste fase: vooral informatief (technische vereisten renovatiewerken, optimale fasering) • Doelstelling: instrument sterker integreren in woon- en energiebeleid (bv. ‘bonus malus’ systeem voor subsidies, gekoppeld aan fahrplan) Leerpunten • Koppeling lange termijn strategie (‘energiewende’) aan maatregelen op niveau individuele woning • Planmatige fasering renovatiewerken vermijdt lock-in effecten •

5. Inspirerende praktijken 5. 4. Green Deal (UK) Beschrijving • ESCO-principe (Energy Service Company): derdebetaler voert energiebesparende ingrepen uit; terugbetaling via gerealiseerde energiebesparing • uitgangspunt: indien terugbetalingstermijn = levensduur installatie beperkte afbetaling (idealiter vergelijkbaar met energiekostbesparing) • Premie gekoppeld aan woning i. p. v. eigenaar of bewoner • Uitvoering door private maatschappijen (vanuit opzet innovatieve financiering renovatiewerken en vrijemarktkarakter) Resultaten • Recent ingevoerd (2012), nog geen degelijke evaluatie • Beperkte impact op gezinnen in energie-armoede: indien onvoldoende besparing ‘assisted green deal’ met overheidstussenkomst

34 5. Inspirerende praktijken 5. 4. Green Deal (UK) (vervolg) Leerpunten • Inspiratie voor ‘opschaling’ en verruiming doelgroep FRGE? • Afhankelijk van evaluatie UK: stelsel mogelijkheden tot marktgerichte financiering van renovatiewerken • Aangepaste ondersteuning voor lage inkomensgroepen blijft allicht noodzakelijk

5. Inspirerende praktijken 5. 5. ‘Energiesprong’ (NL) Beschrijving • Doel : op grote schaal vraag en aanbod te laten ontstaan voor de bouw en renovatie van energie-neutrale gebouwen door innovatieve renovatieprojecten • Begeleiding door ‘Platform 31’, kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale ontwikkeling • 30 -tal projecten, zowel particulieren als corporaties, koop/huur, grootschalig/kleinschalig Leerpunten • Sterk gelijkend op ‘voorlopersbeleid’ proeftuinen woningrenovatie. VL IWT, maar op grotere schaal • Belang van uitwisseling van ervaringen • Veel aandacht voor communicatie naar sector en ruimere publiek

36 6. Ter afronding Advies Vlaamse Woonraad: • Géén ‘totaalevaluatie’ Vlaamse woningkwaliteits- en energiebeleid • Wél aantal inspirerende praktijken voor het Vaamse beleid • Wél: aanzet tot reflectie over het tot nu toe gevoerde woon- en energiebeleid, en samenwerking tussen beide

Dank voor uw aandacht