N DZEN BESLENME VE DYETETKTE TEMEL KAVRAMLAR 1

ÖĞÜN DÜZENİ BESLENME VE DİYETETİKTE TEMEL KAVRAMLAR 1

Beslenme ile vücuda alınan besin ögeleri; • dokuların enerji ihtiyacını karşılar, • hücrelerin yapı taşlarını oluşturur ve • metabolizmanın dengeli bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu nedenlerle, besin ögeleri vücuda belirli zaman aralıkları ile alınmalıdır. Uzun süre aç kalındığı veya kısa süre aralıklarla aşırı beslenildiğinde vücudun enerji ve metabolik dengesi olumsuz yönde etkilenebilir.

3 Sağlıklı ve dengeli beslenmenin gün içerisinde sağlanmasında öğünler ve öğün örüntülerinin önemi büyüktür. • Günlük besinleri en az 3 hatta 6 öğünde tüketmek, organizmanın sindirim ve metabolizma faaliyetlerinin belirli bir düzeyde tutulmasına yardımcı olur. • Böylece bazal metabolizma hızı yavaşlamaz, besin ögelerinin vücuttaki görevleri dengelenmiş olur. En ideali kahvaltı, öğle yemeği ve akşam yemeği ile üç ana öğünün ortalama 4 -5 saat ara ile tüketilmesidir.

• İstenildiği takdirde ana öğünler arasına enerji içeriği daha düşük, besin ögelerince zengin ve besin çeşitliliğini sağlayan ara öğünler eklenmelidir. • Ara öğünler kan şekerinin düzenlenmesine ve dolayısıyla metabolik düzenin oluşmasına yardımcı olarak çabuk acıkmayı ve bir sonraki öğünde gereksinimden fazla besin tüketimini engelleyebilir. 4

• Yeterli ve dengeli beslenmek isteniyorsa öğün atlanmamalıdır. • Öğün atlamak bazal metabolizmayı da yavaşlatacağı için vücudun enerji harcaması da azalır. Bu da şişmanlığın (obezite) nedenleri arasındadır. • İnsanın zamanla yarışması sonucu günümüzde genellikle sabah kahvaltısı yapmadan işe-okula gidilmekte veya öğle öğünleri geçiştirilmektedir. 5

• Sabah kahvaltısı günün en önemli öğünüdür. • Sabah kahvaltısı yapmamak ve öğleye kadar aç kalmak organizmanın sağlıklı çalışmasını engeller. Uzun süren açlıkta bireyin kan şekeri düşer. Bu durum çalışma ve aktivite düzeyini etkiler. Anlama ve algılama düzeyi azalır. • İyi bir beslenme alışkanlığı içinde öğün atlama yer almamalıdır. 6

• Akşam yemeği ile sabah kahvaltısı arasında yaklaşık 10 -12 saatlik uzun bir süre vardır. • Bu süre içerisinde gereksinim duyulan enerji ve besin ögeleri vücut depolarından karşılanır. • Bilimsel veriler kahvaltının, sağlığın sürdürülmesinde önemli bir öğün olduğunu göstermektedir. • Kahvaltı öğünü atlandığında gün içerisinde halsizlik, güçsüzlük, baş ağrısı, dikkat ve algılamada sorunlar ortaya çıkabilmektedir. 7

• Dengeli bir kahvaltıda günlük enerjinin 1/4’ünün veya 1/5’inin karşılanması gerekmektedir. • Günlük enerji gereksinimi yaş gruplarına göre farklılık göstermekle birlikte, enerji gereksinmesi 2000 -3000 kkal olan bireyin, sabah kahvaltısında 400 -600 kkal arası enerji alması gerekmektedir. • Kahvaltı öğününde her besin grubundan yer almalıdır. 8