MONITORING CHEMIZMU OPADW ATMOSFERYCZNYCH I OCENA DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZE

MONITORING CHEMIZMU OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH I OCENA DEPOZYCJI ZANIECZYSZCZEŃ DO PODŁOŻA W LATACH 2019– 2020 ETAP II RAPORT ROCZNY ZA 2019 ROK Warunki meteorologiczne kształtujące wielkość depozycji zanieczyszczeń opadów atmosferycznych w Polsce w 2019 roku Temat realizowany przez IMGW-PIB na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (umowa nr 18/2019/F), finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dr Bartłomiej Miszuk 2020 -12 -07, Warszawa

Przebieg roczny średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza orz sum miesięcznych opadów atmosferycznych w 2019 r. (średnio dla Polski*) • Rok 2019 pod względem termicznym był w przeważającej części rokiem ciepłym, z wartościami temperatury powietrza przekraczającymi wartości wieloletnie. • W kontekście opadów atmosferycznych ich średnia obszarowa suma w 2019 r. wyniosła 627, 1 mm i była nieznacznie niższa od wartości wieloletniej. Największy deficyt zanotowano w czerwcu i lipcu, maj natomiast cechował się największymi odchyleniami dodatnimi. Tytuł prezentacji z tutaj * - wartości średnie obliczone na podstawie danych z 22 stacji monitoringowych

Różnice między sumami opadów atmosferycznych w 2019 roku, a sumami w 2018 roku [w mm] dla roku, poszczególnych półroczy i miesięcy Tytuł/Nazwa slajdu – Arial, rozmiar 28 -32 Lp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Nazwa stacji Świnoujście Łeba Gdańsk Suwałki Chojnice Olsztyn Gorzów Toruń Białystok Zielona. Góra Poznań Kalisz Sulejów Włodawa Legnica Śnieżka Racibórz Katowice Nowy. Sącz Sandomierz Kasprowy Wierch Lesko I II IV V VI VIII IX X XI XII ROK O. CH. 0, 1 -14, 4 -6, 8 -0, 9 -11, 6 12, 1 -13, 4 27, 1 -2, 0 10, 0 13, 1 13, 8 8, 5 1, 7 149, 8 12, 9 38, 9 15, 0 13, 3 127, 6 31, 5 19, 2 20, 0 6, 9 8, 9 25, 4 28, 9 14, 4 42, 5 -3, 9 14, 5 11, 5 24, 4 15, 9 0, 9 22, 3 36, 1 5, 0 15, 9 -3, 5 4, 6 -28, 0 -35, 4 -15, 0 39, 0 10, 8 30, 8 15, 6 33, 1 3, 8 3, 6 22, 5 10, 4 -1, 1 9, 7 8, 9 6, 6 43, 7 -2, 9 14, 5 3, 3 -8, 4 -5, 3 -19, 1 -20, 2 -19, 4 -23, 0 -44, 8 -36, 9 -34, 8 -35, 5 -29, 1 -36, 9 -22, 8 -20, 9 1, 1 15, 1 -36, 7 -8, 3 -33, 2 21, 8 30, 5 36, 5 30, 6 108, 7 22, 5 19, 0 7, 9 10, 4 33, 5 26, 5 104, 4 36, 3 56, 7 69, 2 49, 5 67, 0 -3, 5 -11, 7 26, 6 48, 0 123, 2 33, 0 37, 2 112, 2 32, 0 46, 0 66, 7 23, 5 -2, 9 60, 7 1, 1 11, 2 51, 0 55, 5 7, 1 27, 9 13, 1 -19, 4 -9, 8 -28, 0 25, 1 -39, 3 -106, 0 -30, 8 -54, 6 -51, 0 -25, 2 -258, 4 -13, 1 -34, 4 49, 4 -2, 3 -43, 8 -77, 5 -82, 0 3, 1 -37, 2 -31, 3 19, 7 -58, 5 -16, 2 -67, 6 -71, 6 -4, 8 -86, 0 -31, 1 34, 4 -103, 3 -106, 2 -258, 8 -57, 0 16, 2 18, 3 25, 0 -2, 2 32, 5 8, 2 2, 8 -2, 6 74, 8 22, 1 23, 1 4, 3 -7, 5 33, 7 34, 2 38, 0 11, 9 52, 7 18, 4 -2, 5 43, 9 78, 1 61, 5 6, 5 46, 1 42, 1 109, 7 49, 0 53, 8 50, 2 -11, 9 20, 5 -20, 4 10, 7 22, 0 1, 5 5, 1 57, 5 59, 8 24, 7 8, 9 18, 0 -55, 1 -31, 3 31, 4 49, 6 12, 6 -15, 9 5, 7 -59, 4 26, 9 -10, 3 -17, 4 -11, 8 -13, 3 -21, 6 -22, 7 -5, 2 -6, 0 27, 0 -0, 3 -13, 9 22, 4 -6, 7 -15, 1 -6, 4 49, 9 60, 2 20, 2 -17, 5 52, 2 9, 9 22, 4 28, 3 -1, 8 32, 3 36, 4 16, 8 15, 7 27, 9 29, 2 65, 7 14, 7 27, 3 23, 9 38, 8 160, 7 49, 9 -17, 0 -33, 1 -30, 6 -28, 5 -44, 1 -27, 9 -21, 8 -34, 8 -36, 9 -36, 0 -35, 9 -26, 2 -43, 4 -20, 9 -153, 2 2, 0 -28, 3 19, 4 -2, 4 -9, 1 14, 7 134, 2 181, 1 130, 0 -37, 2 108, 7 92, 5 159, 6 61, 0 81, 4 109, 6 -10, 0 -8, 0 -49, 5 -23, 8 67, 8 162, 6 96, 0 179, 3 102, 2 -14, 1 -142, 9 101, 1 65, 6 59, 8 116, 9 -14, 1 65, 5 95, 8 116, 0 45, 1 91, 8 102, 1 -29, 1 -13, 4 -77, 7 -21, 4 34, 9 -6, 5 64, 6 124, 9 21, 7 -53, 3 -373, 7 65, 9 68, 6 121, 3 13, 1 -23, 1 43, 2 -3, 3 43, 6 15, 9 -10, 4 7, 5 19, 1 5, 4 28, 2 -2, 4 32, 9 169, 1 31, 4 54, 4 80, 5 39, 2 230, 8 35, 2

Charakterystyka miesięcy, sezonów i roku 2019 i 2018 wg procentowego udziału sum opadów atmosferycznych w średniej wieloletniej 1981 -2010 (wg klasyfikacji IMGW-PIB) Lp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Nazwa stacji I w Świnoujście w Łeba bw Gdańsk n Suwałki w Chojnice n Olsztyn bw Gorzów bw Toruń n Białystok bw Zielona. Góra w/bw Poznań n Kalisz n Sulejów n Włodawa n Legnica n Śnieżka n Racibórz s Katowice bs Nowy. Sącz s Sandomierz Kasprowy Wierch bs bs Lesko II III bs s s bs ss ss ss bs/s s ss ss s bs s/n bw bw n n bs n n s n bs bs n Lp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Nazwa stacji I w Świnoujście n Łeba w/bw Gdańsk n Suwałki n Chojnice n Olsztyn w Gorzów w Toruń bw Białystok bw Zielona. Góra bw Poznań w/bw Kalisz w Sulejów n Włodawa w Legnica sw Śnieżka bw Racibórz w Katowice n Nowy. Sącz n Sandomierz Kasprowy Wierch bw w Lesko II III n n n s bw bs s s n n bs s IV V VI n ss/bs ss n s bs bw bs s n n s s n/w n ss n s s n bs/s bs n ss/bs bs n bs bs s n s bs/s n n w n ss/bs n n s w ss s n bs w s bs s s Bs n bw S s n VII n bs/s n n bw bw n n bw bs n s w bw bs/s n n bw sw n VIII IX X bs s n n bs bs n w ss/bs n bs bs n n s bw bs bs bs/s bs bs n n ss w n s n w n n n bs w n ss/bs s n bs n n n s n s n n bs n n XI XII bs ss s s ss bs ss ss bs bs ss bs s w w bw sw w w n n/w sw w w n w bw n ROK bs ss/bs s s/n n n bs bs n n bs ss/bs s bs bs bs s n n n bs bs s s bs bs bs/s s s n n w/bw s s O. CH. Tytuł/Nazwa slajdu – Arial, rozmiar 28 -32 IV n bs bw bs w ss n ss w ss n ss/bs n s n n n bs s n n n bs w bs/s n n s/n n/w s/n s n n n s/n s s n s bs bs n V VI VIII IX X XI XII ROK O. CH. s s n n w sw bw bw bw n n w bw sw n bw bw n n/w w s bs w s n n n s ss bs s s ss ss bs ss ss/bs ss bs n n s s s n s bw s bs bs bs n bs s n n n/w n n bs bs bw s s w n s n n n bw n n n sw bw bw w n bw n n w n bw n s n n s w bw n n n s w n s s s n n n w n n bs w s s n bs n w s s n w n n s n w/bw bw n s s s/n n s s bs n n s n w w w w n n n s n s bs/s bs s n s n s s n n bs s n w n s w s bs bs bs n s s s/n w bw w s n n n n s n n n w/bw n n n w 2018 sw - skrajnie wilgotny, bw - bardzo wilgotny, w - wilgotny, n - normalny S - suchy 2019 bs - bardzo suchy, ss - skrajnie suchy, O. C. - okres ciepły /IV-IX/, O. CH. - okres chłodny /I-III, X-XII/, / - na granicy kategorii,

Częstość występowania adwekcji mas powietrza z poszczególnych sektorów oraz udział wód opadowych z wydzielonych sektorów w sumie rocznej opadów w latach 2017 -2019 (średnio dla Polski*) • Cyrkulacja z sektora W w 2019 r. najczęściej występowała na Pomorzu (ponad 45% przypadków), a najrzadziej południowym wschodzie Polski (40 -41%). • Częstość adwekcji z S różnicowała się od 24% na Dolnym Śląsku do ponad 28% na Mazurach. • Frekwencja napływu mas powietrza z sektorów N i E oraz cyrkulacji miejscowej Z była mniejsza w porównaniu do W i S, w przypadku cyrkulacji N największą częstość stwierdzono w regionie karpackim (16 -17%), cyrkulacji E na północnym wschodzie (10%), a cyrkulacji Z w centrum Polski (9%) • Udział opadów z sektora W w 2019 r. był niższy niż w 2017 i wyższy niż w 2018 r. Różnicował się on od 26% w Tatrach do ponad 70% na Pomorzu Gdańskim. • Udział sum opadów obserwowanych przy sektorach N i E był w 2019 r. niższy niż w 2018 r. Z kolei wzrost zanotowano w przypadku sektora S oraz cyrkulacji miejscowej Z. • W porównaniu do 2017 r. zmalał udział opadów z N i E, wzrosła natomiast ilość opadów dla i cyrkulacji S i miejscowej Z.

Przebieg udziału wód opadowych z wydzielonych sektorów w sumie ogólnej opadów w poszczególnych miesiącach 2019 r. (średnio dla Polski*) • W przebiegu rocznym największe sumy opadów zostały zaobserwowane dla cyrkulacji W. Największy udział opadów z tego sektora został zaobserwowany w marcu (ponad 80%). • Opady związane z cyrkulacją S charakteryzowały się największym udziałem w listopadzie i czerwcu (ponad 60%). • Dla adwekcji mas powietrza z sektora N duży udział opadów został zanotowany w półroczu chłodnym, zwłaszcza w zimie: w styczniu (31%), lutym (29%) i grudniu (27%). Jednak największą wartość stwierdzono w kwietniu (33%). • W przypadku opadów z pozostałych sektorów cyrkulacja z E odznaczała się największym udziałem opadów w kwietniu (33%), a cyrkulacja miejscowa Z w lipcu (24%). *- wartości średnie obliczone na podstawie danych z 22 stacji monitoringowych

Udział [w %] wód opadowych (określany na poziomie 850 h. Pa) w 2019, 2018 i 2017 roku w sektorach napływu mas powietrza w sumie opadów (klasyfikacja IMGW-PIB): 2019 (śr. suma opadów 627, 1 mm) 2018 (śr. suma opadów 559, 7 mm) 2017 (śr. suma opadów 814, 4 mm) Z sektora napływu: - z zachodniego (W) - z południowego (S) - z północnego (N)

Udział [w %] wód opadowych (określany na poziomie 850 h. Pa) w 2019, 2018 i 2017 roku w sektorach napływu mas powietrza w sumie opadów (klasyfikacja IMGW-PIB): 2019 (śr. suma opadów 627, 1 mm) 2018 (śr. suma opadów 559, 7 mm) 2017 (śr. suma opadów 814, 4 mm) Ze wschodniego (E) sektora napływu dla cyrkulacji miejscowej zmiennej (Z)

Sytuacja synoptyczna w dniu 26 IV 2019 r. • W omawianym roku warunki w największym stopniu sprzyjające napływowi powietrza zwrotnikowego o charakterze kontynentalnym występowały lutym, kwietniu, czerwcu, lipcu, sierpniu i październiku; • W 2019 r. sytuacje synoptyczne sprzyjające napływowi mas powietrza zwrotnikowego znad Basenu Morza Śródziemnego i Afryki północnej wystąpiły m. in. w okresach: 1 -3 II, 2 -5 IV, 24 -26 IV, 12 -13 VI, 28 -29 VII, 27 -29 VIII, 14 -15 X i 20 -21 X; • W dniach 24 -26 IV adwekcje mas powietrza uwarunkowane były działalnością niżów z centrum nad Morzem Północnym i Europą zachodnią oraz wyżów znad północnej Rosji i Morza Czarnego; • Największe sumy dobowe opadów w tym okresie, dochodzące do 4 mm, zostały zamierzone w Świnoujściu i na Kasprowym Wierchu.

Podsumowanie i wnioski 2019 rok pod względem ilości opadów mieścił się w kategorii „normalny” - roczna suma opadów to 85% średniej wieloletniej (2018 rok – 85%, 2017 rok – 124% średniej wieloletniej). Pod względem ilości opadów rok 2019 był wilgotniejszy w porównaniu do 2018 r. i bardziej suchy niż 2017 r. Najbardziej „suchym” miesiącem był kwiecień– 52% średniej wieloletniej, a pod względem sumy średnioobszarowej luty i kwiecień – 26, 3 mm i 26, 4 mm, Najbardziej „wilgotnym” miesiącem był styczeń - 140% średniej wieloletniej (dla 22 stacji synoptycznych). Największa średnia obszarowa suma opadów została stwierdzona w maju– 92, 2 mm. Średnia roczna temperatura powietrza na stacjach monitoringowych była wyższa o 1, 9 o. C od przeciętnej w wieloleciu (w 2018 r. była wyższa o 1, 5 o. C, w 2017 r. była wyższa o 0, 7 o. C).

Podsumowanie i wnioski Rok 2019 charakteryzował się na obszarze Polski największym udziałem polarno morskich mas powietrza napływających z zachodniego sektora (W) i wyniósł on 43%, (średnio w 2018 r. – 32%, w 2017 r. – 49%, w 2016 r. – 45%), z południowego (S) sektora – 26%, północnego (N) – 15%, wschodniego (E) – 9%, a cyrkulacja miejscowa, zmienna – 7%. Największy udział wody opadowej w ogólnej sumie opadów wystąpił przy napływie mas powietrza z sektora zachodniego – 43% (w 2018 r. – 38%, w 2017 r. – 54%, w 2016 r. – 46%, w 2015 r. – 58%, w 2014 r. – 44%). Zwraca uwagę spadek udziału wody opadowej z sektora północnego – 14, 5% (w 2018 r. – 22%, w 2017 r. – 12%, w 2016 r. – 17%, w 2015 r. – 14%, w 2014 r. – 15%) z sektora wschodniego – 9% (w 2018 r. – 14%, 2017 r. – 6%, w 2016 r. – 10%, w 2015 r. – 5%), Wzrósł udział wód opadowych dla sektora południowego - 26% (w 2018 r. – 18%, w 2017 r. – 19%, w 2016 r. – 23%, w 2015 r. – 19%). natomiast dla cyrkulacji miejscowej, zmiennej zanotowano podobną wartość – 7% (w 2018 r. – 7%, w 2017 r. – 8%, w 2016 r. – 3%, w 2015 r. – 3, 5%, w 2014 r. – 7%).

Dziękuję za uwagę Bartłomiej Miszuk 2020 -12 -07, Warszawa