Monitorimi i standarteve t Konvents CEDAW dhe Konvents

“Monitorimi i standarteve të Konventës CEDAW dhe Konventës së Stambollit nga organizatat jofitimprurëse si dhe roli i tyre në procesin e Rishikimit Periodik Universal të standarteve ndërkombëtare të mbrojtjes së të drejtave të grave”. Tiranë, 19 -20 Mars 2018 Prof. Dr. Arta Mandro

Vështrim krahasues mbi konventat • Cila është organizata përkatëse që i ka miratuar? • Cili është vendi i tyre nga pikëpamja e hierarkisë së normave sipas Kushtetutës? • A mbulojnë ato të njëjtat aspekte? Cfarë ka njëra që nuk e ka tjetra? • A ka pika të forta të përbashkëta dhe ndryshimet mes tyre? Fokusi specifik • Si e shikojnë këto dy instrumente njëra tjetrën: të lidhur apo të shkëputur? 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 2

• Balanca e CEDAW- GREVIO CEDAW Shqipëria Raportet e shtetit 10/27/2020 Raportet Shadaw Prof. dr. Arta Mandro Balili Raportet e alternative 3

Konventa për elimin e të gjitha formave të diskriminimit ndaj grave • Konventa për Parandalimin dhe Luftën kundër Dhunës ndaj Grave dhe Dhunës në Familje 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 4

Qellimi i takimit dites se pare te trajnimit • Si mund të përgatisim një raport adekuat (shadow) për të bërë sa më të realizueshme detyrimet që burojnë nga CEDAW. • Mendime lidhur me statusin juridik dhe faktik • Rekomandime lidhur me ndërhyrje përmirësuese për plotësimin e standardeve – Në ligj – Në mekanizma e struktura – Në akses në drejtësi e shërbime – Në administrim – etj 27/10/2020 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report 5

CEDAW- fushat shqetësuese • • • Aksesi në drejtësi dhe ndihma juridike Stereotipet dhe praktikat e dëmshme Dhuna me bazë gjinore kundër grave Trafikimi dhe shfrytëzimi i prostitucionit Etj…. Brainstorming: Mbi procedurën follow-up për Shqipërinë (2018) 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 6

Vërejtjeve Përmbyllëse 2016 • Të marrë masa për forcimin e autoritetit të Komisionit Shtetëror për Ndihmën Juridike në Ministrinë e Drejtësisë me qëllim ofrimin e ndihmës ligjore parësore ose dytësore duke përfshirë këtu edhe ngritjen e klinikave ligjore vendore të specializuara për ofrimin e ndihmës juridike; • Të ndryshojë barrën e provës në rastet e pretenduara për diskriminim mbi bazë seksi ose me bazë gjinore • Të marrë masa për të inkurajuar gratë që të raportojnë rastet e dhunës me bazë gjinore, duke ofruar ndihmë juridike falas deri në zonat rurale dhe të largëta dhe duke vendosur shërbimin telefonik 24 -orësh; • Të forcojë sistemin e zbatimit të vendimeve të gjykatës, në veçanti atyre që kanë të bëjnë me urdhrat e mbrojtjes apo urdhrat e menjëhershëm të mbrojtjes për viktimat e dhunës me bazë gjinore, Prof. dr. Arta Mandro Balili 10/27/2020 7 duke përfshirë ngritjen e kapaciteteve.

Disa rregulla për punën në grup • Asnjë ide nuk është ide e keqe. • Nuk lejohet vërejtje apo kritika për idetë e kolegëve; • Vendosni prioritetet; • Bëhuni krijues për vete dhe komunitetin e që përfaqësoni në përgjithësi; Jepni një mendim edhe më të gjerë se ai personal 27/10/2020 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report 8

Rekomandimi i Përgjithshëm 35 i CEDAW: e vetmja urë lidhëse KS? • Ne njohim RP 19. Shumë herë i jemi referuar në veprimtarinë tonë • RP 35, është më i riu. 14 Korrik 2017 lidhur me dhunën me bazë gjinore i cili përditëson RP 19. • RP 35 është frymëzuar nga Konventa e Stambollit • RP 35 elaboron natyrën me bazë gjinore të dhunës. 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 9

RP 35 • Ndalimi i dhunës me bazë gjinore është bërë një normë e të drejtës ndërkombëtare. • Shton kuptimin e dhunës në harmoni me KS duke përfshirë dhunën seksuale dhe të drejtat e shëndetit riprodhues. • Thekson nevojën për të ndryshuar normat dhe stereotipat shoqërore që mbështesin dhunën, që kërcënojnë konceptin barazi gjinore në emër të kulturës, traditës apo fesë 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 10

RP 35 • Përcakton nivele të ndryshme të përgjegjësisë së shtetit dhe atyre që veprojnë në emër të tij përfshi privatët dhe detyrimin të sigurojë qasje në mjetet juridike për të mbijetuarit. • Shfuqizim të gjitha ligjeve dhe politikave që drejtpërdrejtë dhe tërthorazi justifikojnë dhunën • Respektim të autonomisë dhe vendimmarrjes së grave në të gjitha sferat e jetës 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 11

♀“nga situata aktuale” në “çfarë duhet”. Shenja Konvencionale Kuptimi tyre � 10/27/2020 Realizuar plotësisht � ✖ Pjesërisht e realizuar �� Informacion i pamjaftueshëm E pa realizuar Prof. dr. Arta Mandro Balili 12

UPR • http: //www. ohchr. org/EN/HRBodies/UPR/Pag es/UPRMain. aspx 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 13

Konventa e Stambollit • https: //www. coe. int/en/web/istanbulconvention/grevio 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 14

Balanca e raportimit • Nga standardi i kërkuar në …. . – Analizën e gjendjes aktuale në disa drejtime • Baza ligjore në fuqi (adekuate apo jo) • Strukturat, infrastruktura, mekanizmat (adekuate apo jo) • Gjendja faktike e njohjes, respektimit dhe garantimit të së drejtës të cilën kemi përzgjedhur si prioritet (de facto) – Analiza e kësaj gjendjeje në mënyrë krahasimore me raportin e paraqitur nga qeveria – Bërja konkluzioneve për nivelin e përputhshmërisë me standardet dhe – Bërja e rekomandimeve përmirësimin e gjendjes 27/10/2020 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report 15

Cështje për diskutim. • Cili është statusi i gruas nisur nga përmbajtja e nenit XXXX të CEDAW? • A ka cenime/dhunime të këtyre të drejtave dhe nëse po cilat janë më problematiket? • Cila kategori e grave është më e efektuar? • A ka të dhëna statistikore? • Cilat janë ndryshimet që duhet të ndodhin: - Politikat ligjore; - Mentalitetin shqiptar; - Bazën ligjore; - Bazën institucionale? • roli I OJF 27/10/2020 1 6 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report

Cështje për diskutim. – Cilat mendoni se janë pengesat që gratë të gëzojnë këto të drejta? – Cfarë efekti ka mbi gratë mohimi/cenimi i disa të drejtave të nënvizuara në këto nenen të CEDAW? – A e ka të qartë shteti/qeveria këtë gjendje të një statusit të ulët të grave dhe a e ka prezantuar në raportin e vet për CEDAW? – Nëse PO, si e ka paraqitur gjendjen dhe a jemi ne dakord me këtë paraqitje. Kryesisht lidhur me Prevalencën dhe magnitudën e situatës Faktorët kontribues • • 27/10/2020 1 7 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report

Cështje për diskutim. • Cfarë sugjeron qeveria se “duhet bërë” për të mirë adresuar këtë problem dhe cfarë është duke bërë? A mendoni se: – është e duhura ajo që pohohet në raportin e qeverisë së “duhet bërë”? – A janë efektive veprimet e qeverisë? A gjenden evidenca apo statistika që masin efektivitetin e veprimeve të qeverisë? A I monitoron qeveria veprimet e veta? • • Nëse keni rezerva për veprimet e qeverisë, si jo efektive apo plotësisht efektive, cilat janë sugjerimet tuaja? A janë të identifikuar aktorët e duhur? A ka një alokim të burimeve të duhura? A janë ligjet dhe politikat ato adekuatet dhe a zbatohen ato? A ka institucione që lehtësojnë këtë proces? A është I trajnuar personeli? A ka programe të ndërgjegjësimit publik? A ka planë për mbështetjen e shërbimeve të duhura? 27/10/2020 1 8 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report

Cështje për diskutim. • cfarë veprimesh ka ndërmarrë qeveria që nga raporti I parë dhe I dytë periodik …. Trete, katert. . . me qëllim që të plotësojë observimet e Komitetit të CEDAW në lidhje me të drejtat ekonomike që po analizojmë? • Cilat janë rekomandimet që mendoni se i duhen bërë qeverisë nisur nga problemet e identifikuara? 27/10/2020 Brinstorm-cedaw _Shadow. Report 19

Cfarë i intereson CEDAW-s dhe GREVIO-s – Analizën e gjendjes aktuale në Shqipëri në disa drejtime • Baza ligjore në fuqi (adekuate apo jo) • Strukturat, infrastruktura, mekanizmat (adekuate apo jo) • Gjendja faktike e njohjes, respektimit dhe garantimit të së drejtës që CEDAW-GREVIO synon – Cfarë bëjnë OJF • Analiza e kësa gjendjeje në mënyrë krahasimore me raportin e paraqitur nga qeveria • Bërja konkluzioneve për nivelin e përputhshmërisë me standardet dhe • Bërja e rekomandimeve përmirësimin e gjendjes 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 20

GREVIO –Cfarë drejtimesh? • Qëllimet, përkufizimet, barazia dhe mosdiskriminimi, detyrimet e përgjithshme • Politikat dhe grumbullimi i të dhënave të integruara • Parandalimi • Mbrojtja dhe mbështetja • Ligji material • Hetimi, ndjekja penale, legjislacioni procedural dhe masat mbrojtëse • Migracioni dhe azili 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 21

Cfarë lexojmë nga Konventat dhe Raportet • Si shihen nga CEDAW dhe GREVIO cenimet/dhunimet e të drejtave dhe si evidentohen problemet në to? Nisur nga gjuha që përdoret por jo vetëm. • Cilat paraqiten si kategoritë e grave më të efektuara nga cenimi i të drejtës? • A janë problem të dhënat statistikore? • Cfarë tjetër shohim në një rekomandim apo vëzhgim? • Cilat janë ndryshimet që duhet të ndodhin: - Politikat ligjore; - Baza ligjore; - Mentaliteti shqiptar; - Baza institucionale - roli i OJF? Pra ku e shikon veten OJF-ja në problemin e evidentuar? A ka një fushë a drejtim që është pa mjetet e duhura? 10/27/2020 2 2 Prof. dr. Arta Mandro Balili

Cështje për diskutim. – Cilat mendoni se janë pengesat për të kuptuar Rekomandimet e CEDAW - GREVIO? – Cfarë mendoni se mund të bëhet për këtë? – A e kanë të qartë OJF-të atë që dinë të bëjnë më mirë në fushat e CEDAW – GREVIO? – Si mund të përzgjedhim një drejtim që fuqizohet nga rekomandime dyfishe? – Cfarë rezervash keni dhe në cilat drejtime? 10/27/2020 • A keni burimet e duhura? • A është I trajnuar personeli? • Cfarë keni dhe cfarë nuk keni? Prof. dr. Arta Mandro Balili

Raporti i GREVIOs dhe Rekomandimet • Raporti vlereson arritjet • Raporti rekomandon për boshllëqet dhe ndërhyrjet e domosdoshme përmes teknikave të tilla si: – nxitje, – Inkurajim i fortë – Inkurajim; – Ftesë.

NGOs dhe shoqeria civile (neni 9) • GREVIO nxit autoritetet shqiptare te ndermarrin masat e duhura, si programe te pershtatshme dhe grante, procedura prokurimi transparente, qe sigurojne mbeshtetje financiare te qendrueshme per OJF-te e grave qe punojne ne mbeshtetje te viktimave dhe parandalimin e dhunes, duke mundesuar permbushjen e nevojave te te gjitha viktimave (paragraph 32).

Mbledhja e te dhenave dhe studime (neni 11) • GREVIO inkurajon fort autoritetet shqiptare: • Te beje DHKG/DHF kunder grave me te dukshme ne statistikat e krimeve; identifikimi i nr. te grave viktima te llojit te krimit; • Marredhenia dhunues/viktime; • Denimet per te gjitha format dhe berja publike;

Sektori i drejtesise civile • GREVIO inkurajon autoritetet shqiptare te sigurojne mbledhjen dhe publikimin e te dhenave nga ky sektor mbi UM, gjinine, moshen, marredhenien mes paleve, si dhe autorizimet e dhena nga gjykata per martesat nen moshe (paragraph 44). • Sektori i shendetesise dhe mbledhja e te dhenave, kryerja e studimeve, matja e perhapjes se formave qe nuk jane vleresuar me pare si dhuna seksuale, ngacmimi seksual, martesat me forcce, etj.

Rritja e ndergjegjesimit (neni 13) • GREVIO inkurajon fort autoritetet shqiptare te zhvillojne me tej perpjekjet per rritjen e ndergjegjesimit: a. mbi demin e shkaktuar mbi femijet, deshmitare te dhunes ne familje; b. sfidimin e normave sociale, qendrimeve dhe stterotipeve ne lidhje me statusin inferior te grave; c. te arrihen grupet vulnerabile te grave dhe vajzave (paragraph 58). • Arsimi, trajnimi i profesionisteve, programet parandaluese dhe te trajtimit te dhunueseve, media, punedhenesit;

Ju faleminderit për bashkëpunimin! 10/27/2020 Prof. dr. Arta Mandro Balili 29