MOBBNG PSKOLOJK TACZ 9 Mays 2014 ODT Mobbing

MOBBİNG (PSİKOLOJİK TACİZ) 9 Mayıs 2014 ODTÜ

Mobbing Tanım 1: “İş yerinde çalışanlara amirleri, denkleri ve/veya astları tarafından sistematik bir biçimde uygulanan her tür kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama ve öz saygıyı zedeleyici davranış ve tutumların, sözlü, yazılı ve/ya sözel olmayan yollarla aktarılması”

Mobbing Tanım 2: “Bir ya da daha fazla kişi tarafından bir kişiye sistematik, düşmanca ve etik olmayan bir şekilde uygulanan psikolojik yıldırma davranışları” (Layman, 1984).

Mobbing Tanım 3: ‟Düzenli olarak tekrarlanan, karşı tarafı korkutma, sindirme, ezme ve yok sayma gibi duygusal açıdan zedeleyici davranışlar ve/ya iş yerinden uzaklaştırmaya yönelik çabalar” (Davenport, Schwartz, & Elliott, 2005).

Farklı adlandırmalar: Mobbing Psikolojik taciz Psikolojik yıldırma İş yerinde yıldırma Duygusal taciz Psikolojik şiddet Zorbalık

Psikolojik Taciz (PT) Davranış Örnekleri: Kötü muamele Suçlama Dışlama İtibarı zedeleme Hakkında dedikodu çıkarma Değersiz hissettirme Sürekli eleştirme Alay etme ve dalga geçme

PT tanımı içinde yer alabilecek davranışları beş temel grup altında toplanmaktadır (Laymann, 1990): 1. İfade özgürlüğünü engelleyici, iletişimi bozucu ve ihlal edici davranışlar 2. Dışlama 3. İtibarı zedeleyici davranışlar 4. Mesleki gelişimi engelleyen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen davranışlar 5. Bedensel sağlığı tehdit edici davranışlar

1. İfade Özgürlüğünü Engelleyici, İletişimi Bozucu ve İhlal Edici Davranışlar • Konuşmasının sürekli kesilmesi • Yapılan işin sürekli eleştirilmesi, beğenilmemesi • Sözel tehditlere maruz bırakılması • Azarlanması • Kişinin ilişki kurma girişimlerinin sözel olamayın yollarla reddedilmesi • İşle ilgili konularda kendini ifade etme ve geliştirme şansı verilmemesi

2. Dışlama • Kişinin yok sayılması, iletişim kurulmaması • İş arkadaşlarının kişiyle iletim kurmasının engellenmesi • Kişinin fiziksel olarak izole edilmesi, diğer çalışanlardan uzak tutulması • Kişinin diğer çalışanlara erişiminin engellenmesi

3. İtibarı Zedeleyici Davranışlar • Arkasından konuşulması, dedikodusunun yapılması • Dalga geçilmesi • Sorunlu birisi olarak lanse edilmesi • Herhangi bir kusurunun alay konusu edilmesi • Konuşmasının, yürüyüşünün ve mimiklerinin taklit edilmesi • Politik görüşleri, dini inançları, özel hayatı ve/ya etnik kimliği ile alay edilmesi • Öz-güven zedeleyici işler yapmaya zorlanması • Çabalarının küçümsenmesi, aşağılanması, kararlarının sorgulanması • İsim/lakap takılması • Cinsel kimliği hedef alıcı, aşağılayıcı davranışlara maruz bırakılması

4. Mesleki Gelişimi Engelleyen ve Yaşam Kalitesini Olumsuz Etkileyen Davranışlar • İş verilmemesi • Verilen işlerin geri alınması, iş yapılmasının engellenmesi • Mesleki donanım ve niteliklerinin çok altında görevler verilmesi • Görevlerin sürekli değiştirilmesi • Öz-saygısını zedeleyici görevlerin verilmesi • Niteliklerinin çok üzerinde görevler vererek itibarının zedelenmesi • Ekonomik kazançlarının engellenmesi • Kişinin özel eşyalarının veya ofis araç-gereçlerinin zarar görmesi veya kaybolması

5. Bedensel Sağlığı Tehdit Edici Davranışlar • Fiziksel olarak zorlayıcı işlerin yaptırılması • Fiziksel saldırı tehditlerinin yapılması • Saldırgan davranışlara (ör. kapının yüzüne çarpılması, etraftaki eşyaların sert hareketlerle kullanılması, konsantrasyonu bozmaya yönelik gürültü yapılması) maruz bırakılması • Fiziksel ve/ya cinsel saldırıda bulunulması Kaynak: Kırel (2008)

Prevelans %14. 6

Cinsiyet Etkisi? PT’ye maruz kalma açısından belirgin bir cinsiyet farkı bulunmamaktadır

PT tanımlaması için ayırt edici kriterler: 1. Davranış genellikle açıkça saldırgan değildir; hedef kişi doğrudan ya da dolaylı bir şekilde bu davranışa maruz kalır. Nezaket eksiklikleri açık duygusal taciz 2. İstenmeyen bu davranışlar tekrar, tekrar yapılır ve uzun bir süre devam eder (6 ay kriteri). 3. Taciz edenle edilen arasında gerçek ya da algısal bir güç eşitsizliği olma ihtimali yüksektir; maruz olan, kendini güçsüz/çaresiz hisseder. Kaynak: Nielsen, Matthiesen, & Einarsen (2010)

Psikolojik Tacizi Kolaylaştırıcı Faktörler: Bağlamsal faktörler Gevşek/zayıf liderlik Otoriter liderlik Rol belirsizliği Rol çatışması İş yükü Örgütsel İklim Tacizi Yapan Kişinin Özellikleri Hedef Kişinin Özellikleri Kronik düşük öz saygı Negatif duygu durumu Kaynak: Balducci, Cecchin, & Fraccaroli (2012)

Psikolojik Tacizin Sonuçları: Psikolojik tacizin etkileri cinsel tacizin etkilerinden daha şiddetli, uzun süreli ve olumsuzdur. İş doyumunda azalma Travma sonrası stres bozukluğu Depresyon, kaygı, & stres Somatizasyon Tükenmişlik duygusu Fiziksel sağlık sorunları İşten ayrılma niyeti Örgütsel aidiyette azalma İşe gitmeme İş performansında düşüş Örgütsel verimlilikte azalma Kaynak: Nielsen & Einarsen (2012)