MN HC KINH T CNG CNG Ging vin

MÔN HỌC KINH TẾ CÔNG CỘNG Giảng viên: TS Nguyễn Thị Hoa Khoa Kế hoạch và Phát triển, Đại học Kinh tế Quốc dân

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VAI TRÒ CỦA CHÍNH PHỦ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA MÔN HỌC KINH TẾ CÔNG CỘNG

NỘI DUNG CHÍNH 1. Chính phủ trong nền kinh tế thị trường 2. Cơ sở khách quan cho sự can thiệp của chính phủ nền kinh tế 3. Chức năng, nguyên tắc và những hạn chế trong can thiệp của chính phủ vào nền kinh tế thị trường 4. Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu môn học

Câu hỏi 1. Dựa vào tiêu chuẩn biên hiệu quả chứng minh độc quyền một dạng thất bại của thị trường. Giải pháp của chính phủ? 2.

Khái niệm Chính Phủ Chính phủ là một tổ chức được thiết lập để thực thi những quyền lực nhất định, điều tiết hành vi của các cá nhân sống trong xã hội nhằm phục vụ cho lợi ích chung của xã hội đó và tài trợ cho việc cung cấp những hàng hóa, dịch vụ thiết yếu mà xã hội đó có nhu cầu.

Quá trình phát triển nhận thức về vai trò của Chính Phủ Ø Lý thuyết Bàn tay vô hình của Adam Smith nền KTTT thuần túy Ø Quan điểm của Karl Marx, Anghen, Lenin nền KT kế hoạch hóa tập trung Ø Cải cách kinh tế (trong đó có VN) nền KT hỗn hợp

Sự thay đổi vai trò CP trong thực tiễn • Thập kỷ 50 70: Chính phủ đóng vai trò quan trọng • Thập kỷ 80: thu hẹp sự can thiệp của Chính phủ • Thập kỷ 90: kết hợp với KVTN trong quá trình phát triển

ChÝnh phñ trong vßng tuÇn hoµn kinh tÕ Mua s¾m vµ tiªu dïng ThÞ tr ênghµng ho¸ Hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng C¸c hé gia ®×nh ChÝnh phñ DÞch vô c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho s¶n xuÊt ThÞ tr êngyÕu tè s¶n xuÊt TiÒn l ¬ng, tiÒn thuª, lîi tøc C¸c h·ng

Đặc điểm chung của KVCC v Khái niệm: KVCC là một bộ phận của nền kinh tế có thể và được phân bổ nguồn lực theo cơ chế phi thị trường v Các lĩnh vực cơ bản của KVCC: § Hệ thống các cơ quan quyền lực của NN § Hệ thống quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn XH… § Hệ thống KCHT kỹ thuật và xã hội § Các lực lượng kinh tế của Chính phủ § Hệ thống an sinh xã hội v Quy mô của KVCC: Lớn hay nhỏ tùy thuộc vào quan hệ tương tác giữa KVCC và KVTN

Khu vực công cộng ở Việt Nam v Trước năm 1986 § KVCC giữ vai trò chủ đạo § KVTN nhỏ bé, bị bóp nghẹt v Sau năm 1986 § Nghị quyết ĐH Đảng lần thứ VI: chuyển nền KT sang vận hành theo cơ chế TT § KVCC có chuyển biến sâu sắc § KVCC bộc lộ những yếu kém chưa theo kịp yêu cầu đổi mới § Nguyên nhân những yếu kém của KVCC

Cơ sở khách quan cho sự can thiệp của chính phủ § Tiêu chuẩn về hiệu quả sử dụng nguồn lực § Định lý cơ bản của Kinh tế học Phúc lợi § Thất bại của thị trường – cơ sở để Chính phủ can thiệp vào nền kinh tế

Tiêu chuẩn hiệu quả Pareto • Hiệu quả Pareto: Sự phân bổ nguồn lực mà muốn cho người này được lợi hơn thì chỉ có cách làm thiệt hại cho người khác Ví dụ: Chia 20 quả cam thành 12 và 8 • Hoàn thiện Pareto: Xuất hiện khi còn có cách tăng lợi ích cho người này mà không cần giảm lợi ích của người kia Ví dụ: Chia 20 quả cam thành 10 và 8

Tiªu chuÈn biªn vÒ hiÖu qu¶ • Lîi Ých biªn (MB): Lîi Ých thu ® îc thªm khi s¶n MB, MC xuÊt thªm mét ®¬n vÞ s¶n phÈm • Chi phÝ biªn (MC): Chi phÝ t¨ng thªm ®Ó s¶n xuÊt thªm mét ®¬n vÞ s¶n phÈm • Tiªu chuÈn HiÖu qu¶: S¶n xuÊt ®Õn khi lîi Ých 0 Q 1 biªn b» ng chi phÝ biªn MB = MC MC MB Q 0 Q 2 Q

Néi dung c¬ b¶n cña KTH phóc lîi • Néi dung: NÕu nÒn kinh tÕ c¹nh tranh hoµn h¶o, vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, th× nÒn kinh tÕ sÏ tÊt yÕu ®¹t hiÖu qu¶ Pareto • H¹n chÕ: + Kh «ng cã c¹nh tranh hoµn h¶o + Kh «ng quan t©m ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng + ChØ ®óng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ æn ®Þnh

Khi nµo kh «ng cã c¹nh hoµn h¶o? ThÊt b¹i cña thÞ tr êng: • §éc quyÒn • Ngo¹i øng • Hµng ho¸ c «ng céng • Th «ng tin kh «ng hoµn h¶o ==> C¬ së cho sù can thiÖp nh» m n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bæ nguån lùc

Khi nµo cã sù bÊt b×nh ®¼ng? • Khi cña c¶i trong x· héi tËp trung qu¸ nhiÒu trong tay mét sè Ýt ng êi • §a sè ng êid©n l¹i cã qu¸ Ýt cña c¶i, thËm chÝ mét sè kh «ng ®ñ møc tèi thiÓu ==> C¬ së cho sù can thiÖp cña chÝnh phñ ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp

T¹i sao nÒn kinh tÕ kh «ng æn ®Þnh ? • Ho¹t ®éng kinh tÕ diÔn ra cã tÝnh chÊt chu kú: thÞnh v îng suy tho¸i ®×nh trÖ phôc håi ph¸t triÓn ==> C¬ së cho sù can thiÖp cña chÝnh phñ ®Ó æn ®Þnh ho¸ nÒn kinh tÕ Chu kú kinh tÕ ThÞnh v îng S¶n l îngthùc S¶n l îng gi¶ thuyÕ §×nh trÖ

Vai trß cña chÝnh phñ Chøc n¨ng can thiÖp • N©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bæ nguån lùc • Ph©n phèi l¹i thu nhËp • æn ®Þnh ho¸ nÒn kinh tÕ vÜ m « C «ng cô can thiÖp • §¸nh thuÕ • Chi tiªu • §iÒu tiÕt

Nguyên tắc cơ bản cho sự can thiệp của CP vào nền KTTT Nguyên tắc hỗ trợ Là cơ sở để xác đinh CP có nên can thiệp vào nền KT hay ko? Can thiệp vào những trường hợp nào? Nguyên tắc tương hợp Là cơ sở để xác định CP nên can thiệp vào nền KT như thế nào?

Những hạn chế của Chính phủ khi can thiệp Ø Hạn chế do thiếu thông tin Ø Hạn chế do thiếu khả năng kiểm soát phản ứng của các cá nhân Ø Hạn chế do thiếu khả năng kiểm soát bộ máy hành chính Ø Hạn chế do quá trình ra quyết định công cộng

ĐỐI TƯỢNG MÔN HỌC Ø Sản xuất cái gì? Ø Sản xuất như thế nào? Ø Sản xuất cho ai? Ø Các quyết định công cộng được đưa ra như thế nào?

NỘI DUNG MÔN HỌC Ø Làm rõ chức năng, vai trò của CP để thấy rằng nền KTTT có cần CP can thiệp ko? Ø Làm rõ thất bại của TT để khẳng định vai trò của CP. Ø Tìm hiểu xem KVCC tham gia hoạt động kinh tế nào và chúng được tổ chức ra sao? Ø Tìm hiểu và dự đoán trước tác động mà một chính sách của CP có thể gây ra. Ø Đánh giá các phương án chính sách như chính sách thuế, trợ cấp. . .

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Ø Phương pháp phân tích thực chứng là một phương pháp phân tích khoa học nhằm tìm ra mối quan hệ nhân quả giữa các biến số kinh tế Ø Phương pháp phân tích chuẩn tắc là phương pháp phân tích dựa trên những nhận định chủ quan cơ bản về điều gì đáng có hoặc cần làm để đạt được những kết quả mong muốn

H·y b×nh luËn quan ®iÓm sau: “Mét chÝnh phñ tèt lµ mét chÝnh phñ can thiÖp Ýt nhÊt”

Chương II Chính phủ với vai trò phân bổ nguồn lực nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế

Néi dung cña ch ¬ng § §éc quyÒn tù nhiªn § Ngo¹i øng § Hµng ho¸ c «ng céng § Th «ng tin kh «ng ®èi xøng

Tæn thÊt phóc lîi do §éc quyÒn C©n b» ng ®éc quyÒn: P 1 Q 1 C©n b» ng c¹nh tranh: P 0 Q 0 Tæn thÊt phóc lîi: P MC G P 1 P 0 F E GEF 0 Q 1 D = MB Q 0 MR Q

Có ý kiến cho rằng: “Độc quyền gây ra tổn thất phúc lợi xã hội nên chính phủ cấm không cho các tổ chức cá nhân hoạt động dưới hình thức độc quyền” Hãy bình luận về ý kiến trên?

Nguyên nhân xuất hiện độc quyền n Độc quyền xuất hiện là kết quả của quá trình cạnh tranh n Do được CP nhượng quyền khai thác thị trường n Do sở hữu được một nguồn lực đặc biệt n Do chế độ bản quyền đối với phát minh, sáng chế và sở hữu trí tuệ n Do có khả năng giảm giá thành khi mở rộng sản xuất → độc quyền tự nhiên

Can thiÖp cña chÝnh phñ 1. KiÓm so¸t gi¸: ®Æt gi¸ trÇn = P 0 P 2. §¸nh thuÕ 3. Chèng ®éc quyÒn 4. KiÓm so¸t b» ng c¸c qui ®Þnh 5. KhuyÕn khÝch c¹nh tranh 6. §éc quyÒn nhµ n íc MC G P 1 P 0 F E 0 Q 1 PtrÇn D = MB Q 0 MR Q

§éc quyÒn tù nhiªn • Kh¸i niÖm: H·ng cã thÓ liªn tôc gi¶m chi phÝ khi më réng s¶n xuÊt => cã mét h·ng hiÖu qu¶ h¬n cã nhiÒu h·ng • VÝ dô: ® êng s¾t, cÊp ®iÖn n íc, ®iÖn tho¹i cè ®Þnh

§éc quyÒn tù nhiªn: Gi¶i ph¸p P 1. Bï lç 2. Gi¸ hai phÇn 3. Gi¸ b» ng chi phÝ trung b×nh AC P 1 AC P 2 D P 0 0 Q 1 Q 2 Q 0 MR MC Q

2. Ngo¹i øng • Kh¸i niÖm: Hµnh ®éng g©y ¶nh h ëng ®Õn ®èi t îngthø 3 mµ ¶nh h ëng®ã kh «ng ® îc ph¶n ¸nh trong gi¸ thÞ tr êng • Ph©n lo¹i: + Ngo¹i øng tiªu cùc: « nhiÔm, hót thuèc + Ngo¹i øng tÝch cùc: tiªm chñng, nghiªn cøu

Ngo¹i øng tiªu cùc: Tæn thÊt phóc lîi MB, MC MSC MPC C B MEC A D= MB 0 Q 1 Q

Ngo¹i øng tiªu cùc: §¸nh thuÕ MB, MC MSC MPC + t MPC C B MEC A D= MB 0 Q 1 Q

Ngo¹i øng tiªu cùc: Gi¶i ph¸p kh¸c • Gi¶i ph¸p t nh©n: + S¸p nhËp + Dïng d luËn x· héi • Gi¶i ph¸p cña chÝnh phñ + Trî cÊp + H×nh thµnh thÞ tr êngvÒ « nhiÔm + Qui ®Þnh quyÒn së h÷u tµi s¶n + KiÓm so¸t møc th¶i trùc tiÕp

Ngo¹i øng tÝch cùc: Tæn thÊt vµ gi¶i ph¸p trî cÊp MB, MC MSB MC C MPB MEB 0 B A MPB + s Q Q Q

Hµng ho¸ c «ng céng • Kh¸i niÖm: Lµ nh÷ng hµng ho¸ kh «ng cã tÝnh c¹nh tranh trong tiªu dïng: ng êinµy dïng kh «ng lµm gi¶m lîi Ých tiªu dïng cña ng êikh¸c • VÝ dô: Quèc phßng, ®Ìn h¶i ®¨ng

Thuéc tÝnh cña hµng ho¸ c «ng céng • Kh «ng cã tÝnh lo¹i trõ: Kh «ng thÓ ng¨n c¶n nh÷ng ng êikh «ng tr¶ tiÒn khái viÖc tiªu dïng hµng ho¸ => Ph¸t sinh vÊn ®Ò ‘kÎ ¨n kh «ng’ • Kh «ng cã tÝnh c¹nh tranh: Thªm mét ng êi sö dông kh «ng lµm gi¶m lîi Ých tiªu dïng cña ng êikh¸c => Kh «ng cã hiÖn t îngt¾c nghÏn

Ph©n biÖt HHCC vµ HHCN Quèc phßng G¹o • Kh «ng cã tÝnh lo¹i trõ: • Cã tÝnh lo¹i trõ: Ai Mäi ng êi® îc h ëngan kh «ng tr¶ tiÒn th× ninh nh nhau, bÊt kÓ kh «ng mua ® îc g¹o cã tr¶ tiÒn hay kh «ng • Kh «ng cã tÝnh c¹nh • Cã tÝnh c¹nh tranh: Thªm hay bít Sè ng êimua g¹o t¨ng mét ng êith× chÊt l îng lªn th× l îngg¹o dµnh dÞch vô an ninh cho mçi ng êisÏ gi¶m kh «ng ®æi

Ph©n biÖt HHCC và HHCN (tiÕp) HHCC P P HHCN P 0 p 2 p 1 0 d 1 Q 0 CÇu céng däc d 2 P 0 Q 0 d 2 d 1 q 2 Q 0 Q CÇu céng ngang

TÝnh c¹nh tranh t¨ng dÇn Ph©n biÖt hµng ho¸ c «ng céng vµ hµng ho¸ c¸ nh©n (tiÕp) HHCC cã thÓ t¾c nghÏn § êng phè Quèc phßng HHCN thuÇn tóy V¶i CÇu H¶i ®¨ng V ên quèc gia HHCC thuÇn tuý 0 G¹o TruyÒn h×nh c¸p HHCC cã thÓ lo¹i trõ TÝnh lo¹i trõ t¨ng dÇn

V× sao chÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ HHCC? • VÊn ®Ò kÎ ¨n kh «ng: T nh©n kh «ng thu ® îc tiÒn • VÊn ®Ò hiÖu qu¶ sö dông: Hµng ho¸ kh «ng cã tÝnh c¹nh tranh th× nªn cung cÊp miÔn phÝ => ChÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi HHCC

Th «ng tin kh «ng ®èi xøng • Kh¸i niÖm: T×nh tr¹ng mét trong hai bªn (ng êimua hoÆc ng êib¸n) cã ®Çy ®ñ th «ng tin vÒ s¶n phÈm h¬n bªn kia • VÝ dô: ThÞ tr êngb¶o hiÓm, thÞ tr êngrau

Tính phi hiệu quả của TT do thông tin không đối xứng Ví dụ 1: TT ko đối xứng về phía người mua Dt ABC là tổn thất PLXH do việc tiêu dùng dưới mức hiệu quả (do người mua nhận được thông tin ko đối xứng bằng người bán) Do đó, nếu người SX có thể cung cấp thông tin về chất lượng đích thực của sản phẩm cho người TD với chi phí nhỏ hơn phần mất trắng thì nên xúc tiến việc cung cấp thông tin đó. P S C B P 0 P 1 A D 0 D 1 0 Q 1 Q 0 Q Thông tin không đối xứng về phía người mua làm thị trường cung cấp dưới mức hiệu quả

Tính phi hiệu quả của TT do thông tin không đối xứng (tiếp) Ví dụ 2: TT ko đối xứng về phía người bán Thị trường bảo hiểm. Thông tin không đối xứng làm thị trường cung cấp nhiều hơn mức tối ưu xã hội (người bán nhận được thông tin không đối xứng bằng người mua)

TÝnh phi hiÖu qu¶ cña th «ng tin kh «ng ®èi xøng: ThÞ tr êngb¶o hiÓm Gi¶ ®Þnh: 1. Nhãm A rñi ro thÊp (0, 002); nhãm B rñi ro cao (0, 006) =>rñi ro trung b×nh 0, 004 2. Møc ®Òn bï: 100. 000 ® «la => PA = 200; PB = 600 Nhãm A P Nhãm B SB P SA’ 600 SA SB’ 400 200 DB DA 0 5 10 Q 0 10 15 Q

Nguyên nhân gây ra hiện tượng thông tin ko đối xứng Nếu mọi thứ khác như nhau thì chi phí này sẽ phụ thuộc vào các nhân tố chủ yếu sau: n n n Chi phí thẩm định hàng hoá Tính đồng nhất trong mối quan hệ giữa giá cả và chất lượng hàng hoá Mức độ thường xuyên mua sắm hàng hoá của người tiêu dùng.

Giải pháp khắc phục thông tin không đối xứng n Các giải pháp của tư nhân ü Xây dựng thương hiệu và quảng cáo ü Bảo hành sản phẩm ü Chứng nhận của các tổ chức độc lập, các hiệp hội nghề nghiệp ü Cung cấp thông tin

Giải pháp khắc phục thông tin không đối xứng (tiếp) n Các giải pháp của Chính Phủ Xây dựng các khuôn khổ pháp lý ü Chính phủ đứng ra làm cơ quan cấp chứng nhận, chứng chỉ ü Hỗ trợ việc cung cấp thông tin ü

KÕt luËn • §©y lµ c¬ së c¨n b¶n ®Ó luËn gi¶i xem sù can thiÖp cña chÝnh phñ cã tho¶ ®¸ng kh «ng • VÝ dô: + Tiªm chñng më réng + Gi¸o dôc tiÓu häc

Chương III Chính phủ với vai trò phân phối lại thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội

Néi dung bµi • C¸c kh¸i niÖm vÒ c «ng b» ng • Nguån gèc vµ th íc®o sù bÊt b×nh ®¼ng • C¸c quan ®iÓm vÒ ph©n phèi l¹i • Mèi quan hÖ gi÷a c «ng b» ng vµ hiÖu qu¶ • Th íc®o ®ãi nghÌo • ChÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo

C¸c kh¸i niÖm vÒ c «ng b» ng • C «ng b» ng ngang: Sù ®èi xö nh nhau ®èi víi nh÷ng ng êicã t×nh tr¹ng kinh tÕ nh nhau + Nguyªn t¾c: Hai ng êicã t×nh tr¹ng kinh tÕ nh nhau tr íckhi cã chÝnh s¸ch th× vÉn ph¶i cã t×nh tr¹ng kinh tÕ nh nhau sau khi cã chÝnh s¸ch • C «ng b» ng däc: Sù ®èi xö cã ph©n biÖt gi÷a nh÷ng ng êicã t×nh tr¹ng kinh tÕ kh¸c nhau nh» m gi¶m bít kh¸c biÖt s½n cã

H¹n chÕ cña kh¸i niÖm c «ng b» ng • Kh «ng x¸c ®Þnh râ thÕ nµo lµ cã tr¹ng th¸i kinh tÕ nh nhau • VÝ dô: A vµ B cã kh¶ n¨ng kiÕm 100. 000/ngµy, A lµm viÖc 20 ngµy, B lµm viÖc 24 ngµy/th¸ng + Theo thu nhËp th¸ng: A < B => c «ng b» ng däc + Theo thu nhËp ngµy: A = B => c «ng b» ng ngang + NÕu B hoµn c¶nh khã kh¨n h¬n A => c «ng b» ng däc ==> ChÝnh s¸ch ph©n phèi l¹i lu «n g©y bÊt

3. Nguån gèc sù bÊt b×nh ®¼ng • BÊt b×nh ®¼ng thu nhËp do lao ®éng: + Kh¸c biÖt vÒ kh¶ n¨ng vµ kü n¨ng lao ®éng + Kh¸c biÖt vÒ c êng®é lµm viÖc + Kh¸c biÖt vÒ nghiÖp + C¸c nh©n tè kh¸c • BÊt b×nh ®¼ng thu nhËp tõ tµi s¶n + Kh¸c biÖt vÒ h×nh th¸i tÝch lòy cña c¶i + Kh¸c biÖt vÒ kinh doanh + Kh¸c biÖt vÒ thõa kÕ tµi s¶n

Th íc®o sù bÊt b×nh ®¼ng • § êng cong Lorenz: TØ lÖ c¸c nhãm d©n sè víi tØ lÖ thu nhËp t ¬ngøng cña tõng % céng 100 nhãm dån thu nhËp 50 30 15 5 0 20 40 60 80 % céng dån 100 d©n sè

Th íc®o sù bÊt b×nh ®¼ng (tiÕp) • HÖ sè Gini: g = A/(A + B) • 0 g 1: g cµng lín cµng bÊt b×nh ®¼ng % céng 100 dån thu nhËp 50 A 30 B 15 5 0 20 40 60 80 % céng dån 100 d©n sè

C¸c quan ®iÓm vÒ ph©n phèi Ph©n phèi theo sù së h÷u c¸c nguån lùc: + C¸ nh©n ph¶i ® îc h ëngnh÷ng g× hä kiÕm ® îc trªn thÞ tr êngc¹nh tranh + C¸ nh©n ® îc h ëng®óng nh nh÷ng g× mµ søc lao ®éng cña hä s¸ng t¹o ra + C¸ nh©n ph¶i ® îc h ëng®óng nh møc thï lao trªn thÞ tr êngc¹nh tranh, víi ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t ®iÓm ban ®Çu nh nhau

C¸c quan ®iÓm vÒ ph©n phèi (tiÕp) ThuyÕt vÞ lîi: * Phóc lîi x· héi lµ tæng ®¹i sè lîi Ých cña c¸c thµnh viªn * W = U 1 + U 2 +. . . + Un * Môc tiªu ph©n phèi l¹i kiÖn: lµ max W * §iÒu MUA = MUB MUA MUB IB E IA MUB 0 T. nhËp MUA J I 0’ T. nhËp

C¸c quan ®iÓm vÒ ph©n phèi (tiÕp) Chñ nghÜa b×nh qu©n + Cµo b» ng (b×nh qu©n ®ång ®Òu): U 1 = U 2 =. . . = Un + Cùc ®¹i thÊp nhÊt: Phóc lîi x· héi ® îc ®¹i diÖn b» ng lîi Ých cña ng êithÊp nhÊt trong x· héi W = min (U 1, U 2, . . . , Un) => x· héi ph¶i n©ng ®ì nh÷ng ng êinghÌo nhÊt Quan ®iÓm c «ng b» ng trong h ëngthô c¸c

V× sao chÝnh phñ ph¶i quan t©m ®Õn ®¶m b¶o c «ng b» ng • T nh©n kh «ng quan t©m ®Õn c «ng b» ng x· héi • ChÝnh phñ ph¶i ch¨m lo cho lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c c «ng d©n • Gi¶m sù bÊt c «ng lµ mét ngo¹i øng tÝch cùc • §¶m b¶o sù æn ®Þnh chÝnh trÞ

5. C «ng b» ng cã m©u thuÉn víi hiÖu qu¶ hay kh «ng? Nhãm thu nhËp cao • Quan ®iÓm 1: Cã • M « h×nh ‘chiÕc x « thñng’ cña Okun B×nh ®¼ng tuyÖt ®èi § êng ph©n phèi thùc tÕ E C 0 B § êng kh¶ n¨ng thu nhËp A Nhãm thu nhËp

C «ng b» ng cã m©u thuÉn víi hiÖu qu¶ hay kh «ng? (tiÕp) • Quan ®iÓm 2: Kh «ng nhÊt thiÕt • Lý do: + TiÕt kiÖm cña ng êigiµu kh «ng ch¾c ®· ® îc ®Çu t vµo s¶n xuÊt mµ vµo hµng xa xØ + NghÌo ®ãi => dinh d ìng, häc vÊn thÊp => n¨ng suÊt thÊp => hiÖu qu¶ thÊp + NghÌo ®ãi lµm gi¶m cÇu => kh «ng kÝch thÝch s¶n xuÊt + C «ng b» ng cã t¸c ®éng ngo¹i øng tÝch cùc

6. Th íc®o ®ãi nghÌo 1. Ng ìngnghÌo: Ranh giíi ph©n biÖt gi÷a ng êinghÌo vµ ng êikh «ng nghÌo + Ng ìngnghÌo t ¬ng®èi: x¸c ®Þnh theo t×nh tr¹ng ph©n phèi thu nhËp hoÆc tiªu dïng chung trong c¶ n íc ThÝ dô, ng ìngnghÌo cã thÓ ® îc x¸c ®Þnh b» ng 50% møc thu nhËp hoÆc tiªu dïng trung b×nh cña c¶ n íc. + Ng ìngnghÌo tuyÖt ®èi: ® îc Ên ®Þnh theo mét møc chuÈn tuyÖt ®èi nµo ®ã ®Ó x¸c ®Þnh xem hé gia ®×nh nµo cÇn ® îc tÝnh ®Õn nh» m ®¸p øng ® îc nhu cÇu c¬ b¶n cña

6. Th íc®o ®ãi nghÌo (tiÕp) • Ng ìngnghÌo tuyÖt ®èi b» ng tiÒn: chi phÝ cho nhu cÇu l ¬ngthùc thiÕt yÕu (tøc lµ chi phÝ ®Ó cã ® îc mét ræ dinh d ìng® îc coi lµ tèi thiÓu ®Ó mét gia ®×nh ®iÓn h×nh cã thÓ tån t¹i khoÎ m¹nh), sau ®ã ® îc céng thªm phÇn chi phÝ cho c¸c nhu cÇu phi l ¬ngthùc • ChØ sè ®ãi nghÌo (chØ sè ®Õm ®Çu): TØ lÖ sè d©n sèng d íing ìngnghÌo trong d©n c

6. Th íc®o ®ãi nghÌo (tiÕp) • Kho¶ng nghÌo: Tæng møc thu nhËp cÇn trî cÊp ®Ó ® ang êinghÌo lªn ngang b» ng ng ìng nghÌo => cho biÕt ng êinghÌo c¸ch ng ìng nghÌo bao xa 0 N íc. Y Thu nhËp hµng n¨m N íc. X Ng ìngnghÌo 50 % d©n 0 Ng ìngnghÌo 50 % d©n

Gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo • Thay ®æi ph©n phèi thu nhËp theo chøc n¨ng b» ng c¸c chÝnh s¸ch thay ®æi gi¸ t ¬ng®èi cña yÕu tè s¶n xuÊt C¸c n íc®ang ph¸t triÓn th êngqui ®Þnh gi¸ vèn thÊp vµ tiÒn l ¬ngcao h¬n gi¸ thÞ tr êng=> khuyÕn khÝch sö dông vèn => thÊt nghiÖp • Thay ®æi ph©n phèi thu nhËp theo qui m « b» ng c¸ch ph©n phèi l¹i quyÒn së h÷u tµi s¶n Gi¶m tËp trung tµi s¶n, t¹o c¬ héi b×nh ®¼ng

• Gi¶i ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo (tiÕp) §iÒu chØnh ph©n phèi thu nhËp theo qui m « ë tÇng líp trªn §¸nh thuÕ lòy tiÕn • §iÒu chØnh ph©n phèi thu nhËp theo qui m « ë tÇng líp d íi Trî cÊp, trî gi¸. . . • §¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vÒ tiÕng nãi, sù ®¹i diÖn trong c¸c tæ chøc x· héi

Chương V: Lựa chọn công cộng • Lợi ích của lựa chọn công cộng • Lựa chọn công cộng trong cơ chế biểu quyết trực tiếp • Lựa chọn công cộng trong cơ chế biểu quyết đại diện

Lợi ích của lựa chọn công cộng • Khái niệm: Là một quá trình mà trong đó ý kiến của các cá nhân được kết hợp lại trong một quyết định của tập thể • Đặc điểm: Ø Quyết định của cá nhân được kết hợp trong một quyết định tập thể Ø Quyết định tập thể mang tính cưỡng chế bắt buộc mọi người phải tuân thủ

Các kết cục của LCCC § Làm giảm lợi ích của tất cả mọi người § Tạo ra một hoàn thiện Pareto § Phân phối lại thu nhập

Các kết cục có thể xảy ra của LCCC UB E H 0 F G UA

LCCC trong biểu quyết trực tiếp • Các nguyên tắc LCCC Ø Nguyên tắc nhất trí tuyệt đối Ø Nguyên tắc biểu quyết theo đa số (đa số tương đối) Ø Nguyên tắc biểu quyết theo đa số tuyệt đối • Các phiên bản của nguyên tắc biểu quyết theo đa số

Nguyên tắc nhất trí tuyệt đối • Một quyết định được thông qua khi và chỉ khi có sự thống nhất (đồng ý) của tất cả các thành viên trong một cộng đồng nào đó • Ưu điểm: Tạo ra một hoàn thiện Pareto • Nhược điểm: Khó áp dụng trong thực tế

Nguyên tắc biểu quyết theo đa số (đa số tương đối) • Một quyết định được thông qua khi và chỉ khi có hơn một nửa số người bỏ phiếu cùng nhất trí • Ưu điểm: Dễ áp dụng trong thực tế • Nhược điểm: Ø Sự áp chế của đa số Ø Hiện tượng quay vòng trong biểu quyết

Nguyên tắc biểu quyết theo đa số tuyệt đối • Một quyết định được thông qua khi và chỉ khi được sự nhất trí của nhiều hơn mức đa số tương đối. Ví dụ như 3/4, 2/3, … • Ưu điểm: • Nhược điểm:

Nguyên tắc biểu quyết đa số ví dụ • Một cộng đồng có 3 cử tri: 1, 2, 3 • 3 mức chi tiêu cho quốc phòng – A: mức chi tiêu thấp – B: Mức chi tiêu trung bình – C: Mức chi tiêu lớn nhất

Lựa chọn của các cử tri Lựa chọn Cử tri 1 Cử tri 2 Cử tri 3 Ưu tiên 1 A C B Ưu tiên 2 B B C Ưu tiên 3 C A A

Biểu quyết đấu cặp • • A&B=B&C=B A&C=C&B=B B&C=B &A=B Phương án được lựa chọn là B

Hiện tượng quay vòng trong biểu quyết Lựa chọn Cử tri 1 Cử tri 2 Cử tri 3 Ưu tiên 1 A C B Ưu tiên 2 B A C Ưu tiên 3 C B A

Biểu quyết đấu cặp • A&B=A&C=C • B&C=B&A=A • A&C=C&B=B

Một số khái niệm (1) • Đỉnh trong sự lựa chọn của cá nhân là điểm mà tất cả các điểm lựa chọn khác ở xung quanh đều thấp hơn nó

Một số khái niệm (2) • Lựa chọn đơn đỉnh là lựa chọn chỉ có một điểm ưu tiên nhất, rời khỏi điểm ưu tiên nhất theo bất kỳ hướng nào thì lợi ích của cá nhân đều giảm xuống

Một số khái niệm (3) • Lựa chọn đa đỉnh là sự lựa chọn nếu rời khỏi điểm ưu tiên nhất thì lợi ích của cá nhân lúc đầu giảm, sau đó lai tăng lên nếu vẫn di chuyển theo cùng một hướng

Biểu đồ mô tả sự lựa chọn của các cử tri Lîi Ých Lùa chän ®a ®Ønh cña Cö tri 2 Lùa chän ®¬n ®Ønh cña Cö tri 1 Lùa chän ®¬n ®Ønh cña Cö tri 3 0 A B C Chi tiªu

Định lý lựa chọn đơn đỉnh • Nếu tất cả các cử tri đều có lựa chọn đơn đỉnh thì biểu quyết theo đa số sẽ đạt được cân bằng biểu quyết và sẽ không có nghịch lý biểu quyết

Nguyên nhân của hiện tượng quay vòng biểu quyết (a) Lîi Ých rßng 0 Q* HHCC (b) MB, t t MB 0 Q* HHCC

Các phiên bản của biểu quyết theo đa số • Nguyên tắc biểu quyết cùng một lúc • Nguyên tắc biểu quyết cho điểm

Kết quả cho điểm giữa các phương án Lựa chọn A Cử tri 1 Cử tri 2 Cử tri 3 Cùng Cho lúc điểm 1 5 Cùng Cho lúc điểm 3 1 B 2 3 1 5 C 3 2 1 6 2 4

Liên minh trong biểu quyết theo đa số • Khái niệm: Liên minh là một hệ thống cho phép các cá nhân được trao đổi phiếu bầu với nhau và do đó có thể bộc lộ được mức độ quan tâm khác nhau của cá nhân đối với từng vấn đề được biểu quyết • Liên minh có thể làm tăng hoặc làm giảm phúc lợi xã hội

Liên minh làm tăng phúc lợi xã hội Dự án Cử tri X Bệnh 200 viện Trường 40 học Thư viện 120 Tổng lợi ích ròng Y Z 50 55 95 150 30 80 60 400 220

Liên minh làm giảm phúc lợi xã hội Dự án Cử tri X Bệnh 200 viện Trường 40 học Thư viện 270 Tổng lợi ích ròng Y Z 110 105 15 150 120 140 400 10

Chương 6: Các công cụ chính sách can thiệp chủ yếu của chính phủ trong nền kinh tế thị trường

Tóm tắt các công cụ Qui định pháp lý Cơ chế thúc đẩy T. trường Đòn bẩy kinh tế Sử dụng KVNN BH và giảm nguy cơ tổn thương Qui định khung Tự do hóa + Nới lỏng + Hợp thức hóa + Đa dạng hóa Sản xuất + Thuế + Trợ cấp C. cấp trực tiếp Bảo hiểm + Cơ quan hành + Bảo hiểm bắt buộc chính sự nghiệp + Trợ cấp bảo hiểm + Qua DNNN K. soát trực tiếp + Qui định giá + Qui định lượng + Cung cấp T. tin Hỗ trợ + Xác lập quyền tài sản + Tạo thị trường Tiêu dùng + Thuế + Trợ cấp C. cấp gián tiếp + Thuê ngoài trực tiếp + Thuê ngoài gián tiếp Mô phỏng Giảm NCTT + Dự trữ quốc gia + Đền bù tạm thời + Trợ cấp khó khăn

Nhóm công cụ về qui định pháp lý • Qui định khung: tạo điều kiện thuận lợi cho phép cá nhân được lựa chọn các phương án ứng xử phù hợp trên thị trường • Các qui định kiểm soát trực tiếp: tìm cách thay đổi những lựa chọn mà người sản xuất và người tiêu dùng có thể đưa ra trong thị trường

Qui định về giá trần § Khái niệm: Giá trần là mức giá tối đa được qui định. § Tác dụng: Giá trần được qui định thấp hơn giá cân bằng trên thị trường nhằm “bảo vệ” người tiêu dùng § Hạn chế: § Qui định giá trần gây ra tính phi hiệu quả § Tác động về tính công bằng do qui định giá trần là chưa rõ

Tác động của giá trần P PX S C A P 0 Pc E Gi¸ trÇn B D 0 Q 1 Q 0 Q 2 Q

Qui định về giá sàn § Khái niệm: Giá sàn là mức giá tối thiểu đã được qui định. § Tác dụng: Giá sàn được qui định cao hơn giá cân bằng thị trường nhằm bảo vệ người sản xuất § Hạn chế: § Qui định giá sàn gây ra tính phi hiệu quả § Tác động về tính công bằng do qui định giá sàn là chưa rõ

Tác động của giá sàn P S Pf P 0 Gi¸ sµn E C A M F B D 0 Q 1 Q 0 Q 2 Q

Qui định về lượng • Các trường hợp áp dụng qui định về lượng – Kết hợp với chính sách giá sàn – Khắc phục ngoại ứng tiêu cực • Qui định về lượng gây ra tính phi hiệu quả

Tác động của qui định về lượng Sq P S C Pq P 0 A M B D 0 Qq Q 0 Q

Qui định về cung cấp thông tin • Mục đích nhằm khắc phục thất bại thông tin không đối xứng • Cung cấp thông tin trực tiếp hoặc gián tiếp – Cung cấp thông tin trực tiếp thông qua qui định người sản xuất phải cung cấp đầy đủ các thông tin về sản phẩm – Cung cấp thông tin gián tiếp thông qua việc cấp giấy phép hành nghề hoặc chứng chỉ nghề nghiệp

Nhóm cơ chế và thúc đẩy thị trường • Tự do hóa – Nới lỏng • Giảm bớt các qui định quá chặt chẽ không cần thiết. • Nới lỏng không có nghĩa là bãi bỏ đồng loạt các qui định trong ngành – Hợp thức hóa: • Công nhận các thị trường đã và đang tồn tại một cách khách quan – Đa dạng hóa: • • Chuyển từ cung cấp miễn phí sang thu phí Xã hội hóa Bán khoán, cho thuê, cổ phần hóa DNNN Hạ thấp rào cản gia nhập thị trường

Nhóm cơ chế và thúc đẩy thị trường • Hỗ trợ sự hình thành thị trường – Xác lập quyền sở hữu tài sản đối với những hàng hóa hiện có – Tạo ra những hàng hóa mới có thể trao đổi trên thị trường • Mô phỏng thị trường – Vận dụng cơ chế thị trường vào cung cấp các hàng hóa dịch vụ không có thị trường: đấu thầu, đấu giá…

Nhóm sử dụng khu vực nhà nước • Cung cấp trực tiếp – Cơ quan hành chính sự nghiệp • Phân biệt cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp? • Cơ chế tài chính dành cho cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp? – Qua DNNN (kinh doanh, công ích) • DNNN kinh doanh khác công ích ở chỗ nào? • Cơ chế tài chính cho 2 loại hình trên?

Nhóm sử dụng khu vực nhà nước • Cung cấp gián tiếp – Thuê ngoài trực tiếp • Thuê khu vực tư nhân: Hình thức hợp tác công –tư (BOT, BTO, BO…) • Nhà nước tổ chức + tư nhân cung cấp – Thuê ngoài gián tiếp • Sử dụng khu vực phi lợi nhuận • Khu vực phi lợi nhuận là gì? • Vì sao sử dụng khu vực này mà không phải KVTN?

Nhóm đòn bẩy kinh tế • Sản xuất – Thuế (đầu ra, thuế quan) – Trợ cấp (bù lỗ, trợ thuế) • Tiêu dùng – Thuế (hàng hóa, phí sử dụng) – Trợ cấp (hiện vật, tem phiếu, trợ thuế)

Thuế: các khái niệm (1) • Thuế là khoản đóng góp bắt buộc của các cá nhân và doanh nghiệp cho NSNN để trang trải chi phí cung cấp HHCC hoặc hạn chế lượng cung hàng hóa trên thị trường

Thuế đánh vào bên cung § Thuế đầu ra: là thuế đánh vào sản lượng do các doanh nghiệp sản xuất § Thuế quan: là loại thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu

Thuế đánh vào bên cầu § Thuế tiêu dùng: là loại thuế đánh vào việc tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ § Phí sử dụng: là mức giá mà người sử dụng các hàng hóa và dịch vụ công cộng do chính phủ cung cấp phải trả

Tác động của thuế • Bên cầu: thuế làm giá của người tiêu dùng phải trả cao hơn trước thuế • Bên cung: thuế làm giá của người sản xuất nhận được thấp hơn trước thuế

Thuế đơn vị đánh vào bên cung P St S E 1 Pm G P 0 Pb E 0 E 2 D o Q 1 Q 0 Q

Thuế đơn vị đánh vào bên cầu P E 2 Pm P 0 S E 0 G Pb E 1 D 0 D 1 o Q 1 Q 0 Q

Kết luận • Thuế đánh vào bên cung hay bên cầu tác động của thuế là như nhau • Thuế đánh vào cung hay cầu chỉ cho biết sự dịch chuyển của đường cung hay đường cầu • Xác định người chịu gánh nặng của thuế căn cứ vào độ co giãn của đường cung hoặc cầu • Thuế gây ra tính phi hiệu quả

Trợ cấp: các khái niêm (1) • Trợ cấp là chuyển giao của chính phủ tạo ra một khoản đệm giữa giá mà người tiêu dùng trả và chi phí sản xuất khiến cho giá thấp hơn chi phí

Cách thức trợ cấp • Trợ cấp bên cung Ø Trợ giá hay bù lỗ Ø Trợ thuế sản xuất • Trợ cấp bên cầu Ø Trợ cấp bằng hiện vật Ø Tem phiếu Ø Trợ thuế tiêu dùng

Tác động của trợ cấp • Bên cầu: giá của người tiêu dùng phải trả thấp hơn trước khi có trợ cấp • Bên cung: giá của người sản xuất nhận được cao hơn trước trợ cấp

Trợ cấp đơn vị vào bên cung P S C Pb Ss A P 0 Pm B D O Q 0 Q 1 Q

Trợ cấp đơn vị vào bên cầu P S C Pb A P 0 B Pm Ds D O Q 0 Q 1 Q

Kết luận • Trợ cấp đánh vào bên cung hay bên cầu tác động của trợ cấp là như nhau • Trợ cấp đánh vào cung hay cầu chỉ cho biết sự dịch chuyển của đường cung hay đường cầu • Ai hưởng lợi ích từ trợ cấp căn cứ vào độ co giãn của đường cung hoặc cầu • Trợ cấp gây ra tính phi hiệu quả

Nhóm bảo hiểm và giảm nguy cơ tổn thương • Bảo hiểm: nhằm giảm thiểu rủi ro bằng cách phân tán rủi ro cho một số đông người • Giảm nguy cơ tổn thương: nhằm đối phó với các cú sốc thông qua cơ chế tập trung

Hạn chế của thị trường bảo hiểm tư nhân • Lựa chọn ngược: là hiện tượng xảy ra khi người gặp rủi ro nhiều nhất lại là người tích cực tham gia bảo hiểm nhiều nhất • Lợi dụng bảo lãnh cố ý làm liều: là hiện tượng cá nhân thay đổi hành vi sau khi được bảo hiểm đã làm tăng nguy cơ tổn thất và xác suất bồi thường

Bảo hiểm bắt buộc • Cách thức: bắt buộc đối tượng nào đó phải tham gia bảo hiểm • Lý do: – Hạn chế hiện tượng lựa chọn ngược – Bảo hiểm là hàng hoá khuyến dụng – Đa dạng hoá các đối tượng tham gia cung cấp bảo hiểm • Ví dụ:

Trợ cấp bảo hiểm • Cách thức: cung cấp bảo hiểm với mức phí đã được trợ cấp cho người dân • Lý do: thực hiện CBXH • Ví dụ: Thẻ BHYT cho người nghèo

Công cụ giảm nhẹ nguy cơ tổn thương • Dự trữ quốc gia • Đền bù tạm thời • Trợ cấp khó khăn

Dự trữ quốc gia • Mục đích: – hạn chế tác động có hại của những biến động bất thường đối với nền kinh tế – Giảm bớt sự phụ thuộc của quốc gia vào nguồn cung về hàng hoá nào đó trên thế giới • Hình thức: – Các sản phẩm vật chất – Các nguồn lực tài chính • Hạn chế: tốn chi phí để duy trì các kho dự trữ

Đền bù tạm thời • Mục đích: giảm bớt sự chống đối của đối tượng chịu thiệt từ tác động của chính sách • Hình thức: tiền tệ hoặc phi tiền tệ • Hạn chế: khó xác định chính xác mức thiệt hại cũng như đối tượng bị thiệt

Trợ cấp khó khăn • Mục đích: giúp cá nhân giảm nhẹ những tác động bất lợi mà họ phải gánh chịu trước những cú sốc kinh tế • Hình thức: Trợ cấp bằng tiền • Hạn chế: thay đổi động cơ làm việc