Mllif Mndricat Istifad olunmu dbiyyat Xritlr hans dvltlr

Müəllif Mündəricat Istifadə olunmuş ədəbiyyat

Xəritələr hansı dövlətlərə aiddir?

Hansı Azərbaycan dövlətidir?

Səfəvi dövlətinin yaranma səbəblərini müəyyən edir Dövlətin ərazisini müəyyənləşdirir Dövlətin yaranmasında Şah İsmayılın rolunu müəyyən edir

İNTEQRASİY A Coğrafiya Təsviri incəsənət İngilis dili Azərbaycan dili, riyaziyyat Resurslar Dərslik İKT Xəritə İş vərəqləri

Mərkəzləşmi Qüdrətli ş Necə yaratmaq olar? Vahid dövlət

TƏDQİQAT SUALI Azərbaycan ərazisində Səfəvilər dövləti necə yarandı və əhəmiyyəti nə idi ?

TƏBRİZ İSFAHAN QƏZVİN

Azərbayc anda vahid dövlətin yaranma sını kimlər Azərbaycan səfəvilər dövləti necə yarandı, ictimaiiqtisadi həyat Səfəvilər dövlətinin yaranmasının əhəmiyyəti nə idi? n yaranma sında Şah İsmayılın rolu nədən ibarətdir ? MÜƏYYƏNLƏŞDİRİN:

� Səfəvilər dövlətinin yaradıcısı Şah İsmayıl Səfəvi olmuşdur. Ərdəbil şeyxlərindən Şeyx Səfiəddinin nəslindən olan İsmayıl 1499 -cu ildə Lahicanşahlıqdan Azərbaycana gəlir. Tez zamanda ətrafına tərəfdarlar toplayan İsmayıl yeni dövlət yaratmaq uğrunda mübarizəyə başlayır.

� Şah İsmayıl Azərbaycan torpaqlarını birləşdirmək uğrunda mübarizə aparırdı. 1500 -cü ilin payızında Cabanı döyüşündə Şirvanşah Fərrux Yasarı məğlub edən İsmayıl 1501 -ci ilin yazında Bakıya hücum edib Şirvanşahların xəzinəsini ələ keçirir. 1501 -ci ilin ortalarında Şərur döyüşündə Ağqoyunlu Əlvənd Mirzəni məğlub etdi. Ağqoyunluların birinci qolunu ələ keçirən İsmayıl Təbrizə daxil olub özünü şah elan etdi və beləliklə Səfəvilər dövləti yarandı.

Şah İmayılın(1501 -1524) işğal etdiyi ərazilər Təbriz 1501 Şiraz, Qum, kk aşan, İsfahan 1503 Yəzd, Kirman 1504 Xorasan 1510 Iran, Ərəb İraqı 1508 -1510 Malatya, Qarahisar, Di yarbəkr 1512

� 1504 -cu ildə Osmanlı dövləti Səfəvi dövlətini rəsmi olaraq tanıdı. Lakin Şah İsmayıl və Sultan Səlimin apardıqları siyasət və Qərb ölkələrinin müdaxiləsi iki turk dövləti arasında münasibətlərin pisləşməsi, müharibənin başlanmasına səbəb oldu. Şah ismayıl Osmanlılara qarşı avropa ölkələri ilə yaxınlaşmağa başladı. 1510 -cu ildə bu məqsədlə Səfəvi diplomatını İtaliyaya göndərdi. Portuqaliya ilə əlaqəyə girib onun İran körfəzində möhkəmlənməsinə mane olmadı, məqsəd qərbdən silah və artilleriya mütəxəssisləri gətirmək idi. Qərb ölkələri hər vasitə ilə türk dövlətlərini zəiflətməyə çalışırdılar. İki dövlət arasında 1514 -cü ildə Maku yaxınlığında Çaldıran döyüşü baş verdi. Tarixdə növbəti qardaş qırğını olan bu döyüş Qərb diplomatiyasının qələbəsi idi. 1516 -cı ildə Qoçhisar döyüşündə məğlub olan Səfəvilərin hərbi-siyasi nüfuzu zəiflədi. 1524 -cü ildə Şah İsmayıl vəfat etdi. Onun oğlu Təhmasib hakimiyyətə gəldi. Onun zamanında Vahid Azərbaycan dövlətinin yaranma prosesi başa çatdı.

Vahid Azərbaycan dövlətinin yaranmasının başa çatması ŞƏKİ HAKİMLİYİ 1551 Şəki ŞİRVANŞAHLA R 1538 şirvanşahlar

Kələntərin başçılığı ilə üsyan 1537 Əlqas Mirzənin başçılığı ilə üsyan 1547 Bürhan Mirzənin başçılığı ilə üsyan 1548 Əlişaban döyüşündə qiyamçıların məğlub edilməsi 1549

Şah Təhmasibin dövründə(1524 -1576) 1538 -ci ildə Şirvanşahlar dövləti, 1551 -ci ildə Şəki hakimliyi Səfəvilər dövlətinə birləşdirildi. Bununla Vahid Azərbaycan dövləti yarandı. Təhmasibin hakimiyyəti dövründə Azərbaycan yenidən Osmanlıların hücumuna məruz qalır. Osmanlı sultanı I Süleyman Qanuni Azərbaycana 4 dəfə yürüş etdi. Onun Azərbaycanı tutmaq cəhdi boşa çıxdı. 1555 -ci il mayın 29 -da Səfəvi-Osmanlı müharibəsinin birinci mərhələsini başa çatdıran Amasya müqaviləsi imzalandı. Səfəvi-Osmanlı müharibələri türk dünyasına ağır zərbə vurdu. � 1576 -cı ilin mayında şah Təhmasib vəfat etdi. Ondan sonra hərbi feodallar arasında çəkişmələr başladı. Səfəvi-Osmanlı münasibətləri yenidən pisləşdi. �

Sultan I Süleyman Qanuninin Azərbaycana yürüşləri: Şirvan Naxçıvan Təbriz I Sultan Süleyman 1534 1535 1548 1554

Amasya sülhünün şərtləri: Osmanlı dövləti Vanətrafı, Qərbi Gürcüstan (İmeretiya, Meqreliya. Q uriya)Ermənistanın qərbi Amasya 1555 29 may Səfəvilər dövləti Gürcüstanın şərqi (Mesxiya, Kartli, Kaxetiya)E rmənistanın şərqi

Səfəvi dövlətinin inzibati ərazi bölgüsü(XVI əsrin I yarısı) Şirvan bəylərbəyliyi mərkəzi Şamaxı Qarabağ bəylərbəyliyi mərkəzi Gəncə Mahallar Naiblər Bəylərbəylər Cənub bəylərbəyliyi mərkəzi Təbriz Şəhərlər Kələntərlər Darğa Kəndxudalar Kəndlər

Səfəvilər dövlətində dövlət idarəçiliyi: Şahın dünyəvi və dini işlərdə tam hüquqlu müavini Şahın yanında məşvərətçi şura – Ali məclis Vəkil Qorçubaşı Ali baş komandan Əmir-ül-üməra Çərik Maliyyə işlərinə baxırdı Vəzir Dini idarələr rəhbərlik edirdi Sədr Məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirirdi Qazilər

Torpaq mülkiyət formaları (XVI əsrin I yarıs. I) Dövlət torpaqları Divan Xassə Şah ailəsinə aid torpaqlar Feodalın şərti mülkü Tiyul Camaat adlanan kənd icması Mülk Vəqf Feodalın şəxsi mülkiyyəti Dini idarələrə məxsus torpaqlar

İctimai-iqtisadi həyat. Şəhərlər. Ticarət Qeysəriyyə bazarı xalçaçılıq Gəncə Şamaxı Təbriz Urmiya Mühüm şəhərlər və ticarət mərkəzləri Ərdəbil İpək parça Yun parça Azərbaycan şəhərləri yarımaqrar xarakter daşıyırdı.

Təbriz Qəzvin İsfahan Paytaxt şəhərlər

Tarixi hadisələrin illərini müəyyən edin: cavab Çaldıran döyüsü I Təhmasibin hakimiyyətə gəlməsi Qoçhisar döyüşü I Sultan Süleymanın II yürüşü Əlişaban döyüşü Qrup işi 1 Amasya müqaviləsi

1514 1524 1516 1535 1549 1555

Mətndə buraxılmış sözləri qeyd edin: 1 � Osmanlı turkləri Azərbaycanın. . . tərk edəndən sonra şah, . . . 2 Şirvana hakim təyin etdi və bu yerləri qiyamçılardan təmizləməyi ona tapşırdı. . ildə o, Kürü 3 keçdi və. . . adlı yerdə baş 4 vermiş döyüşdə qiyamçıları məğlubiyyətə uğratdı. Cənubunu Abdulla Xan Ustaclını Qrup işi 2 1549 Əlişaban

Təbriz qrupu Şirvanşalar dövləti neçə il mövcud olmuşdur? Qəzvin qrupu Şah Təhmasib Çaldıran döyüşündən neçə il sonra hakimiyyətə gəldi? İsfahan qrupu Almaqulağı döyüşündən neçə il sonra Əlqas Mirzə üsyanı başladı? Qrup işi 3

AFƏRİN 677 il 10 il 44 il

Qrup işi 4 Müasir dövrlə əlaqələndirmə

Yaradıcı tətbiqetmə Şah İsmayılın taxtını təsvir edin: Qrup işi 5

İngilis dilində “qol” “Arm”(am) Qitə Asiya Qrup işi 5 ? Amasya

A T H Ə S M İ H M A Qrup işi 7 Ə B S İ T B

Qiymətləndirmə meyarları 1. Səfəvi dövlətinin yaranma səbəblərini müəyyən etmə 2. Dovlətin ərazisini müəyyən etmə 3. Dövlətin yaranmasında Şah İsmayılın rolunu müəyyən etmə

Sintez sualı? Şah İsmayıl və Sultan Səlim Qərb ölkələrinə qarsı birləşib Turk birliyi yaratsaydılar necə nəticələnərdi?

SƏFƏVİ Paytaxt Təbriz, Qəzvin, İsfahan Dillər Azərbaycan dili, fars dili Din İdarəetmə forması Mütləq monarxiya Şahlar - (1501– 1524) I İsmayıl - (1524– 1576) I Təhmasib - (1576– 1577) II İsmayıl - (1578– 1587) Məhəmməd Xudabəndə - (1587– 1629) I Abbas - (1629– 1642) I Səfi - (1642– 1666) II Abbas - (1666– 1694) Süleyman - (1694– 1722) Sultan Hüseyn - (1722– 1732) II Təhmasib - (1732– 1736) III Abbas SƏFƏVİ

Xronologiya � � � 1. 1499 -cu il avqust-İsmayılın lahicandan Ərdəbilə gəlməsi 2. 1500 -cü il- Cabani döyüşü il 3. 1501 -ci iln yazı-Bakının tutulması 4. 1501 -ci ilin ortaları-Şərur döyüşü. Ağqoyunlu dövlətinin birinci qolunun dağılması 5. Səfəvilər dövlətinin yaranması 6. 1503 -cü ilin yazı-Almaqulağı döyüşü. Ağqoyunlu dövlətinin ikinci qolunun dağılması 7. 1504 -cü il-Səfəvilərin Yəzd və Kirmanı ələ keçirməsi 8. 1510 1 dekabr-Mərv döyüşü. xorasanın ələ keçirilməsi 9. 1512 -ci il-Qarahisar və Malatya şəhərlərinin ələ keçirilməsi 10. 1514 -cü il 23 avqust-Çaldıran döyüşündə səfəvilərin məğlub olması 11. 1516 -cı il – Qoçhisar döyüşü

xronologiya � � � 12. 1534 -cü il I Sultan Süleymanın Azərbaycana I yürüşü 13. 1535 - ci il -Sultan Süleymanın II yürüşü 14. 1537 - ci il –Şirvanda Məhəmməd Aminin başçılığı ilə üsyan 15. 1538 -ci il Şirvanşahların səfəvilərə qatılması 16. 1547 -ci il -əlqas mirzə üsyanı 17. 1547 -1554 -cü illər –Şirvanda səfəvilərə qarşı üsyan 18. 1548 -ci il –Sultan Süleymanın III yürüşü 19. 1549 -cu il -Əlişaban döyüşü 20. 1551 -ci il Şəki hakimliyinin ləğvi Vahid Azərbaycan dövlətinin yaranması prosesinin başa çatması 21. 1554 -cü il – I Sultan Süleymanın Azərbaycana IV yürüşü 22. 1555 -ci il 29 may – Amasya sülh müqaviləsinin imzalanması

“Tarix e lmi insa nlara dünyan ın təcrü bə qapıları nı açır” A. A. Bak ıxanov geri

� Mündəricat: � Motivasiya � Mövzunun adı � Tədqiqat sualı � Tapşırıqlar və məlumatlar � Xronologiya � Testlər � İstifadə olunmuş ədəbiyyat � Müəllif geri

� İstifadə olunmuş ədəbiyyat: � Dərslik � Tarix. info � Şah İsmayıl Xətayi-Vikipediya geri