MLL ETM BAKANLII VE OKULDA DYABET PROGRAMI Halil

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI VE “OKULDA DİYABET PROGRAMI” Halil POLAT Halk Sağlığı Bilim Uzmanı Millî Eğitim Bakanlığı (Mülga) Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı (Mülga) Okul Sağlığı ve Projeler Şube Müdürü 0312. 413 37 98 hpolat@meb. gov. tr 10. Ekim. 2011 Dedeman Hotel-Ankara 1

Bakanlığımıza bağlı 60. 000’e okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim, örgün ve yaygın eğitim kurumu bulunmakta, bu okullarda yaklaşık 750, 000 öğretmen görev yapmakta, 17. 500. 000 civarında örgün ve yaygın eğitim öğrencisi ise eğitim görmektedir. Ülkemizde okulöncesi hariç 8’i ilköğretim, 4’ü ortaöğretim olmak üzere toplam 12 sınıf düzeyinde eğitim verilmektedir. Her sınıf düzeyinde mevcut öğrenci sayısı 1, 2 -1, 4 milyon arasında değişmektedir. 2

Bu kadar büyük bir hedef kitlesine Millî Eğitim Bakanlığınca eğitim, öğretim, sağlık, çevre, ilkyardım, beslenme gibi çeşitli hizmetler sunulmaktadır. Millî Eğitim Bakanlığı bu hizmetleri yürütürken diğer bakanlıklara, mülki amirlere, yerel yönetimlere, sivil toplum kuruluşlarına, velilere, okul idarecilerine, öğretmenlere de önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir. Çocukların okul döneminde; *yaşadığı sosyal çevre, *Anne babalarının kültür seviyesi ve çocuğa yaklaşımı, *Öğretmenlerin okul, ders ve sınavlardaki tutumu, *Rehber öğretmenlerin yönlendiriciliği, *Diğer bakanlıkların sunduğu hizmetler gibi etkenler çocukların okul yaşamına olumlu veya olumsuz etki etmektedir. 3

Başta öğrenciler olmak üzere öğretmen ve ve okul personelimize koruyucu sağlık hizmeti sunmak, yaşam kalitesini yükseltmek, temizlik ve hijyen konularında davranışa dönüşecek sağlık eğitimi ve öğretimi vermek suretiyle sağlık bilinci gelişmiş, sağlığından sorumlu sağlıklı nesiller yetiştirilmesine, katkıda bulunmak amacıyla Millî Eğitim Bakanlığınca “Okul Sağlığı Çalışmaları” yürütülmektedir. 4

Okul çağındaki çocuklarımız okul ortamında eğitimlerini sürdürürken Diyabet nedeniyle yaşayabilecekleri sorunların çözümü amacıyla Bakanlığımız , sağlık Bakanlığı ve sivil toplum kuruluşları ile birlikte çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Bu çalışmalar; 1 -Diyabet ile ilgili Genelgeler, 2 -Okul revirlerinde verilen sağlık hizmetleri, 3 -Sağlık Bakanlığı ile işbirliğinde yürütülen “Okul Sağlığı Taramaları” 4 -Aile Hekimliği uygulaması ile öğrenci sağlık taraması 5 -Türkiye Ulusal Diyabet Kontrol Programı çalışmaları 6 -Okulda Diyabet Programı çalışmaları 5

Okul ve kurumlarımızın kantin, kafeterya, büfe, çay ocağı vb. yerlerin taşıması gereken sağlık ve hijyen şartları ile öğrencilerimizin; sağlıklarının korunabilmesi, sağlıklı beslenme bilinçlerinin güçlendirilmesi, olabilecek gıda zehirlenmeleri, bulaşıcı hastalıklar, yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı hastalıklar ile şişmanlığı (Obezite) önlemek amacıyla, Bakanlığımız, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığının ortak çalışması sonucu hazırlanan, 18. 04. 2007 tarih (2007/33) sayılı “Okul Kantinlerinin Denetimi ve Uyulacak Hijyen Kuralları” konulu bir Genelge yayımlanmıştır. 6

29. 09. 2010 tarih 2010/22 sayılı Başbakanlık Genelgesi ve Sağlık Bakanlığının 05. 01. 2011 tarih ve 436 sayılı üzerine okul kantinlerinde son yıllarda bilinçsizce tüketilmeye başlanan, şişmanlığa (Obezite) ve diyabete neden olabilen gazlı, kolalı ve aromalı içecekler ile kızartma ve cipslerin satılmaması amacıyla 21. 07. 2011 tarih ve 1782 (2011/41) sayılı genelge Millî Eğitim Bakanımız tarafından imzalanarak valiliklere gönderilmiştir. Bu genelgenin etkin bir şekilde uygulanması için herkesin üstüne düşen görevi yerine getirmesi gerekmektedir. 7

Özetle; Millî Eğitim Bakanlarımız tarafından imzalanarak valiliklere gönderilen bu Genelgeler ile okul kantinlerinde şişmanlığa (obeziteye) neden olabilen gıdaların satışı yasaklanmakta, sağlıklı ve dengeli beslenme amacıyla örnek gıdalar önerilmekte, okul kantinlerinin bu amaçla denetimlerinin yapılması istenmektedir. 8

Beslenme, Obezite İle Mücadele ve Fiziksel Aktivite Eğitimleri Okul çağı çocuklarında beslenme, toplu beslenme, Obezite, fiziksel aktivite, okul kantinlerinin asgari ve teknik hijyen kuralları, kafeterya ve yemekhanelerin gıda denetimi ve hijyeni konularında 186 il eğitimcisi yetiştirilmiştir. Bu eğitimciler okul çağı çocuklarının sağlıklı beslenme, Obezite ile mücadele ve fiziksel aktivite konularında bilgilendirilmeleri konularında eğitimler vermektedir. 9

05. 02. 2010 tarih ve 2010/15 sayılı Genelge ile Bakanlığımıza bağlı resmi ve özel eğitim-öğretim kurumlarındaki yatılı-gündüzlü ve taşımalı eğitim kapsamındaki öğrenciler ile mahalli imkânlarla açılmış, pansiyon, yurt öğrencilerin yemek ihtiyacının karşılanması, sunulacak yemeklerin gerekli koşulları (hijyen kurallarına uyulması, sunulma şekli, saklama süresi, belli bir sıcaklıkta verilmesi vb. ) taşıması ve olumsuz durumlarla karşılaşılmaması için gerekli tedbirlerin alınması hususunda valiliklere yazılmıştır. 10

Bakanlığımız ve Sağlık Bakanlığı arasında imzalanan protokol gereği “Beslenme Dostu Okullar Projesi” çalışmaları başlatılmış olup, müracaat eden okulların Sağlıklı beslenme kriterleri konusunda gerekli şartları taşıyıp, taşımadıkları değerlendirilmekte, gerekli şartları taşıyan okullara 3 yıl süreli “Beslenme Dostu Okul”u simgeleyen sertifika verilmektedir. Bu proje kapsamında bugüne kadar 202 okulumuza Beslenme Dostu Okul” sertifikası verilmiştir. 11

Okullarda yemek hizmetlerinin verilmesi sırasında ihtiyaç duyulan teknik bilgileri içeren ve 1987 yılında basımı gerçekleştirilen Bakanlığımız yayını “Okullarda Toplu Beslenme Rehberi”nin günün şartlarına göre güncelleştirilmesi amacıyla; *Millî Eğitim Bakanlığı Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı, *Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, *Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, *Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik bölümü akademisyenlerimizden oluşan bir komisyon marifetiyle ortak bir çalışma yürütülmüş ve söz konusu rehber kapsamı genişletilerek güncelleştirilmiştir. 12

Rehbere TİP 1 DİYABETLİ çocukların beslenme durumları ile ilgili kısa bir bölüm eklenmiştir. Rehber tamamlanmış olup, 2011 -2012 öğretim yılında öncelikle yatılı ve pansiyonlu okullarımızdan başlayarak tüm okullarımıza dağıtılması planlanmaktadır. 13

Rehberde beslenme ilgili; *Temel kavramlar, *Besin öğeleri değerleri, *Yemek menülerinin hazırlama ilkeleri, *Hijyen koşullarının sağlanması, *Dengeli beslenme ilkeleri, *Diyabetli çocukların beslenmesi, *Yemek hizmeti verilen okullarda menü planlama, *Gıdaları depolama ilkeleri, *Atıkların kaldırılması, *Gramajlar, *10 aylık örnek yemek listeleri, *Okul kantini ve yemek hizmeti mevzuatı, *Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının bu konudaki teknik bilgi ve mevzuatı yer almaktadır. 14

15

“OKULDA DİYABET PROGRAMI” KAPSAMINDA YAPILAN İŞLER A-Bakanlığımız Müsteşar Yardımcısı imzası ile 15. 10. 2010 tarih ve 2426 sayılı “Okullarda Diyabet Eğitimi” konulu bir yazı gönderilmiştir. Bu yazı ekinde *Genelge *Protokol *Okullarda Diyabet Eğitimi Programı *Okul çocuklarında Diyabet ve Okulda Diyabet Bakımı Rehberi *Broşür *Afiş *Mektup örneği gönderilmiştir. 16

B-Program çerçevesinde ülkemizdeki 60. 000 okula “ Benim çocuğum şeker hastası mı? ” başlıklı farkındalık posteri gönderilmiştir. Bu poster ile ilk ve ortaöğretim kurumlarındaki tüm öğretmen ve öğrencilere ulaşılarak çocuklarda diyabet konusuna dikkat çekilmiştir. C-İmzalana protokol ve yürütülen program kapsamında sınavlara giren öğrencilerin bu hastalık nedeniyle yaşadıkları sıkıntıları ortadan kaldırmak, sınav esnasında sınav görevlilerinin dikkate alacakları hususların sınav kılavuzlarında yer alması için MEB Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğüne resmi bir yazılmıştır. 17

D-Çocuklarda diyabeti anlatan bir broşür, okuldaki diyabetli çocukların bakımı konusunda bir rehber, öğretmen eğitimi için bir sunum ilgili web sitelerinden ulaşılabilir hale getirilmiş ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından il milli eğitim müdürlüklerine bu program çerçevesinde yapılması gerekenleri anlatan bir yazı gönderilmiştir. 18

E-Okulda Diyabet Programı yazı ve materyalleri www. meb. gov. tr, www. sdb. meb. gov. tr www. saglik. gov. tr, www. cocukendokrindiyabet. org. tr, www. arkadasimdiyabet. com Logosu ile Web sitelerine konulmuştur 19

F-Okullarımızda sağlıklı yaşamı ve sağlıklı çevreyi öğreten konular ilköğretim/ortaöğretim ders programlarında yer almaktadır. Ortaöğretim düzeyinde okutulan Sağlık Bilgisi dersi günümüz şartlarına göre yeniden revize edilmiş olup, bir ünite başlığı altında “Diyabet” ve “Sağlıklı Beslenme” konularına yer verilmiştir. TOPLUMDA SIK GÖRÜLEN KRONİK HASTALIKLAR 1. Kanser ve Erken Tanı a. Kanserde Erken Uyarı Belirtileri b. Korunma 2. Şeker Hastalığı (Diyabet) 3. Kalp Damar Hastalıkları a. Yüksek Tansiyon b. Kalp Krizi 4. Kansızlık (Anemi) ve Önlenmesi 5. KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) - (Sigara) 20

G-Bakanlığımızca şeker hastası öğrenciler için 03. 01. 2000 tarih ve 2000/1 sayılı genelge yayımlanmış olup, halen yürürlükte olup, günün şartlarına göre yeniden güncelleştirilecektir. H-Türk Diyabet Vakfı, Sağlık Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) ve Bakanlığımızın katılımıyla DİYABET 2020 VİZYON VE HEDEFLER çalışması kapsamında, “Türkiye’de Diyabet Profili, Diyabet Bakım, İzlem ve Tedavisinde Mevcut Durum Değerlendirmesi Çalıştayı” sonunda yürürlüğe konulan “Türkiye Diyabet Kontrol Programı” doğrultusunda gerekli çalışmalar yürütülecektir. 21

OKULDA DİYABET PROGRAMI; 1 -Sağlık Bakanlığı Ulusal Diyabet Kontrol Programı çerçevesi ve “Çocukluk Çağında Diyabetin önlenmesi, bakım ve tedavisinin geliştirilmesi” temel amacı ile uyumlu bir programdır. 2 -Bu program ile okul idaresi, öğrenci ve veliler arasında diyabet ve şişmanlık konusunda farkındalık yaratarak okul ortamında konu ile ilgili gerekli alt yapının geliştirilmesi hedeflenmektedir. 22

3 -Bu program okullar ve öğretmenler aracılığıyla diyabet konusunda farkındalık yaratarak, okul çağındaki çocuklarda Tip 1 diyabetin erken tanısını sağlamakta ve diyabetik ketoasidoz sıklığını azaltmaya yönelik önemli katkılar sağlamaktadır. 4 -Bu program, okul çağındaki diyabetli çocukların diyabet bakımlarını güçlendirmek, yaşadıkları sorunları çözmek, öğretmen tutumlarını değiştirerek, doğru bilgilenme yoluyla öğretmen ve öğrencilerin diyabete bakışlarında değişiklik yaratmayı amaçlamaktadır. 23

5 -Bu program, okul çağı çocuklarında sağlıklı beslenme tutumu oluşturulması ve şişmanlık (obezite) konusunda farkındalık yaratılması konusunda önemli katkılar sağlamaktadır. 6 -Bu program, Sağlık Bakanlığının koordinesinde yürütülen “Türkiye Diyabet Kontrol Programı”nı destekleyen, güçlendiren, eğitim, farkındalık ve okul ortamında ilk müdahale boyutunda yapılacak uygulamaları hayata geçirmeyi hedefleyen bir programdır. 7 -Bu program, koruyucu hekimliğe önemli katkılar sağlayan, hastane ve hekimlerimizin işlerini hafifleten bir programdır. 24

8 -Bu program, okul, il, bölge değil, tüm ülkeyi (% 100) kapsayan bir programdır. 9 -Bu program kamu kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarının (STK) örnek işbirliğini yansıtan bir programdır. 10 -Bu program uygulama aşamasında bütçesi olmayan, tamamen eğitim ortamındaki idareci, öğretmen, öğrenci ve velilerin aktif katılım ve desteklerini öngören, farkındalık yaratıcı bir programdır. 25

11 - Bu program ile 14 Kasım 2011 Dünya Diyabet gününde ülke genelinde öğretmeninden öğrencisine, velisinden okul idarecisine kadar tüm eğitim camiasında DİYABET ve ŞİŞMANLIK(Obezite) konusunda farkındalık yaratacak bir programdır. 12 -Bu program ile sınavlara giren öğrencilerin bu hastalık nedeniyle yaşadıkları sıkıntıları resmi kanallar ile dile getirip, çözümü için girişimde bulunan bir programdır. 13 -Bu program çok yönlü, ancak uygulanması karışık olmayan, pratik ve özgün bir programdır. 26

Katkı ve katılımlarınız için TEŞEKKÜR EDERİM 27