MLADII I RODNI ODNOSI U BIH I REGIONU

MLADIĆI I RODNI ODNOSI U BIH I REGIONU Doc. dr Srđan Dušanić

O projektu i istraživanju l Projekat se odnosi na rad sa mladićima srednjoškolskog uzrasta u Srbiji, Bi. H, Hrvatskoj i ima za cilj promociju zdravih obrazaca ponašanja i nenasilja u odnosima sa vršnjacima oba pola. l U istraživanjima smo se bavili odnosom mladića srednjoškolskog uzrasta prema rodnoj ravnopravnosti i rizičnim ponašanjima te u kojoj mjeri određeni edukativni i promotivni programi mogu da utiču na njihove stavove.

l Od šale do sile kratak je put. . l Kako očekivanja okoline mogu da determinišu rizična ponašanja kod mladića?

Osnovni pojmovi l Pol l Rodni identitet l Rodne norme l Maskulinitet

Maskulinitet l mnogobrojni načini na koje je muževnost i društveno definisana u istorijskom i kulturološkom kontekstu (Connell, 1994). l izraz kolektivnog ali i individualnog iskustva l višedimenzionalan konstrukt l hegemonistički maskulinitet i važnost podrške alternativama (primjer)

Razvoj rodnog identiteta i normi l Običaji u svijetu vezano za rodnu zrelost Teorijski pristupi l Biološki esencijalizam l Socijalno učenje (PRIMJERI) l Kognitivističko-razvojne teorije

Rod i asocijalna ponašanja u svijetu l Vandalizam l Ubistva l Alkohol l Droga l AIDS

REZULTATI POČETNOG KVALITATIVNOG ISTRAŽIVANJA (PLA) l Petodonevne interaktivne radionice u Banjaluci, Beogradu, Sarajevu, Zagrebu, Podgorici l Oko 100 srednjoškolaca l Radionice na teme odrastanja, roda, maskuliniteta, podjele poslova, nasilja,

Percepcija muškosti u regionu l Da bude fizički snažan, mišićav, jak itd; l Da je sposoban da zaštiti sebe i svoje bližnje; l Treba da ima jak karakter i svoj stav; l Da bude uspješan u svemu; l Da se bavi sportom; l Da pije alkohol; l Da je polno zreo i seksualno obdaren; l Da ne bude ženskast, slabić (da ne plače) ili homoseksualac;

Primjeri sa radionica. . .

Percepcija muškosti kod mladića u regionu l Najznajčajniji uticaj na formiranje maskuliniteta imaju porodica i vršnjaci, ali i škola, mjesta za zabavu, religija, sportski klubovi. . . l Društveni uticaji i očekivanja u nekim slučajevima mogu da podstaknu i nasilno ponašanje sa svrhom dokazivanja muškosti. Nasilje je ponekad kriterij za muškost l Prisutni su stereotipi o ulozi i ponašanju muškaraca i žena koji se ogledaju kroz drugačije provođenje slobodnog vremena, podjelu na muške i ženske poslove, odnos ka moći i dominaciji.

REZULTATI REGIONALNOG ISTRAŽIVANJA SA EKPERIMENTALNIM I KONTROLNIM GRUPAMA

Faze i dizajn istraživanja PRIPREMNA FAZA l Kvalitativno pilot istraživanje (tzv. ''PLA'‘) l Set interventnih radionica ISTRAŽIVANJE l Početno kvantitativno (2446) i kvalitativno istraživanje (40 intervjua) u interventnim i kontrolnim školama. l 4 seta po 20 interventnih radionica i aktivnosti socijalnog marketinga u interventnim školama l Post kvantitativno (2202) i kvalitativno istraživanje (40 intervjua) u svim školama

Programske aktivnosti u interventnim školama l 4 seta po 20 interventnih radionica -10 mjeseci (rodne norme, moć, nasilje, zdravi stilovi života, seksualnost i kontracepcija, konflikti, nasilje. . . ). l Kampanja tokom 8 mjeseci: koncerti, ulični sajmovi, grafiti, bilbordi, majice, letci, dokumentarni filmovi, prilozi u medijima, obilježavanje određenih datuma, sportske aktivnosti

Uzorak Grad Banja Luka, Početno Završno I 332 290 Tipškole K 380 362 Sarajevo, Početno Endline 293 222 203 208 496 430 Zagreb, Početno Završno 275 262 343 308 618 570 Beograd Početno Završno 305 293 315 203 620 496 Ukupno Početno Završno 1205 1053 1241 1149 2445 2202 Ukupno 712 652

Izloženost učenika Banjaluka Sarajevo Zagreb Beograd programskim aktivnostima u interventnim školama Prisustvovanje 18% 34% 25% 35% radionicama (n=283) (n=241) (n=253) Izloženost kampanji u školi u posljednjih 9 mjeseci 71% (n=276) 64% 83% 80% (n=200) (n=231) (n=236)

Instrumenti Pitanja iz područja : l Opšte socio-demografske informacije l Nasilje l Zdravlje l Samopoštovanje i socijalna podrška l Rodne norme l Seksualno i reproduktivno zdravlje l Učestvovanje u porgramskim aktivnostima l GEM skala

REZULTATI: Nasilje. . . . .

Banjaluka Da li si posljednja 3 mjeseca: I K Sarajevo Zagreb Beograd I I I K K K Udario drugog mladića ili dječaka? P 55, 9 54, 8 51, 9 62, 3 64, 3 66, 1 Z 48, 6 50, 3 33, 3 43, 1 59, 5 58, 5 46, 3 42, 8 Udario svoju djevojku ili neku drugu mladu ženu? P 2, 2 5, 3 10, 3 7, 2 4, 9 2, 1 1, 7 2, 5 Z 3, 4 6, 5 8 3, 9 5, 2 3, 4 Učestvovao u nasilnom činu P kao dio grupe mladića ili Z bande? Učestvovao u udaranju nekoga za koga misliš da je homoseksualac ili previše feminiziran? 4 10 51 51, 8 26, 5 20, 1 28, 7 38, 4 33, 1 34, 2 29, 5 26, 5 20, 4 21, 7 25, 5 27, 2 25, 4 27, 4 29, 5 24, 4 P 9, 3 12, 3 20, 9 19, 7 19, 4 11, 8 13, 2 Z 9, 1 8, 8 12, 2 15, 3 16, 3 14, 4 17, 9 13, 6

Nasilje, čast. . . -procenat onih koji NISU saglasni Banjaluka I C Sarajevo Zagreb Beograd I C I C 25% 24% 52% 55% 38% 40% Ukoliko žena vara P muškarca, u redu je da Z je muškarac udari. 47% 38% 42% 36% 51% 47% * * 55% 56% 40% 45% Bilo bi me sramota da odustanem od tuče P 33% 28% 24% 20% 27% Z 31% 32% 50% 41% 33% * * * 28% 27% 19% 15% 24% 23% 29% 15% 13% 16% 19% 11% * 15% Bez obzira na to šta ja P mislim, ja moram da se Z priključim mojim prijateljima u tuči. 33% 24% 25% 24% 43% 37% * *

Nasilje prema drugim mladićima (0 -5; 0= nema nasilja)

Korelati nasilja (p<. 001) l Iskustvo žrtve nasilja l Niže samopoštovanje l Manja socijalna podrška l Konzumiranje alkohola

Rodna ravnopravnost Banjaluka I GEM (0 -17, 0= rodna ravnopravnost) K Sarajevo Zagreb I* I* K* K Beograd I K* P 9, 1 11, 3 11, 9 11, 8 10, 2 9, 9 10, 3 Z 9, 4 11, 1 10, 5 9, 9 9, 3 9, 6 9, 8 9, 7

NISU saglasni. . . Muškarac odlučuje kada i kako imati seksualne odnose Banjaluka Sarajevo Zagreb Beograd I C I C P 41% 17% 20% 30% 28% 27% 29% Z 41% 25% 31% 46% 34% 39% 36% * * * Najvažnija uloga žena P 44% 22% 25% 32% 37% 32% 27% je da brinu o kući i da Z 42% 29% 30%* 42% 40% 37% 33% 30% kuvaju za njihove * * porodice. Postoje situacije kada žena zasluži da bude ošamarena P 56% 43% 28% 29% 56% 61% 56% 53% Žena bi trebalo da toleriše nasilje kako bi održala porodicu na okupu. P 80% 64% 52% 58% 79% 84% 73% 76% Z 52% 45% 42% 45% 59% 61% 54% * * Z 76% 72% 60% 68% 80% 77% 84% * * *

Još neki rezultati l Veća rodna ravnopravnost kod maldića koji su učestvovali u radionicama i bili izloženi kampanji l Veća rodna neravnopravnost u vezis a puđenjem, konzumiranjem alkohola i marihuane

Rezultati IMAGES istraživanja l Reprezentativni uzorak od 799 mladića iz 56 opština l Federacija Bi. H 59%, RS 37%, Brčko 4% l Uzrast 18 -30, prosječno 24 godine

Metod l Reprezentativni uzorak od 799 mladića iz 56 opština l Federacija Bi. H 59%, RS 37%, Brčko 4% l Uzrast 18 -30, prosječno 24 godine

Rodni odnosi Stavovi muškaraca o rodnim odnosima Najvažnija uloga žene jeste da se brine o kući i kuha za svoju porodicu Mijenjanje pelena, kupanje djece, i hranjenje djece jesu dužnosti majke Muškarac bi trebalo da ima posljednju riječ o odlukama kod kuće Postoje situacije u kojima žena zaslužuje da bude fizički kažnjena, istučena Žena bi trebalo da toleriše nasilje kako bi održala porodicu okupu. Ako me neko uvrijedi, braniću svoj ugled i silom ako bude trebalo Biti muškarac znači da moraš biti čvrst Muškarcima treba seks više nego ženama Nikada ne bih imao prijatelja/icu koji je homoseksualac/lezbejka % saglasnih (N=799) 48, 5 52 50, 2 19, 8 11 68 73, 3 45, 2 55

Kategorije ispitanika po rodnoj jednakosti l Rodno neravnorpavni stavovi: 21%; l Srednje ravnoparvni stavovi: 44, 3; l Visoko ravnopravni: 34, 7%

Mladići i nasilje Rizična ponašanja % saglasnih (N=799) Ošamarili partnerku 14, 1 Da li ste ikada nekoga pokrali? 26, 4 Tuča nožem ili drugim oružjem? 23

Mladići i zdravlje Zdravlje % saglasnih (N=799) Pije alkohol dva ili više puta mjesečno 74, 6 Opija se jednom ili više puta mjesečno 43 Marihuana (u zadnjih godinu dana) 26, 8 Depresija ponekad ili često 22, 4 Suicidalne misli 6, 8 Koristi kondom često ili uvijek 41

ZAKLJUČAK l Kod većine mladića, doživljaj muškosti korespondira stereotipima u zajednici šta muškarac treba da bude. l Hegemonistička percepcija muškosti je povezana sa rizičnim ponašanjima mladića. l Muškost je društveno konstruisani fenomen te kroz društvene promjene treba tražiti i puteve prevencije neželjenih efekata.

HVALA NA PAŽNJI!