MKROSKOP Biyolojik sistemlerin bir ou insan gznn grme

MİKROSKOP • Biyolojik sistemlerin bir çoğu insan gözünün görme sınırları dışındadır. • Gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu yapılar, ancak daha büyük görüntüleri elde edildiği takdirde görülebilir. • Bu görüntüleri elde etmek için incelenen yapının objektif ve oküler denen mercekler sistemiyle büyütülerek düzgün bir biçimde göze yansıtan cihaza mikroskop denir. • Botanik Laboratuvarında kullanılan mikroskop tiplerinin başında stereo mikroskop ve ışık mikroskobu gelmektedir.

a) Stereo mikroskop: İncelenecek bazı materyallerin çeşitli organ ve dokularının iç yapılarını daha net görmek için bazı optik aletlere ihtiyaç duyulur. Bu durumda basit mercek sistemine sahip bir ışıkla veya elektrikle aydınlatılan stereo tipi dediğimiz mikroskoplar kullanılabilir b) Işık mikroskobu: Organ ve dokuların ince yapısını iyice görebilmek için daha fazla büyütmeli optik aletlere ihtiyaç duyulur. Bu nedenle botanik laboratuvarlarında en çok kullanılan mikroskop tipidir.

Mikroskobun Kısımları • Genel olarak bir mikroskop mekanik ve optik parçalar olmak üzere iki kısımda incelenmektedir. • 1. Mekanik kısım: Mikroskop ayağı, gövdesi (statif), obje tablası, tüpü, makro vida, mikro vida, şaryo, diyafram adı verilen kısımlardan oluşur.

• Ayak: Mikroskobun en alt kısmında mikroskoba desteklik sağlayan metalden yapılmış kısımdır. • Statif (Gövde): Mikroskobun ayakları üzerine bağlı olup sabittir. Statifin üst uzantısına mikroskop tüpü ve objektiflerin bağlı olduğu revolver bağlanmıştır. Daha alt kısımlarda ise makrovida ve obje tablası yatay olarak bağlanmıştır. • Obje Tablası: Üzerinde incelenecek preparatın konduğu ve maşa ile preparatın sabitleştirildiği tabladır. • Revolver: Çeşitli büyüklükteki objektiflerin takıldığı ve kolayca dönebilen yuvarlak bir disktir. • Tüp: Alt ucunda objektiflerin, üst kısmında okülerin bulunduğu silindirik bir parçadır. • Makro vida: Obje tablasını ve dolayısıyla obje tablası üzerinde bulunan preparatı aşağı yukarı hareket ettirerek görüntünün bulunmasını sağlayan kısımdır. • Mikro vida: Makro vida ile elde edilen görüntünün netleşmesi sağlanır. • Şaryo: Obje tablası üzerinde bulunan preparatın hareket ettirilmesini sağlayarak görüntü alanına gelmesini sağlar. • Diyafram: Obje tablasının altında bulunan ve kondansatörden gelen ışığı düzenleyerek objenin üzerine aktaran kısımdır. Burada bulunan diyafram kolu ile ışığın şiddeti ayarlanır.

2. Optik kısım: Oküler, objektif, kondansatör ve ışık kaynağından oluşur. • Oküler: Gözün baktığı ve tüpün üst kısmında bulunan merceklerden alınan görüntüyü büyüterek görülmesini sağlar. • Objektif: Revolvere vidalanmış olup objeye yöneliktir. Objektif ışınları geçiren ve objeyi belli büyüklükte büyülten mercek sistemidir. Revolver üzerinde çeşitli büyütmelere sahip objektifler yer alır. • Kondansatör: Işık kaynağından gelen ve diyaframdan geçen ışınları toplayan, düzenleyen ve obje tablasının ortasında bulunan delikten ışık demetleri halinde geçmesini sağlayan kısımdır. Bazı mikroskoplarda bu kısım sabit bazı mikroskoplarda ise hareketlidir. Hareketli olan mikroskoplarda ışınların toplama yerinin yüksekliğini ayarlamak için kondansatör bir vida ile aşağı yukarı hareket ettirilir. • Işık kaynağı: Işık kaynağı kondansatörün altında ve mikroskop ayağının üstünde bulunur. Görevi görüntü elde etmek için kondansatöre ışık üretmektir.

Kesit tipleri • Botanik laboratuvarlarında incelenecek doku kısımlarından çok ince bir tabaka halinde kesit almak gerekmektedir. • Kesit alınmadan önce yüzeyin önce düzleştirilmesi ve jilet ile dıştan içe doğru küçük parçalar halinde peşe çok sayıda kesit alınmalıdır. • Alınacak kesitlerin tipi çalışmanın amacına göre değişmekte olup çoğunlukla beş tip kesit alınmaktadır.

1)Enine kesit: İncelenecek materyalin uzun eksenine dik olacak şekilde alınan kesit tipidir.

2)Boyuna radyal kesit: İncelenecek materyalin uzun eksenine paralel doğrultuda merkezden geçecek şekilde alınan kesit tipidir.

3)Boyuna-teğetsel kesit: İncelenecek materyalin uzun eksenine paralel doğrultuda merkez ile dış kabuk arasında herhangi bir bölgeden geçecek şekilde alınan kesit tipidir.

4)Yüzeysel kesit: İncelenecek materyalin en dış kısmından alt yada üst yüzeyinden alınan kesit tipidir.

5) Materyalden kazıma: İncelenecek materyalin amaca uygun olarak her hangi bir yüzeyinden kazıntı şeklinde alınan kesit tipidir.

Preparat Hazırlama • Preparat hazırlamadan önce lam ve lamelin temiz olması gerekir. • Temiz bir lamın üzerine önce inceleme ortamı damlatılır ve jilet yardımıyla alınan kesitler lamın üzerine damlatılan inceleme ortamına aktarılır. • Aktarma sırasında kesitlerin kıvrılmamasına ve ters dönmemesine dikkat edilmelidir. • Yine aktarılan kesitlerin hava kabarcığı oluşmayacak şekilde inceleme ortamı sıvısına gömülmesi sağlanmalıdır. • İnceleme ortamı sıvısı yetersiz ise bu sırada 1 -2 damlatılabilir. • Lameli inceleme ortamına 45°lik bir açı ile temas ettirip yavaşça kesitlerin üzeri kapatılmalıdır. • Eğer lamel dışına inceleme ortamı sıvısı taşmış ise bir peçete yardımıyla sıvı alınabilir. • Dikkat edilmesi gereken bir hususta lamel kapatılırken hava kabarcığının oluşmasını engellemektir.

Preparat hazırlama

Görüntü bulma • Hazırlanan preparat obje tablasına kıskaçlar yardımıyla sabitlenir. • Görüntü bulmaya en küçük objektif ile başlanır. Laboratuvarlarda bulunan ışık mikroskoplarında en düşük büyütmeli objektif 4'lük büyütmeye sahiptir. • Görüntü bulunurken makro vida kullanılır. Bu büyütmede görüntü bulunduktan sonra amaca göre 10'luk veya 40'lık büyütmeye sahip objektiflere geçilebilir. • Burada dikkat edilmesi gereken hususlar; • 1. Görüntü bulmaya mutlaka 4'lük objektifte başlanmalı ve makro vida ile görüntü bulunmalıdır. • 2. Eğer 4'lük objektifteki büyütme yeterli değil, 10'luk veya 40'lık objektife geçmek istiyorsanız tabla ayarıyla (şaryo, makro ve mikro vida) oynamadan bu objektiflere geçilmelidir. • 3. 10 veya 40'lık objektifte mutlaka mikro vida ile hassas ayar yapılmalı, makro vida kullanılmamalıdır. • 4. Objektif geçişleri 4 > 10 > 40> 100 veya 100 > 40 > 10 > 4 şeklinde olmalıdır. • 5. Mikroskopla çalışmanız bittiğinde önce objektifi 4'lük büyütmeye getirmeli ve daha sonra preparatı çıkarmalısınız.