MKROBYOLOJ VE TARHSEL GELM Prof Dr Devran GEREKER

MİKROBİYOLOJİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ Prof. Dr. Devran GERÇEKER Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı • Mikrobiyoloji ve Parazitoloji Kürsüsü olarak 1947 Ekim’inde Cebeci PDÖ binası (İntaniye Kliniği) alt katında kurulmuştur. • 2 pratik salonu, laboratuvarı ve poliklinik odaları hizmete açılmıştır. Bu dönemde eğitim ve öğretim Cebeci’de , pratik dersler Hıfzısıhha Okulu Bakteriyoloji laboratuarında gerçekleştirilmiştir.

Tümg. Ord. Prof. Dr. Abdülkadir Noyan İntaniye Kliniği Başkanı (Kurucu Başkan) Doç. Dr. Vefik Vassaf Akan Mikrobiyoloji dersleri için Prof. Dr. Hasan Şükrü Oytun Veterinerlik Fakültesi Parazitoloji dersleri için görevlendirilmişlerdir

• Prof. Dr. Sabahattin Payzın (1950) 1963’de Başkan • Prof. Dr. Kemal Özsan (1955) • Prof. Dr. Namık Aksoycan 1957 Mikrobiyoloji Kürsüsünün ilk öğretim üyesi kadrosu • • Prof. Hayati Ekmen 1961 Prof. Dr. Muhlis Özsan 1964 Prof. Dr. Necdet Sevük 1966 Prof. Dr. Rasim Cicioğlu 1968

• • Prof. Dr. A. Tevfik Cengiz, Prof. Dr. Hatice Özenci, Prof. Dr. Birsel Erdem Prof. Haluk Ataoğlu Parazitoloji Bilim Dalı (1995) • Prof. Kürşat Altıntaş • Prof: Çiğdem Güngör

• • • • Prof. Dr. Murat Özsan Prof. Dr. Mehmet Kıyan Prof. Dr. Murat Aksoy Prof. Dr. Aydın Karaaslan Prof. Dr. Alper Tekeli Prof. Dr. İştar Dolapçı Prof. Dr. Z. Ceren Karahan Prof. Dr. Fikret Şahin Prof. Dr. Ebru Us Doç. Dr. Ebru Evren Öğrt. Göv. Duygu Öcal Parazitoloji Bilim Dalı Prof. Dr. Gülay Aral Akarsu

Mikrobiyoloji Ne ile Uğraşır ? mikros: küçük, bios : yaşam logos : bilim

• • Gözle görülemeyen küçük canlıların Sınıflandırılmasını Morfolojilerini (şekilleri) Fizyolojilerini Metabolizmalarını Doğada bulundukları ortamları, dağılımları Birbirleri ile veya diğer canlılarla ilişkilerini araştırır

Doğada nerede bulunurlar? • Her ortamda bulunurlar • Besin, nem, uygun sıcaklık buldukları her yerde çoğalırlar • Hava • Toprak • Denizler-Okyanus • Yediğimiz gıdalarda • Vücudumuzun çeşitli bölgelerinde (Flora)

Mikrobiyoloji çok geniş bir bilim • • Tıbbi mikrobiyoloji, Endüstriyel mikrobiyoloji Toprak, tarım, su mikrobiyolojisi, Uzay mikrobiyolojisi

Tıbbi Mikrobiyoloji’nin dalları • • • Genel Mikrobiyoloji Bakteriyoloji Viroloji Mikoloji Parazitoloji İmmunoloji

İnsanlara Etkileri ? A) Yararlı olabilir • Besin üretiminde (Peynir, yoğurt, ekmek, sirke) • Endüstri de (Enzimler, vitamin, antibiyotik, aşı) • Tarımda ( Elementlerin geri dönüşümü) • B) Zararlı olabilirler • Besinlerin bozulması • Hastalıklar – Bakteriyel, viral, fungal enfeksiyon

https: //www. slideshare. net/Kalpesh. Zunjarrao/microbiology-introduction-history

• • • Canlılar 5 alemde toplanır Hayvanlar Bitkiler Mantarlar- Mayalar , küfler Protista - Protozoon ve Algler Moneralar - Bakteriler

• Doğada yaşayabilen en küçük canlı birim; HÜCRE ‘dir • Prokaryot hücre ( Prokariyotik) Bakteriler • Ökaryot hücre (Eukariyotic) Konak , Mantarlar , Parazitler

Bakteriler, basit tek hücreli, 0. 2µm-5µm boyutlarda, çeşitli şekillerde

Virüsler, 0. 015 -0. 2µm boyutlarında hücre içi canlılar

Mayalar, 5. 0 -10. 0 µm boyutlarında, ökaryot, tek hücrelerdir

Küfler, 2. 0 -10. 0 µm’den mm’lere kadar büyüyen çok hücreli mantarlar

Parazitler 2. 0 -200 µm’den mm’lere çıkabilen çok hücreli canlılar

Algler 1 µm’den cm’lere çıkabilen çok hücreli canlılar

Mikrobiyoloji Tarihi • Varo ve Columella : M. Ö 1. yy’da enfeksiyon hastalıklarının görülmeyen organizmalarla geçtiğini (küçük hayvancıklar) bildirmiş • Girolamo Fracastorius (Verona’lı) 1546’da hastalıkları canlı tohumların yaptığını ileri sürmüş

• Von Plenciz 1762’de her hastalığın farklı canlılarla oluştuğunu bildirmiş • Kircher 1659’da Veba hastalığı olanların kanında küçük kurtçukların olduğunu gözlemiş

• Antonie Van Leeuwenhoek 1632 -1723 • Bugün mikroorganizma olarak adlandırdığımız tek hücreli hayvancıkları ilk gözleyen ve tanımlayan kişi, • Kas lifleri, kapiller damarları, sperm ve bakteri morfolojilerini gözlemiş

• Robert HOOKE, 1678 mikroskobu geliştirerek, İlk HÜCRE’yi tanımladı

• Augustino Bassi 1835’de ilk patojen mikroorganizma kavramını tanımlamış • Oliver Holmes 1840 • Ignaz Semmelweis, 1846 Lohusalık humması Doktor , hemşire, Tıp öğrencilerinin elleri ile taşındığını ve ellerin yıkanması ile önlenebileceğini bildirdi

El hijyeni ve el yıkama • El yıkama; hastane enfeksiyonlarını önlemede tek başına en etkin ve ucuz yöntemdir • Ne yazık ki, GÜNÜMÜZDE BİLE sağlık çalışanları tarafından yeterli sıklık ve etkinlikte uygulanmamaktadır • El yıkama uyumu %10 -30 düzeylerinde saptanmaktadır 1. 1. 2022 30

Hastane içerisinde çoklu ilaç direnci gösteren mikroorganizmaların hastalar arasında taşınması ve yayılmasında %40 kaynak, sağlık çalışanlarının kirli elleridir. 1/1/2022 31

Edwerd Jenner , inek çiçeği ile karşılaşan süt sağanların çiçek hastalığından korunduğunu bildirdi bu kavram immünoloji biliminin ilk temeli olmuştur.

• Louis Pasteur (1822 -1895) • Mikrobiyoloji biliminde büyük ilerlemeye neden olan Fransız, kimyager. • Fermentasyonun mikroorganizmalarla gerçekleştiğini (bakteri-mantar) • Pastörizasyonu • Bakteriyolojide yeni yöntem ve teknikler • Sterilizasyon (buharlı kazan ile)

• • Şarbon Kolera Kuduz ile ilgili çalışmıştır. Patojenitenin bir süre sonra kaybolabileceğini tesadüfen gözlemlemiştir.

• Tavuk vebası izole ettiği kültürü 8 hafta sonra tavuklara verdiğinde sağlam kalmışlar, ama taze kültür verildiğinde tavuklar ölmüştür • Daha sonra şarbon (Antrax) basilini yüksek ısıda inaktive ederek koruyucu olduğunu gösterdi • İlk AŞI terimi ortaya attı.

• Joseph Lister (1827 -1921) • Pasteur’un çalışmalarının cerrahi’ de antisepsiye uyarlayan Hekim. • Karbolik asit kullanarak sepsise bağlı mortalite ve morbiditeyi azaltmıştır

• Robert Koch (1843 -1910) • Bakteri kültürünü saflaştırma yöntemini mikrobiyolojiye getiren bilim insanı • Katı beslenme ortamlarını • Bakteri boyama yöntemlerini (Şarbon ve Tbc) bulmuştur Koch postulatını tanımlamıştır

Paul Erhlich ( 1854 -1915 ) Kemoterapi kavramını mikrobiyolojiye kazandıran bilim insanı Salvarsan’ı keşfetti ki sifiliz tedavisi için kullanılmıştır

• Beijerinck 1891’de virüs terimini kazandırmıştır. • Ruska 1934’de Elektron Mikroskobunu’nun temelini atmıştır.

• Alexander Fleming 1928 , • İlk antibiyotik Penisillin’i • tesadüfen buldu.

• Elie Metchikoff , Lökositlerin bakterileri fagosite edip öğütme sürecini tanımlayarak • Lökositlerin konak savunmasında öncül hücreler olduğunu ispatladı

• Yeni Patojen bakterilerin tanımlanması • Proteinlerin tanımlanması • Hastalıkların tanısında son teknolojiler kullanılmaktadır

Kaynaklar • Medical Microbiology, Murray, Rosenthal, Pfaller (Eds), 8 th edition, Elsevier, 2016 • Mims’ Medical Microbiology, Goering, Dockrell, Zuckerman, Roitt, Chiodini (Eds), 5 th edition Elsevier, 2014 • https: //www. slideshare. net/medical-microbiologyrevisitingthe-history-by-drtvrao-md-medical-microbiology • https: //www. austincc. edu › materials › unit 1 › Int. . . • http: //opencourses. emu. edu. tr/course/view. php? id=158

Teşekkürler