MIRKO PEJANOVI profesor emeritus Email Mirko pejanovichotmail com
- Slides: 15
MIRKO PEJANOVIĆ, profesor emeritus E-mail: Mirko. pejanovic@hotmail. com KOLEGIJ: MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE TEMA: POJAM I PODJELA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA GLAVNI ASPEKTI TEME: 1) POJAM MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE; 2) PRAVO MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA; 3) KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE (prema prof. Dimitrijeviću); 4) POVIJESNI RAZVOJ MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA; 5) PODJELA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA.
1) ODREĐENJE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE A) B) Ø MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE PREDSTAVLJAJU INSTITUCIONALIZIRAN I TRAJNI OBLIK SURADNJE NJIHOVIH DRŽAVA ČLANICA U IZVRŠENJU NEKIH ZAJEDNIČKI POSTAVLJENIH CILJEVA (prof. V. Đ. Degan); Ø MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA JE TRAJAN OBLIK MEĐUNARODNE SARADNJE IZMEĐU ČLANICA, KOJE SU PO PRAVILU DRŽAVE: ONA NASTAJE I DJELUJE SAGLAŠNOŠĆU NJIHOVIH VOLJA ISPOLJENIH U MEĐUNARODNOM UGOVORU ILI NA SLIČAN NAČIN, IMA BAR JEDAN STALNI ORGAN I FORMALNO JE SAMOSTALNA U ODNOSU NA ČLANICE (prof. Dimitrijević i Račić).
OBJAŠNJENJE DEFINICIJE PREMA PROF. DEGANU: Ø SVAKA ORGANIZACIJA IMA JEDAN ILI VIŠE STALNIH ORGANA; Ø STALNI ADMINISTARIVNI ORGAN DJELUJE KONTINUIRANO; Ø POSTOJI MOGUĆNOST DA PREDSTAVNICI DRŽAVA ČLANICA U NEKIM OD ORGANA BUDU STALNO NA OKUPU, KAKO BI SE SASTAJALI KAD GOD SE ZATO UKAŽE POTREBA: PRIMJER – VIJEĆE SIGURNOSTI UJEDINJENIH NACIJA; Ø SVAKA ORGANIZACIJA IMA I JEDAN PLENARNI ORGAN U KOJEM SU ZASTUPLJENE SVE NJENE ČLANICE; Ø SVAKA MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA OSNOVANA JE MEĐUNARODNIM UGOVOROM IZMEĐU DRŽAVA – TI SU UGOVORI ISTOVREMENO I USTAVNI AKTI; Ø OVIM UGOVORIMA SE PROPISUJU PRAVA I DUŽNOSTI DRŽAVA ČLANICA.
2) PRAVO MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA: Ø PRAVO SVAKE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE JE U NJEGOVOJ CJELINI – PARTIKULARNE NARAVI; Ø TO PRAVO OBAVEZUJE DRŽAVE ČLANICE, SAMU ORGANIZACIJU I NJEZINE ORGANE; Ø PRAVO MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SAMO PO SEBI NE OBAVEZUJE DRŽAVE NEČLANICE NITI TREĆE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE; Ø PRAVO SVAKE OD MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA KOJA JE SUBJEKT MEĐUNARODNOG PRAVA UKLAPA SE U MEĐUNARODNI PRAVNI POREDAK U NAJŠIREM SMISLU; Ø KAD JE ORGANIZACIJA POLITIČKI ZNAČAJNA KAO ŠTO JE OUN ONA IMA UTICAJ NA RAZVOJ MEĐUNARODNOG PRAVA.
3) KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE prema prof. Dimitrijeviću i Račiću BITNI KONSTITUTIVNI ELEMENTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SU: - DRŽAVA; - MEĐUNARODNI UGOVOR; - STALNI ORGANI; - OBLAST DJELATNOSTI; - POSEBAN STATUS.
DRŽAVA KAO KONSTITUTIVNI ELEMENT: Ø I KAO OSNIVAČI I KAO ČLANICE MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA PO PRAVILU SU DRŽAVE; Ø MEĐUNARODNU ORGANIZACIJU MOGU DA OSNIVAJU NAJMANJE TRI DRŽAVE; Ø PO PRAVILU MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE OKUPLJAJU SUVERENE DRŽAVE.
MEĐUNARODNI UGOVOR – KONSTITUTIVNI ELEMENT Ø VIŠESTRANI MEĐUNARODNI UGOVOR JE INSTRUMENT KOJIM DRŽAVE OSNIVAJU MEĐUNARODNU ORGANIZACIJU; Ø U UGOVORU SE ODREĐUJU: ORGANI; NADLEŽNOST; OBLASTI I CILJ DJELOVANJA; Ø DA BI STUPIO NA SNAGU UGOVOR TREBA BITI RATIFIKOVAN SAGLASNO USTAVNIM PROPISIMA DRŽAVE ČLANICE; Ø NAZIVI UGOVORA SU RAZLIČITI: NAJČEŠĆE SE UPOTREBLJAVA NAZIV – STATUT; Ø REVIZIJA STATUTA JE NAJČEŠĆE OTEŽANA I DO NJE SE DOLAZI RIJETKO: MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA PRISTUPAJU NOVE ČLANICE (Primjer: OUN Povelju je 1945 usvojilo 50 država a krajem 2010 članstvo OUN imaju 192 države.
STALNI ORGANI: KONSTITUTIVNI ELEMENT Ø MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE IMAJU STALNE ORGANE; Ø NJIHOVA NADLEŽNOST I ZASJEDANJA UREĐENA SU STATUTOM ORGANIZACIJE; Ø STALNOST ORGANA OBEZBJEĐUJE SE ILI PERIODIČNIM SASTAJANJEM ILI KONTINUIRANIM ZASIJEDANJEM.
OBLAST DJELATNOSTI: KONSTITUTIVNI ELEMENT OBLAST DJELATNOSTI OPREDJELJUJE KARAKTER SAME ORGANIZACIJE; Ø U OBLAST DJELATNOSTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE ULAZE PITANJA OD MEĐUNARODNOG INTERESA; Ø MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA, STATUTOM ILI DRUGIM DOKUMENTOM DOBIJA SVOJSTVO PRAVNOG LICA; Ø POSEBAN STATUS UKLJUČUJE: PRAVO ZAKLJUČIVANJA MEĐUNARODNIH UGOVORA, KAO I SISTEM PRIVILEGIJA I IMUNITETA (predstavnika država članica i same međunarodne organizacije).
4) POVIJESNI RAZVOJ MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA (prema prof. V. Đ. Deganu) Ø PRVE STALNE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE NASTALE SU U 19. STOLJEĆU; Ø NA POČETKU TO SU BILE RIJEČNE KOMISIJE (Komisija za Rajnu ustanovljena je 1831. godine a Evropska Dunavska komisija ustanovljena je na Pariškoj mirovnoj konferenciji 1856. godine; Ø U DRUGOJ POLOVICI 19. STOLJEĆA OSNIVAJU SE TAKOZVANE ADMINISTRATIVNE UNIJE; Ø PRVA OD TIH ORGANIZACIJA USTANOVLJENA JE 1865. GODINE SKLAPANJEM MEĐUNARODNE TELEGRAFSKE KONVENCIJE (Danas je to Međunarodna unija za telekomunikacije i specijalizovana je ustanova OUN) i Ø 1874. GODINE USTANOVLJENA JE OPŠTA POŠTANSKA UNIJA (Svjetski poštanski savez); Ø MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SU POSTALE FENOMEN 20 STOLJEĆA; Ø NAKON PRVOG SVJETSKOG RATA NA VERSAJSKOJ MIROVNOJ KONCERENCIJI 1919. GODINE STVORENE SU: – LIGA NARODA; – MEĐUNARODNA ORGANIZACIJA RADA; – IZMEĐU DVA RATA NASTAJE “PAN AMERIČKA UNIJA”. Ø NA KRAJU DRUGOG SVJETSKOG RATA OSNIVA SE ORGANIZACIJA UJEDINJENIH NACIJA NA KONFERENCIJI U SAN FRANCISKU 1945 (od kraja aprila do kraja juna 1945); Ø 50 OSNIVAČA JE USVOJILO: POVELJU UJEDINJENIH NACIJA NA DAN 26. JUNI 1945.
5) PODJELA MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA: Ø PROFESOR DEGAN PODJELU MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA IZVODI NA ČETIRI KRITERIJA: Ø SA STANOVIŠTA MEĐUNARODNOG PRAVA NAJVAŽNIJA JE PODJELA NA: - VLADINE (MEĐUNARODNE) i - NEVLADINE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE (NGO); Ø VLADINE ORGANIZACIJE OSNIVAJU DRŽAVE I ONE SU IM ČLANICE (U nekim od njih nisu članice države nego državna tijela: centralne banke, željezničke uprave); Ø NEVLADINE ORGANIZACIJE IMAJU PROSTOR DJELOVANJA ŠIRI OD JEDNE DRŽAVE; Ø NJIH NE OSNIVAJU DRŽAVE I NISU ČLANICE; Ø ČLANOVI SU IM LJUDI-POJEDINCI IZ VIŠE DRŽAVA ILI UDRUŽENJA POJEDINACA IZ VIŠE DRŽAVA; Ø MEĐU NJIMA SU: INTERPARLAMENTARNA UNIJA, SVJETSKO UDRUŽENJE ZA MEĐUNARODNO PRAVO.
Ø PO OPSEGU NADLEŽNOSTI MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SE DIJELE USLOVNO NA: – OPĆE I NA – SPECIJALIZOVANE Ø OPĆE SU ORGANIZACIJE ONE ČIJA NADLEŽNOST NIJE USKO SPECIJALIZIRANA; Ø NAJBOLJI ORIMJER TAKVE ORGANIZACIJE JE OUN; Ø TO SU I NEKE REGIONALNE ORGANIZACIJE: ORGANIZACIJA AMERIČKIH DRŽAVA, ORGANIZACIJA AFRIČKOG JEDINSTVA, VIJEĆE EUROPE I dr. ; Ø SPECIJALIZOVANE ORGANIZACIJE SU ONE ORGANIZACIJE KOJE SU SVOJIM UGOVOROM – USTAVOM OVLAŠTENE DA DJELUJU U NEKOJ UŽOJ SPECIJALIZOVANOJ OBLASTI; Ø TO SU SPECIJALIZOVANE USTANOVE (AGENCIJE) UJEDINJENIH NACIJA: Primjer: Međunarodna organizacija rada, Međunarodna organizacija za civilno vazduhoplovstvo i druge).
Ø PO PROSTORNOM VRŠENJU DJELATNOSTI I PO ČLANSTVU POSTOJE: - UNIVERZALNE I - REGIONALNE ORGANIZACIJE; Ø UNIVERZALNE MEĐUNARODNE ORGANIZACIJE SU ONE KOJE IMAJU ZA CILJ DA OKUPE SVE DRŽAVE SVIJETA I Ø REGIONALNE ORGANIZACIJE OBUHVAĆAJU UŽI KRUG DRŽAVA; Ø ONE SU OTVORENE ZA PRISTUP ZEMLJAMA IZ ODREĐENOG REGIONA; Ø TIPIČNI PRIMJERI SU: ORGANIZACIJA AMERIČKIH DRŽAVA I ORGANIZACIJA AFRIČKOG JEDISNTVA, ORGANIZACIJA ZA EVROPSKU SIGURNOST I SARADNJU (OESS); Ø TU SU I ORGANIZACIJE POSEBNO ZAINTERESOVANIH DRŽAVA: Na primjer: Organizacija država izvoznica petroleja (OPEC).
Ø S PRAVNOG STANOVIŠTA POSTOJI PODJELA ORGANIZACIJA PO STEPENU OVLASTI I DOMAŠAJA ODLUKA KOJE DONOSE NJIHOVI ORGANI; Ø NAJBROJNIJE SU DELIBERATIVNE ORGANIZACIJE KOORDINIRAJU UZAJAMNU SARADNJU NJIHOVIH DRŽAVA ČLANICA; Ø U NJIHOVIM SE ORGANIMA RASPRAVLJAJU PITANJA KOJA SU NA DNEVNOM REDU, USAGLAŠAVAJU SE GLEDIŠTA I NAKON TOGA VEĆINOM GLASOVA DONOSE SE ZAKLJUČCI; Ø TI ZAKLJUČCI SU NAJČEŠĆE U OBLIKU NEOBAVEZUJUĆIH PREPORUKA (rezolucija).
Ø SUPRANACIONALNE (NADNACIONALNE) ORGANIZACIJE; Ø VRLO SU RIJETKE; Ø KAO PRIMJER UZIMA SE EVROPSKA UNIJA; Ø U OBLASTI PRECIZNO ODREĐENIM NADLEŽNOSTI DRŽAVE ČLANICE PRENIJELE SU NA ZAJEDNIČKE ORGANE UNIJE PRAVO DA DONOSE ODLUKE.
