Minor Politiek Beleid en Overheid studiejaar 20202021 Overheidsfinancin

Minor Politiek, Beleid en Overheid – studiejaar 2020/2021 Overheidsfinanciën Les 2 – Collectieve sector, begrotingssaldo en overheidsschuld

Programma les 2 • • Restje les 1 – rollen overheid Opdracht les 1 Korte terugblik les 1 Actualiteit De Collectieve Sector Begrotingssaldo Staatsschuld Opdracht les 2 – Het houdbaarheidssaldo

Overheidsfalen Ingrijpen in de markt is moeilijk: l Wanneer ingrijpen? l Op welke manier ingrijpen? l Tegenstrijdige doelstellingen l l Gebrek aan informatie over de behoeften en voorkeuren van de kiezers Een overheidsmonopolie kan tot minder efficiëntie en effectiviteit van de productie leiden

Overheidsingrijpen: effectief? Bron: Trouw Bron: website Rijksoverheid

Functies van het overheidsingrijpen in de economie l l l Allocatiefunctie: overheid beïnvloedt productie en consumptie (levering van collectieve goederen; regelingen) Stabilisatiefunctie: overheid zorgt voor stabiele economische ontwikkeling: stabiele conjunctuur Verdelingsfunctie: overheid zorgt voor redelijke inkomensverdeling

Opdracht: Goed onderwijs mag wat kosten 1. Leg uit dat het in bovenstaand commentaar gaat over de keuze tussen overheid en markt. 2. Analyseer de overheidbemoeienis met onderwijs vanuit de allocatie- en verdelingsfunctie van de overheid. 3. Is bij de keuze tussen privaat en publiek bekostigd onderwijs sprake van consumentensoevereiniteit? 4. Is onderwijs een goed en ook een collectief goed? 5. Is bij de beschreven ontwikkeling marktfalen enóf overheidsfalen mogelijk? 6. Is het privaat gefinancierde onderwijs een voorbeeld dat toont dat alles via de markt kan worden geleverd?

Terugblik les 1 BBP Liberaal / Sociaal democratisch Marktmechanisme / budgetmechanimse Overheidsingrijpen Functies Overheid Conjunctuur

De Collectieve Sector Bron: CBS Bron: NRC Bron: CBS

De Collectieve Sector Centrale overheid + Lagere overheden Wettelijke sociale verzekeringsinstellingen

De Collectieve Sector - omvang CUQ = collectieve uitgaven quote = Collectieve uitgaven / BBP 1980: 60% 1850: 13%

De Collectieve Sector - omvang Frankrijk België Zweden Nederland Duitsland UK USA 2015 Bron: OESO

Waarom zijn de collectieve uitgaven zo hard gestegen? Wet van Wagner (1883): stijging van de levensstandaard leidt tot meer vraag naar collectieve goederen (onderwijs, gezondheidszorg) Plateautheorie van Peacock en Wiseman (eerste helft 20 e eeuw): de uitgaven nemen sprongsgewijs toe (oorlogen) De “ziekte van Baumol” (1967): lonen bij overheid stijgen gelijk aan particuliere sector maar arbeidsproductiviteit bij de overheid is lager, dus uitgaven stijgen. Public Choice: politiek kan wel uitgaven verhogen maar niet verlagen: zie hoofdstuk 4 Vliegwiel van Kessler (1965 -1982): verlagen uitgaven leidt tot minder kosten en economische groei met minder uitgaven en weer minder kosten……….

Begrotingssaldo en Overheidsschuld

Nev e good r waist a cris is? ?

Begrotingssaldo

Saldo begrippen Begrotingstekort = uitgaven minus ontvangsten Financieringstekort = begrotingstekort minus de aflossingen op gevestigde overheidsschuld Vorderingentekort = financieringstekort minus uitgaven/inkomsten wegens kredietverlening en deelname in ondernemingen EMU-tekort = vorderingentekort op transactiebasis

Saldo begrippen - vervolg Feitelijk EMU-saldo = saldo op basis van de actuele cijfers Structurele EMU-saldo = feitelijke saldo gecorrigeerd voor de conjunctuur Norm Eurogroep: < 0, 5%

Bron: Rijkoverheid Staatsschuld NL (2020) = € 491 miljard Dit komt overeen met € 29. 000 per inwoner

Waarom moet de staatsschuld niet te hoog worden? l l l Om aan Europese eisen te voldoen maximaal 60% schuldquote Hoge schuld brengt veel rente-uitgaven met zich mee: deze uitgaven verdringen andere uitgaven Hoge schuld maakt begroting gevoeliger voor rentestijgingen op de internationale kapitaalmarkten

• Waarom bemoeit Rutte zich met de staatsschuld van Italië? • Wat is jouw mening hierover, schenken of lenen onder voorwaarden?

Opdracht: Het houdbaarheidssaldo – uitzending Buitenhof 17 sept 2017 BK Moodle, les 2

Barbara Baarsma en Bas Jacobs over het houdbaarheidssaldo (Buitenhof 179 -2017)

Beantwoord in je groep de volgende vijf vragen: l l l Leg kort uit wat het houdbaarheidssaldo is. Waarom vinden Baarsma en Jacobs de 3%- en 60%norm een voorbeeld van boekhouders-mentaliteit? Hoe kan de stabiliteit van de euro worden beïnvloed door een lager houdbaarheidssaldo? Waarom kan het houdbaarheidssaldo met geleend geld positief worden beïnvloed? Waarom moeten politici worden gedisciplineerd?

Naar houdbare overheidsfinanciën (HOF) • • Vergrijzing zorgt voor meer uitgaven: vooral voor zorg Stoppen aardgaswinning zorgt voor minder inkomsten HOF: situatie waarbij huidige en toekomstige generaties , in verhouding tot het inkomen dat zij gedurende hun hele leven verdienen, hetzelfde netto profijt van de overheid hebben zonder dat de overheidsschuld oploopt (ook wel Musgrave criterium genoemd)

Volgende week: Politieke besluitvorming (hfst. 4) Rationelere besluitvorming (hfst. 5)