Ministerstwo Finansw INDYWIDUALNY WSKANIK SPATY ZOBOWIZA JEDNOSTKI SAMORZDU

Ministerstwo Finansów INDYWIDUALNY WSKAŹNIK SPŁATY ZOBOWIĄZAŃ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO określony w art. 243 ustawy o finansach publicznych Warszawa, 2017

OBECNY WZÓR INDYWIDUALNEGO WSKAŹNIKA SPŁATY ZOBOWIĄZAŃ ORAZ WYŁĄCZENIA Wyłączenia ze wskaźnika: I. Zobowiązania na realizację projektów UE: 1) spłaty rat kapitałowych kredytów i pożyczek wraz z odsetkami; 2) wykup papierów wartościowych wraz z odsetkami i dyskontem; 3) potencjalne wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych samorządowym osobom prawnym Ø w terminie do 90 dni po upływie realizacji projektu i otrzymaniu refundacji; 4) odsetki i dyskonto od zobowiązań zaciągniętych na wkład krajowy; 5) spłaty rat kapitałowych z odsetkami i dyskontem od zobowiązań na wkład krajowy zaciągniętych na realizację projektu finansowanego w co najmniej 60% środkami UE. II. Zobowiązania związków JST, na które JST udzieliła poręczeń i gwarancji III. Obligacje wyemitowane przed 1 stycznia 2010 r. , nominowane w walutach obcych na zagranicznych rynkach kapitałowych IV. Zobowiązania zaciągnięte na spłatę przejętych zobowiązań sp zoz-u, przekształcanego na zasadach określonych w ustawie o działalności leczniczej, oraz poniesione wydatki bieżące w tym zakresie (wyłączenia czasowe) 2 V. Obligacje przychodowe

CELE WPROWADZENIA WSKAŹNIKA § zabezpiecza przed nadmierną kumulacją płatności z tytułu obsługi zadłużenia w stosunku do zdolności ekonomicznych JST § zapobiega nadmiernemu poziomowi zadłużenia, bowiem limit uzależniony jest od indywidualnej sytuacji ekonomicznej 3

PREZENTOWANE DANE W ZAKRESIE ZOBOWIĄZAŃ OPARTO NA: Sprawozdaniach z wykonania budżetów JST za lata 2014 -2016 Wieloletnich prognozach finansowych JST na lata 2017 -2020 4

ZOBOWIĄZANIA JST WEDŁUG TYTUŁÓW DŁUŻNYCH Wyszczególnienie 2014 2015 2016 (3: 2) tys. zł 1 (4: 3) %% 2 3 4 5 6 Zobowiązania JST według tytułów dłużnych, w tym: 72 109 871 71 634 680 69 019 934 99, 3 96, 3 papiery wartościowe 4 267 830 4 157 881 4 272 684 97, 4 102, 8 67 628 939 67 328 762 64 653 237 99, 6 96, 0 kredyty i pożyczki wymagalne zobowiązania w tym z tytułu: dostaw towarów i usług 213 102 148 037 94 013 69, 5 63, 5 117 929 77 167 56 938 65, 4 73, 8 5

Millions ZADŁUŻENIE WG TYPÓW JST 80, 000 70, 000 60, 000 50, 000 40, 000 30, 000 20, 000 10, 000 0 2014 2015 J S T 2016 gminy 2017 miasta npp 2018 powiaty 2019 2020 województwa Jednostki samorządu terytorialnego ogółem prognozują spadek poziomu zadłużenia w latach 2018 -2020. 6

KREDYTY I POŻYCZKI NA REALIZACJĘ PROGRAMÓW I PROJEKTÓW Z UDZIAŁEM ŚRODKÓW UNIJNYCH Wyszczególnienie 2014 1 2 2015 2016 (3: 2) 4 5 tys. zł Zobowiązania ogółem JST Zobowiązania JST z tytułu kredytów i pożyczek na realizację programów i projektów finansowanych z udziałem środków unijnych, z tego: GMINY POWIATY MIASTA NA PRAWACH POWIATU WOJEWÓDZTWA udział zobowiązań na projekty unijne w zobowiązaniach ogółem (4: 3) %% 3 6 71 634 680 69 019 933 99, 3 96, 3 9 222 839 6 842 936 4 227 231 74, 2 61, 8 2 327 675 177 620 5 999 109 718 437 1 797 507 177 711 4 250 558 617 160 1 326 496 158 152 2 100 587 641 995 77, 2 100, 1 70, 9 85, 9 73, 8 89, 0 49, 4 104, 0 72 109 871 12, 8% 9, 6% 6, 1% W latach 2014 -2016 wystąpił spadek zadłużenia JST z tytułu kredytów i pożyczek na realizację programów i projektów z udziałem środków unijnych. Również zmniejszył się udział zobowiązań na programy i projekty unijne w zobowiązaniach ogółem o 6, 7 pkt proc. 7

ZADŁUŻENIE JST W PRZEDZIAŁACH Liczba jednostek samorządu terytorialnego według poziomu zadłużenia (bez zobowiązań na realizację programów i projektów z udziałem środków unijnych) do wykonanych dochodów tych jednostek: ROK Zadłużonych Poniżej 10%-20% 20%-30% 30%-40% 40%-50% 50%-60% Powyżej 60% 2014 2 701 374 585 609 552 376 137 68 2015 2 707 455 578 668 508 306 113 79 2016 2 678 565 759 654 409 182 61 48 21, 1% 28, 3% 24, 4% 15, 3% 6, 8% 2, 3% 1, 8% Udział przedziału w liczbie zadłużonych JST w 2016 r. Zadłużenie poniżej 40% wykonanych dochodów wystąpiło w 89, 1% zadłużonych jednostek. 8

SPEŁNIENIE RELACJI Z ART. 243 WG UCHWAŁ W SPRAWIE WPF NA LATA 2017 – 2020* Liczba JST, które nie będą spełniać relacji z art. 243 ufp Wyszczególnienie 2017 2018 2019 2020 24 15 11 10 MIASTA NA PRAWACH POWIATU 1 0 0 0 POWIATY 7 6 4 4 WOJEWÓDZTWA 0 0 32 21 15 14 GMINY JST *wg WPF JST przekazanych do Ministerstwa Finansów w terminie do 5 sierpnia 2017 r. 9

PRZESTRZEŃ DO DODATKOWEGO ZADŁUŻENIA SIĘ SAMORZĄDÓW Kwoty, o jakie mogą wzrosnąć spłaty rat i odsetek (w mln zł), przy zachowaniu relacji wynikającej z art. 243 Wyszczególnienie 2017 2018 2019 2020 GMINY 8 186 6 527 5 687 5 161 POWIATY 4 221 3 384 2 349 2 221 1 267 1 001 886 775 1 203 1 114 824 635 14 877 12 027 9 745 8 792 MIASTA POWIATU NA WOJEWÓDZTWA RAZEM PRAWACH 10

Millions NADWYŻKA BIEŻĄCA WG KATEGORII JST 25, 000 20, 000 15, 000 10, 000 5, 000 0 2014 2015 J S T 2016 gminy miasta npp 2017 2018 powiaty 2019 2020 województwa Jednostki samorządu terytorialnego w latach 2017 -2020 prognozują wzrost nadwyżki bieżącej. Największy wzrost prognozowany jest w miastach na prawach powiatu. 11

Millions NADWYŻKA BIEŻĄCA, WYDATKI MAJĄTKOWE I ZADŁUŻENIE JST 80, 000 70, 000 Zadłużenie 60, 000 50, 000 40, 000 Wydatki majątkowe 30, 000 20, 000 Nadwyżka bieżąca 10, 000 0 Standardowy Standardowy Wg WPF w latach 2018 -2020 JST planują wzrost nadwyżki bieżącej, natomiast zmniejszenie wydatków majątkowych. 12

POTENCJALNE ŚRODKI, KTÓRE JST MOGĄ PRZEZNACZYĆ NA INWESTYCJE I (LUB) SPŁATĘ DŁUGU 13

OCENA FUNKCJONOWANIA INDYWIDUALNEGO WSKAŹNIKA SPŁATY ZOBOWIĄZAŃ (1/2) (na podstawie wniosków MF, NIK, RIO i JST) 1. Ograniczona możliwość restrukturyzacji długu JST i wcześniejszej spłaty długu, także w sytuacji posiadania własnych środków finansowych 2. Zagrożenie wystąpienia nadmiernego zadłużenia JST i kumulacji jego spłaty a) obecnie niektóre zobowiązania (m. in. niestandardowe instrumenty finansowania) nie są uwzględniane w indywidualnym limicie spłaty zadłużenia b) limitem spłaty zadłużenia nie są objęte wszystkie wydatki na obsługę długu (m. in. pomijane są prowizje i opłaty związane z udzielanymi kredytami) 14

OCENA FUNKCJONOWANIA INDYWIDUALNEGO WSKAŹNIKA SPŁATY ZOBOWIĄZAŃ (2/2) (na podstawie wniosków MF, NIK, RIO i JST) 3. Nieprecyzyjna konstrukcja wskaźnika spłaty zadłużenia JST a) oparcie na planowanej sprzedaży majątku, co zachęca niektóre JST do celowego podwyższania planowanych dochodów z tego tytułu b) limitowanie spłaty i obsługi długu poziomem nadwyżki bieżącej w kalkulacji, której już uwzględnia się koszty obsługi długu (pomniejszają wysokość nadwyżki) c) zmienność wskaźnika w sytuacji incydentalnego wpływu dochodów majątkowych, dochodów bieżących związanych z pozyskaniem dofinansowania unijnego d) 3 -letni okres, z którego liczona jest średnia arytmetyczna po prawej stronie relacji, nieobejmujący pełnego cyklu koniunkturalnego e) po zakończeniu roku budżetowego, do wyliczenia relacji z art. 243 brane są wielkości planowane, a nie wykonane. 15

KIERUNKI ZMIAN W ZAKRESIE WSKAŹNIKA SPŁATY ZADŁUŻENIA 16

I. RESTRUKTURYZACJA DŁUGU JST I WCZEŚNIEJSZA SPŁATA DŁUGU wyłączenie z limitu spłaty długu - wcześniejszej spłaty środkami nowego długu o niższych kosztach obsługi DŁUG ISTNIEJĄCY o wyższych kosztach obsługi NOWY DŁUG o niższych kosztach obsługi 17

Wcześniejsza spłata długu środkami własnymi o charakterze bezzwrotnym ŚRODKI WŁASNE (m. in. nadwyżka budżetowa z lat ubiegłych, środki z prywatyzacji, ze spłaty udzielonych pożyczek) POKRYCIE DEFICYTU BUDŻETU MOŻLIWOŚĆ WCZEŚNIEJSZEJ SPŁATY DŁUGU POZA LIMITEM SPŁATY 18

II. WZMOCNIENIE MECHANIZMÓW PRAWNYCH SŁUŻĄCYCH ZWIĘKSZENIU BEZPIECZEŃSTWA FINANSOWEGO JST 1. Uwzględnienie, przy wyliczaniu wskaźnika spłaty zadłużenia, tych zobowiązań, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do umowy pożyczki lub kredytu (m. in. niestandardowe instrumenty finansowe) 2. Objęcie limitem zadłużenia wszystkich wydatków na obsługę długu, a nie tylko odsetek od kredytów i pożyczek 19

III. DOPRECYZOWANIE MOŻLIWOŚCI ZADŁUŻENIA JST (1/4) 1. Wyeliminowanie dochodów ze sprzedaży majątku z limitu spłaty. Dochody ze sprzedaży majątku jako potencjalne źródło finansowania wcześniejszej spłaty długu, nieobjętej limitem 2. Wyeliminowanie wydatków na obsługę długu z prawej strony relacji 3. Oparcie wyliczeń wskaźnika spłaty zadłużenia zawsze na najbardziej aktualnych danych (z wykonania budżetu) 20

DOPRECYZOWANIE MOŻLIWOŚCI ZADŁUŻENIA JST (2/4) 4. Wprowadzenie w mianownikach wskaźnika spłaty zadłużenia dochodów bieżących, pomniejszonych środki UE o charakterze bieżącym, w miejsce dochodów ogółem 5. Nieuwzględnianie kwot dochodów UE i wydatków UE o charakterze bieżącym przy wyliczeniu limitu spłaty zadłużenia (licznik prawej strony) 21

DOPRECYZOWANIE MOŻLIWOŚCI ZADŁUŻENIA JST (3/4) 6. Wydłużenie okresu, z którego obliczana jest średnia nadwyżka operacyjna z 3 do 7 lat 22

DOPRECYZOWANIE MOŻLIWOŚCI ZADŁUŻENIA JST (4/4) 7. zastąpienie średniej arytmetycznej – średnią ważoną (wartości wag rosną wraz ze zbliżaniem się do bieżącego roku budżetowego) 23

STOPNIOWE WPROWADZANIE POSZCZEGÓLNYCH ROZWIĄZAŃ ODPOWIEDNIE VACATIO LEGIS UMOŻLIWIAJĄCE JST DOSTOSOWANIE SIĘ 24

Dziękuję za uwagę 25