MINGLIK KONSENTRDA ARIFMETIK AMALLARNI ORGATISH METODIKASI Rja 1

MINGLIK KONSENTRDA ARIFMETIK AMALLARNI O’RGATISH METODIKASI Rеja: 1. Minglik konsentrida arifmetik amallarni o`rgatish haqida umumiy ma`lumot. 2. Minglik konsentrida sonlarni qo`shish va ayirishning og`zaki usullari. 3. Minglik konsentrida sonlarni qo`shish va ayirishning yozma usullari. 4. Amallarni bajarish tartibi qoidalari ustida ishlash. 5. Minglik konsentrida qo’shish va ayirishga doir dars parchasidan namuna.

Butun nomanfiy sonlar Ko’p xonali sonlar Minglik Yuzlik O’nlik Arifmetik material Algebraik material Geometrik material Asosiy miqdorlar

Foydalaniladigan asosiy darslik va o`quv qo`llanmalar, elektron ta’lim resurslari hamda qo`shimcha adabiyotlar ro`yxati Asosiy darsliklar va o`quv qo`llanmalar. Jumayеv M. E, Tadjiyeva Z. G`. Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasi. (O O`Y uchun darslik. ) Toshkеnt. “Fan va texnologiya” 2005 yil. 2. Jumayеv M. E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan praktikum. (O O`Y uchun o`quv qo`llanma ) Toshkеnt. “O`qituvchi” 2004 yil. 3. Jumayеv M. E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan laboratoriya mashg`ulotlari. (O O`Y uchun o`quv qo`llanma) Toshkеnt. “Yangi asr avlodi” 2006 yil.

Elektron ta’lim resurslari 1. www. tdpu. uz 2. www. pedagog. uz 3. www. Ziyonet. uz 4. www. edu. uz 5. tdpu-INTRANET. Ped Qo`shimcha adabiyotlar Barkamol avlod - O`zbеkiston taraqqiyotining poydеvori. - T. : «Sharq» nashriyot-matbaa kontsеrni, 1997. Jumaеv M. E, Bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va metodikasi. (KHK uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo” 2005 yil. Jumayеv E. E. Boshlang`ich matеmatika nazariyasi va mеtodikasi. (KHK uchun) Toshkеnt. “Arnoprint” 2005 yil. Tadjiyeva Z. G’ va boshqalar. Boshlang`ich sinflarda matematikadan dars samaradorligini oshirishda tarixiy materiallardan foydalanish. Toshkent. TDPU, 2008. , 96 bet

Qo’shish va ayirish bir vaqtda o’rganiladi, ularning hisoblash usullari o’xshash va o’zaro bog’liq , bu esa bilimlarni egallash uchun yaxshi sharoit yaratadi. Buning nazariy asosi yig’indini yig’indiga qo’shish va yig’indidan yig’indini ayirish qoidalaridan iboratdir. Bular esa oldingi sinflardagi qoidalarga asoslanadi. Bunda anologiya mеtodidan foydalaniladi. +752 +361 +475 246 469 124 -837 -683 425 325 -937 524

sonni yig‘indiga qo‘shish Sondan yig‘indini ayirish yig‘indida n sonni ayirish Minglik mavzusida arifmetik amallar yig‘indini songa qo‘shish yig‘indini yig‘indiga qo‘shish

Sеkinlik bilan raqamlar yig’indisi 10 dan ortiq va kamayuvchi raqamidan ayiriluvchi raqami katta bo’lgan hollar o’tiladi, Bu qo`shishning o`rin almashtirish xossasini takrorlash bilan birga amalga oshiriladi. 616+297, 656– 292. Bu misollarni doskada va daftarda yechgandan so’ng quyidagi ko’rinishdagi misollarni yechish mumkin: 452+397, 768 -536

Minglik ichida sonlarni ayirishda kamayuvchining yozuvida ketma-ket bir nechta nol bo’lgan hollar. 200 – 178 , 22 – 901 147 , 754 500 – 147 , 353 – 902 569 333

Bolalar o`zlashtirib olishlari kerak bo`lgan asosiy qoida quyidagidir: bir necha qo`shiluvch ilarni qo’shishda ikkita qo`shiluvch ini qo’shishda gi kabi ish tutish mumkin qo`shiluvchilar ning birini ikkinchisining ostiga odatdagidek yoziladi (birliklar ostiga, o`nliklar ostiga va xokazo) va sonlar xonalar bo’yicha qo`shiladi. : Bolalarni mana shu xulosaga keltirish uchun sinf doskasida bir necha qo`shiluvchi yig`indisini topishning turli usullarini qarash foydalidir. Masalan: 581+232 + 119= 581 +232 119

Ismli sonlarni qo’shish va ayirish Ming ichida ismsiz sonlarni qo’shish va ayirish bilan bog’liq holda uzunlik, massa, yuza, baho o’lchovlari bilan bog’langan ismli sonlarni qo’shish va ayirish ustida ishlash amalga oshiriladi. 74 m 13 sm 65 m 48 sm 23 m + 21 sm 12 soat 35 min + 22 min Bunday sonlar ustida amallarni ikki usul bilan bajarish mumkin. 1) sonlarni ismlari bilan yozib olib bir xil ismli sonlarni qo’shish va ayirish; +42 м 5 sm 26 м 3 sm 69 м 48 sm 2) ismlarni yozmasdan qo’shish yoki ayirish. Ko’pincha ikkinchi usul qo’llaniladi. +425 263 688.

• Agar qavssiz ifodada faqat qo’shish va ayirish amallarigina yoki faqat ko`paytirish va bo`lish amallarigina qatnashsa, • u holda amallar qanday tartibda yozilgan bo`lsa, ular shu Amallarni tartibda chapdan o`ngga tomon bajariladi bajarish qoidalari tartibi ustida ishlash • 47+50 -35 -20; 42: 6· 4: 2; 74 -34+18 -28; 4· 6: 8· 5. • 1) agar qavslar bo`lsa, avval qavslar ichidagi amal bajariladi; • 2) tartib bilan ko`paytirish va bo`lish bajariladi; • 3) tartib bilan qo’shish va ayirish bajariladi. • (540– 360 : 9) : 5 · 2; 1000–(720 : 8– 4 · 10); • 20· 8– 20 · (200– 195)

Minglik konsentrida qo’shish va ayirishga doir • • • dars parchasidan namuna • Mavzu: Qo`shish va ayirishning yozma usullari. Darsning maqsadi: O`quvchilarni qo`shish va ayirishning yozma usullari bilan tanishtirish, og`zaki va yozma hisoblashda qo`shishning xossalarini qo`llay olishni o`rgatish. Hisoblash va masala tuzish malakalarini shakllantirish. Darsning borishi: Tashkiliy qism. Mavzu haqida ma`lumot berish va dars maqsadini aytish.

• O`tgan mavzuni mustahkamlash. Og`zaki hisoblash. • 1) “Geometriya”mamlakatining aholisi quyidagi kosmik kemalarda harakatlanishadi. Bitta kema yo`qolib qoldi, topishga yordam bering. v

Yangi mavzuning bayoni. O`rin almashtirish va guruhlash xossalari rasmlar asosida ko`rsatiladi. 197 -misol. Minglik ichida sonlarni yozma qo`shish va ayirish yuz ichida sonlarni qo`shish va ayirish kabi bajariladi. + 567 __ 747 129 395 696 352 Bunday tushuntiriladi: Birliklarni qo`shaman… O`nliklarni qo`shaman… Yuzliklarni qo`shaman… Birliklarni ayiraman… O`nliklarni ayiraman… Yuzliklarni ayiraman… 198 -misol. Yechishni ustun shaklida yozib, amallarni bajaring. + 394 + 656 __ 740 __504 108 274 526 271 502 930 214 233

201 -misol. (528+642)-(743 -587) (500 -720: 8)-844: 4 Bu misolni ikki o`quvchi doskada ishlaydi. Amallarning bajarilish tartibi bo`yicha ustun shaklida Mustaqil ish. Tarqatma material bilan ishlash. 580 kg, 520 kg, 860 kg larni 1 tonnagacha to`ldiring. 870 m, 320 m, 450 m ni 1 kilometrgacha to`ldiring.

• Uyga • vazifa: • O’tilgan mavzuni puxta o’zlashtirish, minglik konsentrida ko’paytirish • va bo’lish mavzusiga tayyorlanib kelish.

E’tiboringiz uchun rahmat!