Mindfulness bij persoonlijkheidsstoornissen Danielle Steentjes ervaringsdeskundige Monique Veerkamp
Mindfulness bij persoonlijkheidsstoornissen Danielle Steentjes, ervaringsdeskundige Monique Veerkamp, psychotherapeut en mindfulnesstrainer Landelijk Mindfulness Symposium 22 mei 2014
Jezelf stilzetten en aandacht voor de adem 2
Wat is een persoonlijkheidsstoornis (ps)? Een star en duurzaam patroon van gedachten, emoties en gedragingen dat duidelijk afwijkt van de verwachtingen binnen de cultuur zich uit op een breed terrein van persoonlijke en sociale situaties en leidt tot omvangrijke beperkingen in het functioneren. 3
Indeling volgens de DSM-IV Cluster A: het bizarre cluster • Paranoïde ps • Schizotypische ps Cluster B: het impulsieve cluster • Theatrale ps • Borderline ps • Antisociale ps • Narcistische ps Cluster C: het angstige cluster • Afhankelijke ps • Obsessieve-compulsieve ps • Ontwijkende ps 4
Co-morbide stoornissen § § § § Depressie Angststoornissen Trauma gerelateerde stoornissen Verslaving Eetstoornissen ADHD ASS 5
Behandelvormen bij ps § § Schemagerichte therapie (SFT) Mentaliseren bevorderende therapie (MBT) Op de overdracht gerichte therapie (TFP) Dialectische gedragstherapie (DGT) § Farmacotherapie 6
Behandelsettings § § Ambulant Dagklinisch Klinisch Crisisinterventie 7
De GGZ vanaf 2014 § Huisartsenzorg met GGZ-ondersteuning (POH-GGZ) wel klachten, geen diagnose MBSR § Generalistische basis GGZ (GB GGZ) lichte tot matige klachten, wel DSM-diagnose MBSR en MBCT § Specialistische GGZ (s. GGZ) ernstige psychiatrische stoornissen MBCT en overige MBI’s 8
Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) § § § § § Angst voor verlating Instabiele relaties Identiteitsverwarring Impulsief gedrag Suïcidaliteit en zelfbeschadiging Stemmingswisselingen Gevoelens van leegte Onaangepaste woede Achterdocht en dissociatieve symptomen 9
Heftigheid van reactie Nieuwe prikkel Blauw = ‘gewoon’ Rood = kwetsbaar en niet modulerend prikkel Arousal niveau TIJD (c) Dialexis advies, 2010 10
Dialectische Gedragstherapie Balanceren tussen veranderen en acceptatie Veranderen: technieken uit de cognitieve gedragstherapie Acceptatie: mindfulness 11
Vaardigheden en doelen DGT Identiteitsverwarring Gevoelens van leegte Ontregeling van het denken Kernoplettendheids vaardigheden Intermenselijke effectiviteitsvaardigheden Emotieregulatie vaardigheden Crisisvaardigheden Instabiele relaties Angst voor verlating Stemmingswisselingen Onaangepaste woede Impulsief gedrag Suïcidaliteit/Zelfbeschadiging (c) Dialexis advies, 2010 12
met aandacht hier en nu 13
Specifieke problemen in het aanbieden van mindfulness bij BPS § § § Het beperkte vermogen tot het richten van aandacht De angst voor het lichaam (PTSS, eetstoornis) De angst voor emoties Het sterk aangeleerde vermijdingsgedrag De krachtige zelfinvalidatie 14
Werkzame factoren van mindfulness bij BPS: Het leren richten van de aandacht Het verdragen van emotionele ervaringen Zelfvalidatie Zelfregulatie Cognitieve verandering Het vergroten van het vermogen de werkelijkheid te accepteren zoals deze is § Ontspanning § § § 15
Toevoegingen: § Het belang van zelfcompassie als tegengif voor zelfveroordeling § Aandacht voor positieve ervaringen 16
De lichte glimlach 17
Mindfulnesstraining bij BPS § Toepassing in een DGT behandeling § § Gebaseerd op het protocol van MBCT Elementen uit DGT Uit MBSR Uit MBCL (compassietraining) 18
Mindfulness Based Emotion Regulation Training: MB-ERT MBCT MB-ERT achtergrond Vipassana en Zen doel Doorbreken patronen bij depressie Reguleren emoties bij BPS Duur training 8 x 2 uur 13 x 75 min. Duur (audio) oefeningen 20 tot 40 min. Gemiddeld 6 min. Zelfcompassie impliciet expliciet Relatie tot ander impliciet expliciet Accent emoties cognities 19
http: //youtu. be/d. Ss. AEWkm. BFU 20
Mindfulness bij BPS § 21
Pilot aanbod MB-ERT in klinische MBT § § § 12 deelnemers (10 vrouwen, 2 mannen; 32, 6 jaar) 9 deelnemers namen deel aan gemiddeld 11 bijeenkomsten en voor- en nameting. Hoofddiagnose BPS 8 deelnemers 2 of meer ps Gemiddeld 1, 6 As I stoornissen Zonder werk Huidige GAF 50 § § KIMS-E-NL: significante toename mindfulness BPD-64: significante afname borderlineklachten PSWQ: significante afname piekeren Positieve ervaringen bij schriftelijke evaluatie § § 22
Aanbevelingen § § Belang van commitment bij deelnemers Belang van commitment bij behandelaren Inbedding in behandelaanbod Training van behandelaren 23
§ Mindfulness is niet zonder gevaar § Studies naar de veilige toepasbaarheid van MBI’s bij persoonlijkheidsstoornissen zijn van belang § Mindfulness kan van grote waarde zijn in de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen 24
Gelegenheid voor het stellen van vragen 25
Dank voor jullie aandacht! m. veerkamp@centrumpersoonlijkheidsstoornissen. nl mindfulness. veerkamp@gmail. com
- Slides: 26