Mikrobiyoloji Ders Notlar1 Prof Dr Reit ZKANCA Bakterilerin

Mikrobiyoloji Ders Notları-1 Prof. Dr. Reşit ÖZKANCA

Bakterilerin Kimyasal kompozisyonu n Bakterilerde kuru kütlenin oluşumu ise söylediğimiz protein %50, hücre duvarı %1020, RNA %10 -20, DNA %3 -4, lipitler yaklaşık olarak %10’dur

BAKTERİLER n n n 1. Yapı ve Özellikleri 2. Mikroskobik ve morfolojik görünümleri 3. Kimyasal Yapısı 4. DNA’sı 5. Replikasyonu 6. Plazmidleri 7. Stoplazmik Membran Yapısı 8. Prokaryotik Hücre Çeperi 9. Prokaryotlarda Hücre Duvarının Dış yüzey Yapıları 10. Hareket 11. Hücre Farklılaşması 12. Koloni morfolojisi

1. Yapı ve Özellikleri n n n n Prokaryotik hücreler oldukça küçük mikroorganizmalardır. Çoğu bakteri türleri çomak şeklinde genellikle 1 µm. genişliğinde ve 5 µm den uzun olmayan hücrelerdir. Bazı prokaryotlar 0. 2 µm den küçük ve 50µm den büyük olabilir. Örn: cerrahbalığı ile simbiyotik ilişki içinde olan Epulopiskium fishelsoni çapı 80µm ve uzunluğu 0. 6µm’dir. Ökaryot hücrelerin büyüklüğü 2 -200µm’dir Şimdiye kadar bilinen en büyük prokayot Thiomargarita’dır Mitekondri, kloroplast gibi ökaryatlarda bulunan organellere sahip değillerdir. DNA’ları bir zarla, nüklear membranla çevrili değildir. Ribozomlar ökaryotik hücrelerdeki stoplazmik ribozomlardan daha küçük olup 70 S tipindedir. Prokaryotlarda stoplazmik membran solunum yapılarak enerjinin üretildiği yerdir. Ökaryatlardaki mitekondri ve kloroplastların fonksiyonu bakterilerde stoplazma membranında gerçekleştirilir.

n n n Prokaryotlardaki bütün genetik bilgi bir DNA zinciri üzerinde taşınır ve bakterial kromozom olarak adlandırılır. Bu DNA molekülü bir daire şeklinde 0. 2 -0. 3 mm uzunluğundadır. Histon proteinleri mevcut değildir. Fakat histona benzer proteinleri vardır. Bakterilerde DNA’nın yanında ekstrakromozomal bir yapı olan plazmidler bulunur.

Prokaryotik ve Ökaryotik Ribozomlar

2. Mikroskobik ve Morfolojik Görünümleri n n n Bugün bakteriler 4 temel morfolojik karaktere göre bir ayrıma tabi tutulmaktadır. 1. Yuvarlak (sferik, kok) 2. Çomak (silindirik) 3. Sarmal (spiral) 4. Pleomorfik bakteriler.

1. Yuvarlak (kokkus) n n n Bireysel koklar, üreme fazında yanyana gelerek veya gruplar oluşturarak değişik morfolojik formlar oluşturmaktadırlar. Diplokok; Neisseria gonorrhoeae, Neisseria meningitidis (ikili koklar, tek düzlemde bölünür). Streptokok ; Streptococcus pyogenes (2 -100 kadar zincir halinde koklar, aralarında plazmik köprü olabilir, tek düzlemde bölünür) Stafilokok; Staphylococcus aureus (üzüm salkımı şeklinde, çok yönde bölünme olur). Sarsina; Sarcina maxima, Sarcina ventriculi (birbirlerine dikey üç düzlemde bölünme olur, 8 -16 adet tabak veya paketler şeklinde görülürler). Tetrakok ; Gaffkya homari (dörtlü tetratlar, kokların bölünmesi birbirine dikey iki yönde ve bir yüzey üzerinde olur).

Kokkus çeşitleri

Bakterilerin Morfolojileri

Bakterilerin Elektron Mikroskobundaki Görüntüleri Streptococcus agalactiae Neisseria gonorrhoeae Sarcina maxima

Stafilokokkus tarzı bakteriler Staphylococcus aureus

2. Çomak n Çomak biçimindeki bakterilerin boyları enlerinden daha uzundur. Bunlar silindir ve bükülmüş silindir şeklindedir. n - düz (rod) çomak ; Escherichia coli, Pseudomonos, Bacillus - kıvrık çomak (vibrio); Vibrio cholerae (Kolera etkeni) - kalın çubuk; Corynebacterium diphtheriae (Difteri etkeni) Mycobacterium gibi bazı bakteriler dallanma eğilimi gösterirler n n n

n E. coli-düz çomak n Kalın çubuk- Corynebacterium spp. n Kıvrık çomak-vibrio. Vibrio cholerae

3. Sarmal-Spiral Bu gruba ait bakteriler, uzun bir eksen etrafında helezoni tarzda sarılmış bir hücreye sahip, bükülebilir ve uzun eksen etrafında hareket edebilirler. -Treponema pallidum

Miselli (Hifli Bakteriler) Aktinomycetes Gurubu bakteriler)

Siyanobakteriler (Cyanobacteria) n Syanobakteriler genellikle ipliksi formda, fotosentez yapabilen pigmentli bakterilerdir.

4. Pleomorfik formlar n -PPLO; İnsan ve hayvanlarda pek çok hastalığa sebep olan mikoplazmalar hücre duvarına sahip değillerdir. (Mycoplasma capri) n -L fazları; : Bakteriler hücre duvarı sentezini inhibe eden bir kimyasal n maddenin (penisilin, sikloserin, sefalosporin vs) bulunduğu ortamda üretilirse hücre duvarına sahip olmayan formlar oluşur ki bunlara Lformları denir. Bacillus subtilis’in Lfaz formu

İnvolusyon formları: Mikroorganizmalar uygun olmayan şartların (gıda, p. H, osmotik basınç, oksijen azalması, yüzey gerilimin değişmesi, metabolitlerin birikmesi, vs. ) etkisinde kalarak orijinal şekillerinde bir çok değişiklikler meydana gelir ki bunlara involusyon formları adı verilir. Böyle değişiklikler arasında, uzun, oval, branşlaşma, şişme, bölünmenin gecikmesi, vs. anormal formlar gözlenebilir. Kültürlerde optimal koşullar sağlanırsa, bakteriler eski normal formlarına kavuşurlar. n