Midtausten Midtausten Her mtes tre verdsdelar Her vart

Midtausten

Midtausten • Her møtes tre verdsdelar. • Her vart grunnlaget lagt for tre store verdsreligionar. • Her finn vi mykje av oljen på jorda.

Dei arabiske landa. • • • 19 land Svært ulike Rike – fattige Same språk Same religion Eitt folk

Stordomstid • Stordomstid rundt 1200 • Blant dei fremste i vitskap og filosofi • Erobra store område – heilt til Sør- frankrike

Det osmanske riket • Istanbul i Tyrkia var hovudstad • Kom heilt til Wien • Var ein maktfaktor i Europa heilt til etter 1. verdskrig

Under framandt styre • Etter 1. verdskrigen vart det ottomanske riket oppløyst. • Frankrike og Storbritannia overtok styringa av områda. • Etter 2. verdskrigen vart statane sjølvstendige.

Sionismen • Dreyfus saka. • Theodor Herzl. • Dreyfus dømd fordi han var jøde. • Jødane kunne vere trygge berre dersom dei fikk sitt eige land. • Sionisme=rett til heimland.

Jødisk innvandring • Mange jødar tok avstand frå sionismen. • Kva skulle dei med eit eige land? • Nokre drog. Særleg frå Austeuropa. • Der var dei fattige og undertrykte.

Jødisk innvandring • Dei kjøpte land frå arabarane som budde der. • Danna kibbutzar. • Dyrka jorda. • Balfourdeklarasjonen= jødane skulle få ein nasjonalheim.

Balfourdeklarasjonen

Jødisk innvandring • Då nazistane kom til makta i Tyskland flykta mange jødar. • Mange til Palestina. • Eit problem: det budde folk der allereie. • Palestinarane hadde budd der i mange hundre år.

Etter 2. verdskrigen • 6 millionar jødar vart drepne. • Særleg hardt gjekk det utover jødane i Austeuropa. • Krigen viste at jødane trengde ein eigen stat for å vere trygge. • Tusenvis av overlevande jødar ville slå seg ned i Palestina.

FN • FN vedtok at Palestina skulle delast i to. • I mai 1948 vart Israel erklært som eigen stat. • Arabarane godtok ikkje dette. • Dei gjekk til krig mot den nye staten. • Israel slo angrepet tilbake og utvida landområda sine.

Krigar mellom Israel og arabarstatane Suezkrigen • 1956 • Israel, Frankrike og Storbritannia gjekk til angrep på Egypt. • Nasser erklærte at kanalen skulle tilhøyre Egypt. • Suezkanalen kom under Egyptisk kontroll.

Seksdagarskrigen • 1967 • Egypt prøvde å stenge Israel ute frå Raudehavet. • Israel svara med lynkrig mot Egypt, Syria og Jordan. • Israel vann store landområde på få dagar. • Arabarane måtte be om fred.

Seksdagerskrigen

Yom Kippur-krigen • 1973 • Egypt og Syria gjekk til angrep på Israel. • Vann tilbake delar av Sinaihalvøya. • Arabarlanda nekta å selje olje til dei landa som støtta Israel. • Oljekrise.

Palestinarane • I 1948 flykta 800000 frå krigen. • Dei fekk ikkje kome attende då krigen var slutt. • PLO = Palestine Liberation Organization. • Aksjonar mot Israel. • Kjempe for ein eigen palestinsk stat.

Palestinsk terror • På 1960 -1980 talet organiserte PLO og andre terror mot Israel og vesten. • Flykapringar og sjølvmordsbomber mot Israel. • Raketter mot Israel.

Intifada • Tusenvis av palestinarane har blitt drepne av Israel. • Krig mot flyktningar. • Palestinarar angrip israelarar • Jaga frå husa og landsbyane sine. • 1987. Intifada. • Palestinske ungdommar kastar stein mot soldatar.

Tap av land

Israel • 7. 3 mill msk. 1 mill. palestinarar. • 90 % jødar frå mange ulike land. • Mange frå Austeuropa etter 1989. • Ortodokse og ikkjetruande. • Demokrati palestinarane

Forhandlingar • 1977. Avtale mellom Egypt og Israel. • Fredsavtale. Anwar Al. Sadat. • 1993. Avtale mellom Israel og palestinarane. Osloavtalen.

Osloavtalen • Norske diplomatar med på arbeidet. • Avtalen førte ikkje fram. • Det er heilt fastlåst mellom partane. • Det er USA som har nøkkelen til fred i området. • Det har ikkje vorte lettare etter 11. september 2001.

Situasjonen no • Israel bygger mur for å beskytte seg mot terroristar. • Bygging på palestinsk land. • Palestinarane ikkje einige seg i mellom. • Hamas og Fatah to grupper som kjempar om makta • Hamas er mest millitante

Jødiske busetningar på Palestinsk land. • Religiøse og økonomiske grunnar • I 1972 telte den jødiske befolkningen på Vestbredden 1182 sjeler • I 2007 passerte tallet 500. 000 israelere, og er i dag i overkant av dette. • Overtek meir og meir av landet

Mindre merksemd • Etter at ”Den arabiske våren” starta har denne konflikta fått mindre merksemd. • Ute av media, men konflikten er heilt fastlåst. • Trump sin fredsplan