MHENDSLK ET 9 Etiin Temel lkeleri Herhangi bir

MÜHENDİSLİK ETİĞİ

9 -Etiğin Temel İlkeleri Ø Herhangi bir eylemin etik açıdan değerlendirilmesinde üç yaklaşım söz konusudur. Bu yaklaşımlar birbirlerini tamamlarlar ve bir etik karar verme sürecinin temelini oluştururlar. Ø Bu yaklaşımlar; 1. Tutarlılık, öznel etik modeli, 2. Sonuçlar, nesnel etik modeli, 3. Önemseme, sorumluluk etiği

Ø Bu yaklaşımların her biri ayrı etik kuram olarak geliştirilmiştir ve birçok etik sistemin temellerini oluştururlar. Ø Ancak, bu kuramları birbirlerine karşı olarak değil, sadece ahlakın farklı yönlerini inceleyen kuramlar olarak ele almak daha yararlı olacaktır.

Tutarlılık, öznel etik modeli Ø Tutarlılık kuramına göre, kişinin eylemleri kendi yapılandırdığı ilkeleriyle ne kadar tutarlı olursa, kişi o kadar etiktir. Ø Etik davranış, ahlaki yargı ve ahlaki davranış olarak ele alınırsa, tutarlılık bu ikisinin bir bütün oluşturduğunu savunur.

Ø Tutarlılık yaklaşımının zayıf yönü, gerçek ve yaşanmış durumların karmaşıklığı nedeniyle, bir durumdan diğerine genelleme yapmanın güçlüğüdür. Ø Durumlar arasında genelleme yaparken, geçmiş yaşantılar temelinde kemikleşme olasılığı vardır ve bir tekrara dönüşün tehlikesi her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.

Sonuçlar, Nesnel Etik Modeli Ø Sonuççu yaklaşımda, başlangıç noktası kurallar değil hedeflerdir. Ø Eylemler, bu hedeflere ne ölçüde ulaştıklarına göre değerlendirilir. Ø Bu yaklaşım yararcılık olarak da adlandırılır. Yararcılık, olası tüm yararlı sonuçları çıkarır, bunları olası zararlı sonuçlara karşı tartar ve “en fazla insan için en büyük mutluluk ya da gönenci sağlayan eylemi gerçekleştirir”. Ø Sonuççu yaklaşımda, bir kişinin etik olup olmadığı sorusunun cevabı, ona neden baktığımıza veya neye baktığımıza bağlı olarak değişir.

Önemseme, Sorumluluk Etiği Ø Önemseme etiği, duruma verilen tepkiye odaklanır. Ø Bu nedenle tutarlılık ya da sonuçlar modelinde gerektiği gibi soyutlanmış biçimde düşünülmesi ya da ölçülmesi yerine durumların algılanış biçimleri üzerine temellenir.

Ø Etik yargılamada ve eylemde; tutarlılık, sonuçlar ve önemseme yaklaşımları birlikte düşünülmelidir. ØBorrom düğümü, bu üç yaklaşımın kenetlenmesini gösterir. Halkalardan birini çözerseniz sistem dağılır. Borrom düğümünün özellikle vurguladığı şey, yaklaşımlardan hiçbirinin ayrıcalığının olmadığıdır.

10 -İnsanın Davranış Yükümlülükleri Ø İnsan davranışlarında yükümlülük – Aktif yükümlülük (yükümlü olan yükümlülük) – Pasif yükümlülük (yükümlülüğün yükümlülüğü) Ø Hayırsever davranışlara ilişkin yükümlülüklerin tümü aktif yükümlülüktür. Başkalarına karşı davranış açısından yükümlülükler taşırız, ama bu, onlara karşı yükümlü olduğumuz anlamına gelmez.

Ø Sadece davranış açısından yükümlü olma, fakat kişinin kendisine karşı bir yükümlülük taşımama, aktif yükümlülük kavramı ile tanımlanır. Ø Pasif yükümlülük, yükümlülüğün yükümlüğüdür ve akıl yoluyla değil başkaları ile gerçekleştirilmek zorunda bırakılan yükümlülüktür

11 -Değerler Etiği, Altın Kural, Evrensel Değerler Ø Değer veya maddi değer, insan eylemleriyle gerçekleştirilmiş olan bir meta dünyasından bağımsız olarak, a priori özel bir sezgi aracılığıyla, değer nitelikleri açısından ideal nesneler olarak somutlaştırılabilir ya da duyumsanabilir fenomenlerdir. Ø Buna göre değerler; – özerk bir varoluşa sahiptir, – bağımsız olarak var olurlar, – kendinde varlık niteliği gösterirler, – duyularla algılanamazlar, – ancak içsel görü ile duyumsanırlar, – zihinsel ama objektif niteliğe sahip

Ø Her türlü insan faaliyetinin en tayin edici özelliği belli bir amaçla belirlenmiş olmasıdır. Ø İnsan önüne bilinçli olarak seçtiği amaç ve hedefleri koyarken, bu amaç ve hedeflerin yöneldiği nesneleri kendi bireysel ihtiyaçlarıyla ya da toplumsal ihtiyaçlarla ilişkilendirir.

Ø Pratik, üretken ve öteki toplumsal faaliyetlerinin oluşturduğu süreçler içinde, insan milyonlarca kez tekrarlanmış ve birikmiş deneyimlerinin temeli üzerinde, doğanın ve toplumun hengi nesnelerinin ve fenomenlerinin ihtiyaç ve çıkarlarının karşılanması bakımından vazgeçilmez önemde olduğunu öğrenir. Ø Değerler hakkındaki düşüncesinin gelişmesini sağlayan süreç de budur.

Ø İnsanların belli bir tarihsel-toplumsal pratiği içindeki belli bir tarihsel toplumsal düzenin ürünüdür, değerler. Ø Değerlerin hiyerarşik yapılanmasını, en üstten aşağıya doğru kabaca, i. Altın kural ve temel kurallar ii. Evrensel değerler iii. Üst değerler iv. Yerel değerler, mesleki ve iş ahlakı değerleri olarak sıralayabiliriz.

Ø Altın kural, tüm dinlerin ortak kuralı olan “sana yapılmasını istemediğin şeyi sen de başkasına yapma” veya başka bir ifade ile ”sana nasıl davranılmasını istiyorsan sen de başka insanlara öyle davran” kuralıdır.