Meunarodno humanitarno pravo Pripremila Doc dr Bojana Lakievi

Međunarodno humanitarno pravo Pripremila: Doc. dr Bojana Lakićević

Definicija i priroda međunarodnog humanitarnog prava a) b) c) Posebna grana savremenog međunarodnog javnog prava koja sadrži: pravila koja uređuju odnose između sukobljenih strana u sukobu, odnos sukobljenih strana prema licima koje to pravo štiti, prava i obaveze tih lica u međusobnim odnosima i u odnosu na sukobljene strane.

Jedna od definicija međunarodnog humanitarnog prava jeste i ta da ono “predstavlja skup pravila čiji je osnovni cilj da rat postane čovječniji, u mjeri u kojoj je to moguće”.

Razlozi postojanja međunarodnog humanitarnog prava Oružani sukob (rat) je pojava koja je nastala kad i ljudsko društvo i koja traje zajedno sa njim. Da nema oružanog sukoba u državi ne bi postojala ni vojska jer bi se izgubila potreba njenog postojanja. Međunarodno humanitarno pravo štiti čovjeka od vlasti onoga ko od zakona ima samo silu.

Pravo oružanih sukoba utvrđuje pravila na osnovu kojih se oružani sukob, ipak, može voditi maksimalnom obazrivošću, koja se ogleda i u tome što se broj ljudskih žrtava i obim razaranja pokušavaju, njihovom primjenom, svesti na minimum. Taj neophodni minimum se ostvaruje balansiranjem na relaciji vojna potreba-zahtjevi čovječnosti. Međunarodno humanitarno pravo je opomena potencijalnom izvršiocu, što na njega može imati psihološki efekat ali i efekat reminiscencije tj. podsjećanja na njegova lična moralna načela.

Elementi prava oružanih sukoba Sam naziv “međunarodno humanitarno pravo” nastao je sedamdesetih godina prošlog vijeka čijem imenu je kumovao Žan Pikte (Jean S. Pictet) dugogodišnji predsednik MKCK. Pravo oružanih sukoba se dugo vremena razvijalo u okviru dvije odvojene ali srodne grupe normi. Jednu grupu činila su pravila Ratnog prava, dok su drugu grupu činila pravila, dugo vremena bezimenog, ali nakon usvajanja Povelje UN-a, imenom prozvanog Humanitarnog prava. Termin ratno pravo se gubi i biva zamijenjen terminom Pravo oružanih sukoba.

Hugo Grocijus(Hugo de Groot)1583 -1645.

De iure belli ac pacis Mare liberum

Specifičnost ove grane prava Dio međunarodnog (javnog) prava Problem reciprociteta Solidarna odgovornost u pogledu primjene prava oružanih sukoba-Svaka strana potpisnica Ženevskih konvencija preuzima obavezu iz ovih konvencija u svoje ime i za svoj račun i ona, načelno, niti je odgovorna niti je se tiče, kako će druga ili druge ugovorne strane izvršavati svoje ugovorne obaveze. Ne postoji pravilo res inter alios acta kao kod drugih višestranih međunarodnih ugovora.

Specifičnost ove grane prava Država koja je pasivni posmatrač kršenja humanitarnog prava je međunarodno odgovorna za nečinjenje. U principu kada je reč o međunarodnom javnom pravu, čiji je međunarodno humanitarno pravo dio, država se javlja kao isključivi krivac što je do povrede prava uopšte došlo. Pojedinac, saglasno unutrašnjem pravu odgovara za djelo koje je učinio i to je stvar koja se rješava između njega i njegove države. Po pravilu, pojedinac u međunarodnom javnom pravu ne može biti neposredno pozvan na odgovornost. To nije slučaj kod Prava oružanih sukoba. Zašto?

Specifičnost ove grane prava I u okviru međunarodnog humanitarnog prava odgovornost pada na države ali, kada je riječ o teškim povredama humanitarnog prava koje su u Konvencijama jasno navedene, odgovornost snosi i pijedinac i to u skladu sa izuzecima predviđenim u okvirima Međunanordnog javnog prava. U tom smislu konkretni izvršilac kao i njegovi podstrekači, pomagači i naredbodavci dolaze pod udar individualne krivične odgovornosti po principu univerzalnosti. Kod mnogih pravila prava oružanih sukoba adresat(konzument, uživalac, beneficijar) je pojedinac i on uživa neposrednu zaštitu.

Specifičnost ove grane prava Nadzor nad primjenom pravila: Nadzor nad sprovođenjem u život pravila Međunarodnog javnog prava, na žalost, još uvijek je izuzetak od pravila. Nad ugovornicama stoji kogentno pravilo pacta sunt servanda, koje opet, zahtijeva u određenim slučajevima konkretnu prinudu. U tom smislu treba navesti Savjet Bezbednosti koji stoji iza onih pravila kojima se obezbeđuje međunarodni mir i bezbjednost.

Kod prava oružanih sukoba kontrola ili nadzor nad primjenom pravila je postavljena u tri ravni: 1. Solidarna odgovornost za poštovanje obaveza. 2. Ustanova sile zaštitnice. 3. Aktivnost Međunarodnog komiteta crvenog krsta.

Sila zaštitnica Pod pojmom “sila zaštitnica” podrazumijeva se država ili međunarodna organizacija koja pruža sva jemstva nepristrasnosti i čija je obaveza da štiti interese strane države i njenih državljana u nekoj trećoj državi, kada ta država nema diplomatske odnose sa tom trećom državom, bez obzira na to da li su ti odnosi prekinuti ili nisu ni postojali, uz obostranu saglasnost strana u sukobu. Predviđaju je Ženevske konvencije iz 1949. ali i Bečka konvencija o diplomatskim odnosima iz 1961.