Metrologia Dr hab in Pawe Majda Konsultacje p
Metrologia Dr hab. inż. Paweł Majda Konsultacje p. 139, piątek od 14 do 16 godz. Informacje dla studentów: www. pmajda. zut. edu. pl 11/29/2020 Szczecin, Paweł Majda
Specyfikacja geometrii wyrobów (GPS) Wymagania dotyczące geometrii wyrobów specyfikuje się na rysunku osobno dla każdej z 3 grup: 1. struktura geometryczna powierzchni (chropowatość i falistość powierzchni), 2. odchyłki geometryczne, 3. wymiary. 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 3
Tolerancja T=B-A>0 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 4
Krzywa względnego kosztu obróbki średnicy wałka w funkcji wielkości tolerancji średnicy toczenie + szlifowanie + docieranie toczenie + szlifowanie toczenie dokładne toczenie zgrubne Paweł Majda
Tolerancje wymiarów liniowych wewnętrznych na przykładzie części typu tuleja Paweł Majda
Tolerancje wymiarów liniowych zewnętrznych na przykładzie części typu - wałek Paweł Majda
Zastosowanie pasowań 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 8
Tolerancje i pasowania wymiarów liniowych L L Stosując przy jednakowych wymiarach nominalnych otworu i wałka różne wartości tolerancji oraz różne wartości i znaki odchyłek granicznych, otrzymuje się różne pasowania (odmiany pasowań). Charakterystyczną cechą każdego pasowania wałka z otworem jest różnica ich rzeczywistych wymiarów. Różnicę tę nazywa się wskaźnikiem pasowania (determinantem, luzem - L). Paweł Majda
Wartości liczbowe tolerancji normalnych klas IT Paweł Majda
Schemat oznaczenia odchyłek podstawowych wałków i otworów Otwory linia zerowa Wałki wymiar nominalny linia zerowa wymiar nominalny Paweł Majda
Znaczenie znaków w zapisie tolerowania 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 12
Powszechnie stosowane pasowania (normalne) (dla zakresu wymiarów nominalnych do 500 mm) - stałego otworu Przykład: - stałego wału Paweł Majda
Zapis wymiarów tolerowanych 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 14
Zasady pasowania Ø Zasada stałego otworu Ø Zasada stałego wałka Pasowania równoważne – rozwiązywanie zadań 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 15
Sens jednoznaczności wymiarowania Paweł Majda
Wymiary lokalne LP i globalny średni GG Elementy geometryczne mają wiele wymiarów lokalnych LP, ale tylko jeden wymiar globalny GG danego rodzaju LP - lokalne wymiary liniowe między dwoma punktami GG - globalny wymiar liniowy elementu geometrycznego skojarzonego (elementu odniesienia wg. kryterium Gaussa) 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 18
Klasyfikacja wymiarów wg normy ISO 14405 -1 (ze względu na praktykę pomiarową) LP LS Wymiar obliczeniowy Suwmiarka, mikrometr, długościomierz itp. GG GN CMM GX 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 19
Przykład wymiarowania z uwzględnieniem zaleceń ISO 14405 -1 (wymiar przekroju) Globalny, najmniejszych kwadratów Wymaganie dotyczy każdego przekroju (ACS - any cross section) 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 20
Tolerancje ogólne ISO 2768 Jeżeli na rysunku nie podano tolerancji wymiaru to obowiązują tzw. tolerancje ogólne – gdzieś na rysunku powinna znajdować się odpowiednia uwaga, np. : „Tolerancje ogólne ISO 2768 – m. H”. Podana w przykładzie litera „m” jest jedną z czterech możliwych i oznacza tzw. klasę tolerancji : • f – dokładna, • m – średnio dokładna, • c – zgrubna i • v – bardzo zgrubna. Podana w przykładzie litera „H” dotyczy tolerancji geometrycznych i jest jedną z trzech możliwych klas tolerancji : • H – dokładna, • K – średnio dokładna i • L – zgrubna. 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 21
Przykłady wymiarowania elementów wymiarowalnych a) b) c) d) średnica zewnętrzna, średnica wewnętrzna, grubość (wpustu), szerokość (rowka) Potrzeba jednoznaczności zapisu wymagań nakazuje by na rysunku wymiary były stosowane w miarę możliwości jedynie w odniesieniu do tzw. elementów wymiarowalnych (ang. feature of size). Elementy wymiarowalne stanowią jedynie „pełne” wałki i otwory (w rozumieniu ISO 286). 11/29/2020 Szczecin; Paweł Majda 22
Zasada niezależności Tolerancje wymiarów długości ograniczają tylko wymiary lokalne elementu, natomiast nie ograniczają jego odchyłek kształtu. • ujednolica interpretację tolerowania geometrii w różnych państwach • przyjęcie tej zasady sprawia, że związek między tolerancjami wymiarowymi i geometrycznymi jest wyjątkiem wprowadzanym tylko w razie potrzeby • rysunki są bardziej czytelne a tolerancje łatwiejsze do zaprojektowania i prostej interpretacji, • przykład: walcowane długie pręty Tolerancing ISO 8015 • powinna byś stosowana do elementów które nie są przewidziana do współpracy, • wszystkie wymiary lokalne (dwupunktowe) muszą zawierać się między przyjętymi wymiarami granicznymi, • kontrola np. sprawdzianem tłoczkowym jest niewłaściwa, • zasada ta globalnie ogranicza odchyłek kształtu, • jeżeli jest zachowana tolerancja przedmiot należy uznać za zgodny z GPS Paweł Majda
Zasada powierzchni przylegających (granicznych) – tolerowanie zależne odnosi się do związków między różnymi tolerancjami tych samych elementów geometrycznych • ujednolica i ułatwia interpretację tolerowania geometrii wyrobu, występuje odchyłka kształtu przy jednoczesnym zapewnieniu zamienności części • upraszcza rysunki, • upraszcza kontrolę, Zasada Taylora 1905 r. • spełnienie warunku max materiału – sprawdzian przechodni (sprawdzenie przez przyleganie powłoki) • spełnienie warunku min materiału – sprawdzian nieprzechodni (sprawdzenie przez pomiar wymiarów lokalnych) Tolerowanie wg PN-88/M-01142 Tolerancing ISO 8015 • jest stosowana do elementów które są przewidziane do współpracy, • stanowi ona, że element geometryczny nie może wykraczać poza geometrycznie idealną powierzchnię graniczną (powłokę) o wymiarze maksimum materiału w granicach obszaru przewidzianego do współpracy, • im bardziej wymiar zaobserwowany odbiega od granicy maksimum materiału, tym większa może być odpowiadająca temu odchyłka kształtu, • jeżeli powłoka nie jest przekroczona, odchyłka kształtu może całkowicie wypełnić tolerancję wymiaru, • pełny zakres pola tolerancji wymiaru może być wykorzystany na odchyłki kształtu, jeżeli wymiar osiąga granicę minimum materiału, Paweł Majda
- Slides: 23