Metody bada naukowych Wiedza naukowa istota znaczenie tworzenie

Metody badań naukowych • Wiedza naukowa – istota, znaczenie, tworzenie • Nauki ekonomiczne – obszar wydzielony w ramach nauk społecznych • Nadrzędne cechy wiedzy naukowej • Proces badań naukowych • Metodyka badań naukowych • Pisanie tekstów naukowych • Recenzje prac i dyskusje naukowe Prof. dr hab. Henryk Mruk h. mruk@ue. poznan. pl

Wiedza naukowa - zadania badaczy • Nauka – zadanie podstawowe – odkrywanie praw • Prawa – ( zasady, reguły) – stwierdzenia ogólne • Prawa ilościowe i jakościowe (tabela z danymi to nie prawo) – prawa a twierdzenia naukowe • Odkrycia naukowe – dostarczanie podstaw do trafnego przewidywania • Wiedza naukowa jako efekt poznania naukowego i wykorzystania metod naukowych • Metoda – reguła, porządkowanie • Metoda a metoda naukowa (Cyganka, przepowiednia) • Wiedza naukowa jako efekt trafności doboru metod do celów i warunków badań • Wiedza naukowa a potrzeby doraźne – kryminalistyka, medycyna, polityka, ekspertyzy, sondaże, raporty rezultaty nie służą nauce a metody są podobne

Wiedza naukowa - zadania badaczy • Odróżnianie wiedzy naukowej od nienaukowej • Wykrywanie i formułowanie problemów gospodarczych wymagających badań naukowych • Rozwiązywanie problemów za pomocą metod uznanych w danej dziedzinie, dyscyplinie nauk • Umiejętność redagowania tekstów naukowych • Zdanie metodologów – dwa rodzaje zadań badaczy : • Tworzenie wiedzy • Redagowanie tekstów • Metodologia – jak tworzą się metody badań? • Metodyka – metody prowadzenia badań w dziedzinie

Wiedza naukowa - wynik procesu poznawczego • • • Postrzeganie Wyobrażanie Tworzenie pojęć Myślenie Zapamiętywanie Poznanie zmysłowe Poznanie abstrakcyjne Wyobrażenia - rzeczy konkretne Pojęcia - nieobrazowe Poddawanie własnych poglądów próbom własnej krytyki

Wiedza naukowa • Cechy wiedzy naukowej: prawdziwość - cecha nadrzędna uzasadnienie obiektywizm ogólność oryginalność ścisłość uporządkowanie użyteczność • Badania z zakresu danego obszaru w pracy awansowej powinny posiadać wymienione cechy

Wiedza naukowa - twierdzenia • Uzasadnianie bezpośrednie czyli logiczne wnioskowanie dowodzenie sprawdzanie • Powoływanie się na fakty a nie autorytety • Wolność – warunek oryginalności uzyskiwanej wiedzy naukowej • Prawda i fałsz – rozróżnienie, uzasadnienie • Wiedza teoretyczna – rozumienie istoty rzeczy i zjawisk

Wiedza naukowa - błędy naukowe • • Mogą się zdarzyć - źródła błędów Obiektywne – tkwią na zewnątrz Subiektywne - tkwią w badaczu Myślenie uproszczone - złudzenia , uczucia, ideologie • Pułapki myślowe – zasada zakotwiczenia, dowody potwierdzające własne tezy, pułapka kosztów utopionych, sposób sformułowania problemu, pułapka zbytniej pewności siebie, pułapka asekuranctwa

Wiedza naukowa - użyteczności, funkcje • • Wyjaśniająca Diagnostyczna Prognostyczna Praktyczna Jak jest? - obserwacja rzeczywistości Dlaczego tak jest? - model, zależności Jak może być inaczej? - prognoza

Wiedza naukowa - poznanie naukowe • Metodyczne i podporządkowane celowi • Odbywa się w warunkach sprzyjających otrzymywaniu wiedzy ścisłej i pewnej • Zmierza do wykrywania ukrytych i zarazem istotnych zjawisk i cech rzeczy • Jest instrumentalne • Jest dokonywane za pomocą precyzyjnych pojęć • Jego wyniki są utrwalone w formie pisemnej

Nauki ekonomiczne – obszar w naukach społecznych • Nauka – nauki społeczne – wyodrębniony obszar badań • Nauki ekonomiczne – kontrowersje klasyfikacyjne • Podział nauk ekonomicznych (dziedzina wiedzy) na trzy dyscypliny ekonomia nauki o zarządzaniu towaroznawstwo • Czy ten podział można uznać za wystarczający? • Czy nauki ekonomiczne nie dojrzały do wydzielenia innych dyscyplin – np. finansów, rachunkowości, logistyki, marketingu? • Jakie są granice podziału między dyscyplinami? • Praca doktorska jako awansowa należy do dyscypliny

Cechy nauk ekonomicznych • • Złożoność badanych zjawisk Ograniczone stosowanie metod ścisłych Używanie potocznego języka Niepełna obiektywność Wiedza potoczna dość powszechna Związki z innymi naukami i dziedzinami Silnie związane ze sferą praktyczną

Nauki ekonomiczne – quo vadis? • Kryteria wyodrębniania nauki wyodrębnienie przedmiotu poznania ustalenie zakresów wyodrębnienie metod badawczych właściwych dla danej dyscypliny wydzielenie języka charakterystycznego dla danej dyscypliny • Współcześnie dyscypliny się przenikają, współzależą od siebie • Interdyscyplinarność badań zmienia dotychczasowe paradygmaty • Ekonomia tradycyjna a behawioralna

Teoria marketingu – analiza krytyczna • Przesłanki wyodrębniania nowych dyscyplin: specjalizacja badawcza ograniczoność umysłu człowieka przedmiot wykładany w uczelni • Skąd można wywieść marketing jako naukę? – jedną z możliwości jest teoria wymiany • Ekwiwalentna wymiana – spojrzenie przez pryzmat efektywności oraz skuteczności dla sprzedającego i kupującego • Marketing obejmuje badanie prawidłowości występujących w sferze wymiany – wspólna płaszczyzna przedsiębiorcy i konsumenta

Teoria marketingu – analiza krytyczna (2) • Marketing – „proces planowania i realizacji pomysłów, ustalania cen, promocji i dystrybucji idei, towarów i usług do kreowania wymiany, która realizuje cele jednostki i przedsiębiorstw” • Definicja Amerykańskiego Stowarzyszenia Marketingu akcentuje sferę praktyczną • Podejście naukowe – badanie związków i zależności występujących między podmiotami uczestniczącymi w wymianie dóbr • Nauka – praktyka • To alternatywa czy koniunkcja? • Myślenie i aktywność naukowa różni się od działalności praktycznej

Teoria marketingu – analiza krytyczna (3) • Marketing wyrósł z praktyki – czy i na ile jest to prawidłowość w przechodzeniu od praktyki do teorii? • Teoria – możliwe są różne podejścia uogólnienie rzeczywistości kształtowanie rzeczywistości na bazie tworzonego modelu • „Teoria marketingu jest solidna, ale jego praktyka pozostawia wiele do życzenia” – jedyne użycie słowa „teoria” w pracach Ph. Kotlera

Teoria marketingu – analiza krytyczna (4) • Podejście do badań i do nauki jest inne w Stanach Zjednoczonych oraz inne w Europie • Nauki ekonomiczne korzystają z języka potocznego, co wpływa na mniejszą precyzję publikowanych wyników • Obszar marketingu obejmuje w miarę istotną część zasobów siły roboczej oraz znaczącą wartość rynku (reklama, promocja, wydarzenia)

Praca awansowa – zakres i układ • • • Cel ogólny, zasadniczy Cele szczegółowe Hipotezy badawcze Zakresy badań – przedmiotowy, podmiotowy, czasowy, przestrzenny Źródła informacji Metody badań Ocena literatury przedmiotu Układ rozważań Rozprawy, dysertacje promocyjne Znaczenie promotora - konsultacje

Praca awansowa – zasady tworzenia • • Umiejętność obserwowania faktów Znajdowanie związków miedzy nimi Porządkowanie myśli Praca doktorska to praca wykonana prawie samodzielnie Ustawowa definicja pracy doktorskiej Oryginalne rozwiązanie problemu naukowego Wykazanie się znajomością ogólnej wiedzy teoretycznej w danej dyscyplinie naukowej Umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej - własny warsztat naukowy

Metody badań naukowych • • • Metody logiczne Metody heurystyczne Metody statystyczne Metody ekonometryczne Metody badań marketingowych Metody doboru próby do badań Klasyfikowanie rzeczy i zjawisk Skale pomiaru Metody obserwacji Metody eksperymentów Metody dokumentacyjne

Metody badań naukowych - 2 • • • Metody kwestionariuszowe Metody projekcyjne Metody wywiadów ilościowych i jakościowych Metody przetwarzania informacji Metody analiz i porównania Metody projektowania Metody twórczego myślenia Metody rozumowań naukowych Metody komparatywne Metody tendencji rozwojowej Metody pomiarów medycznych

Techniki myślenia kreatywnego • • • Myślowe kapelusze de Bono Pro - Kontra Tablice elementów Bodźce losowe Disruption Burza mózgów – różne jej rodzaje Odrzucenie Skutki i Następstwa Metod Walta Disneya Rozważ Wszystkie Czynniki Zalety, Wady, Interesujące

Praca naukowa - cechy badacza • • • Intelekt Niezależność w myśleniu Szerokie zainteresowania Wyobraźnia Nieuleganie presji czasu Wytrwałość Akceptacja nowości, zmian - ciągła „młodość” Doświadczenia - trauma Kolejność narodzin Poczucie humoru Samoświadomość

Praca naukowa - organizacja czasu • • • Wybór własnej ścieżki - kamienie milowe Praca nad poznaniem zasad, warsztatu Pisanie recenzji publikowanych tekstów Prezentowanie koncepcji na forum zespołu Rozpatrywanie uwag Systematyczne studia literaturowe Notatki Dobór metod badawczych i źródeł Bliskość z problemem w każdych warunkach Wykorzystanie czasu - narzucone terminy „map minding” jako sposób pracy nad koncepcją

Praca naukowa - pisanie tekstów • • • Wyrobienie w sobie nawyku pisania Praca naukowa to pisanie Pisanie dla siebie i jako inspiracja dla innych Pisanie równoległe zamiast czekania na publikację Opinie recenzentów podstawą rozwoju Praca nad językiem – publikacje w języku angielskim Odwołanie do źródeł Wstęp, rozwiniecie , zakończenie Instrukcje wydawców Poprawianie – stosownie do zaleceń – krytyczna ocena

Typy utworów naukowych • • • Prace badawcze Podręczniki akademickie Dzieła popularno- naukowe Opracowania pomocnicze Prace społecznościowe - Wikipedia, podręczniki Teksty publicystyczne Referaty Artykuły Doniesienia naukowe Recenzje prac awansowych

Literatura • Ariely D. , Potęga irracjonalności, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2009 • Lindstrom M. , Zakupologia, Znak, Kraków 2009 • Zweig J. , Twój mózg, twoje pieniądze, MT Biznes, Warszawa 2008 • Anderson Ch. , Długi ogon, Media Rodzina, Poznań 2009 • Gladwell M. , Poza schematem, Książka i Wiedza, Warszawa 2009 • Underhill P. , Dlaczego kupujemy? • Stachak St. , Podstawy metodologiczne nauk ekonomicznych, Książka i Wiedza, Warszawa 2003 • Czerwiński Z. , Dylematy ekonomiczne, PWE, Warszawa 1992 • Zakrzewski Zb. , O pracy doktorskiej w naukach ekonomicznych, AE, Poznań 1976 • Szreder M. , Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE, Warszawa 2009 • Podstawy metodologiczne prac doktorskich w naukach ekonomicznych, prac zbiorowa pod red. M. Sławińskiej i H. Witczaka, PWE, Warszawa 2008 • Kołakowski L. , Mini wykłady o maxi sprawach • Kapuściński R. , Podróże z Herodotem