METODOLOGYA MEYARLAR V NDKATORLAR AZRBAYCAN AL THSL SSTEMNN

METODOLOGİYA MEYARLAR VƏ İNDİKATORLAR AZƏRBAYCAN ALİ TƏHSİL SİSTEMİNİN GÜCLƏNDİRİLMƏSİNƏ DƏSTƏK TVİNNİNQ LAYİHƏSİ OKTYABR 2019 -CU İL Təlim sessiyası N 0. 2 Eliane Kotler Michelle Houppe

Ümumi çərçivə • Avropa Ali Təhsil Məkanı (EHEA): • Bolonya Prosesi – 48 ölkə (Azərbaycan 2005 -ci ildən qoşulub) • Öhdəliklər: – Aİ sistemlərinin ahəndləşdirilməsi – Tanınma məsələlərini asanlaşdırmaq – Avropa ali təhsilinin keyfiyyətinin artırılması (Keyfiyyət Təminatı sisteminin icrası)

KT sisteminin əsas mərhələləri (1) 1. Bolonya prosesi – Berlin Bəyannaməsi 2003: • Ali təhsilin keyfiyyəti Avropa AT məkanının özəyidir ; • Əsas məsuliyyət ATM-ə üzərinə düşür 2. Bolonya prosesi – Bergen Bəyannaməsi 2005: • Ali Təhsildə Keyfiyyət Təminatı üzrə Avropa Assosiasiyası (ENQA) üzv agentlikləri və «E 4 Qrupu» (ENQA, EURASHE və ESU) ilə birlikdə Avropa Ali Təhsil Məkanında keyfiyyət təminatı standartları və təlimatlarını qəbul etmişdir • Milli qiymətləndirmə əsasında keyfiyyət təminatı agentliklərinin Avropa reyestri (EQAR) milli KT sistemlərinə daxil olmalıdır: • Proqramların, yaxud institutların qiymətləndirilməsi, o cümlədən daxili qiymətləndirilməsi, kənardan qiymətləndirilmə, tələbələrin iştirakı və nəticələrin nəşr edilmsi • Akkreditasiya, sertifikasiya sistemi, yaxud müqayisə edilə bilən proseduralar • Beynəlxalq ekspertlərn iştirakı, əməkdaşlıq və şəbəkələşmə

KT sisteminin əsas mərhələləri (2) 3. Bolonya prosesi – Yerevan 2015 • Avropa Ali Təhsil Məkanında (AST) keyfiyyət təminatı standartları və təlimatlarının təshih edilməsi • Müştərək proqramlara Avropa yanaşması 4. Bolonya prosesi – Paris 2018 • EHEA-nın daha geniş məqsədləri • Üç həmkar qrupun yaradılması: KT, AKTS və NQF, tanınma

EHEA / Azərbaycanda KT-nin tətbiqi • MÜXTƏLİFLİK və UYĞUNLAŞMA • KT-nin, yaxud qiymətləndirmənin vahid tərifi, yaxud Avropa tərifi yoxdur • Bolonya ölkələrinin sayı qədər tətbiqi mövcuddur yerli kontekstə uyğunlaşma AZ : Təhsil proqramlarının qiymətləndirilməsi metodologiyaları və tələblərinə dair əl kitabçası • Bütün bunlar AST-nin çətiri altındadır (vahid prinsiplər və oxşar prosedurlar)

ESG 2015 : The core document for the evaluation process Müəssisələr və keyfiyyət təminatı agentlikləri ESG-dən ali təhsildə daxili və xarici keyfiyyət təminatı sistemləri üçün istinad sənəd kimi istifadə edir. • Avropa, milli və istitusional səviyyədə təlim və tədris üzrə keyfiyyət təminatı sistemlərinin ümumi çərçivəni müəyyənləşdirmək; • Avropa ali təhsil məkanında ali təhsilin keyfiyyətın təminatına və yaxşılaşdırılmasına imkan yaratmaq; • Qarşılıqlı etimadı təmin etməklə milli sərhədlər daxilində və xaricində tanınma və mobillik məsələlərinə yardım göstərilməsi; • Avropa ali təhsil məkanında keyfiyyət təminatı üçün zəruri olan məlumatın təmin olunması.

EHEA-da KT-nin 4 prinsipi • Ali təhsil müəssisələri göstərdikləri təhsil xidmətlərinin keyfiyyət təminatına birbaşa cavabdehlik daşıyır; • Keyfiyyət təminatı müxtəlif ali təhsil sistemləri, müəssisələr, proqramlar və tələbələrlə əlaqədar müxtəlif məsələlərlə məşğul olur; • Keyfiyyət təminatı sistemi keyfiyyət mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsini dəstəkləyir; • Keyfiyyət təminatı tələbələrin, digər maraqlı tərəflərin və cəmiyyətin ehtiyaclarını və təhsildən gözləntilərini nəzərə alır.

Avropa Standartları və Təlimatları (AST) Hissə 1 Hissə 2 • Ali təhsil müəssisələrində daxili KT üçündür (10 standart) • AT-də KT-nin özəyi • Ali təhsilin xarici KT (7 standart) • daxili qiymətləndirməni n nəticələrinin etibarlılığı şərti Hissə 3 • Xarici KT Agentlikləri üçün(7 standart) • xarici qiymətləndiricil ər (KT agentlikləri) fəaliyyətlərinin keyfiyətinə məsuldur

Hissə 1 : Daxili KT standartları və təlimatları 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. KT siyasəti Proqramların hazırlanması təsdiqlənməsi Tələbə əsaslı təhsil, tədris və qiymətləndirmə Tələbə qəbulu, irəliləyişi, tanınma və sertifikasiya Professor-müəllim heyəti Təlim resursları və tələbələrə dəstək Məlumatın idarə edilməsi İctimai məlumat Proqramların davamlı monitorinqi və vaxtaşırı nəzərdən keçirilməsi 10. Dövri xarici keyfiyyət təminatı

Hissə 2: Xarici KT standartları və təlimatları • • • ESG –nin 1 -ci hissəsində təsvir edilmiş daxili keyfiyyət təminatının səmərəliliyini qiymətləndirməlidir. Xarici keyfiyyət təminatı sistemi müvafiq qanunvericilik aktlarının tələbləri nəzərə alınmaqla həmin sistem qarşısına qoyulan məqsədlərə cavab verməsi şərti ilə hazırlanmalıdır. Maraqlı tərəflər onun hazırlanmasında və davamlı inkişafında iştirak etməlidirlər. Xarici keyfiyyət təminatı prosesləri etibarlı və faydalı olmalı, əvvəlcədən müəyyən edilib razılaşdırılmalı və ictimaiyyətə bəyan olunmalıdır. Xarici keyfiyyət təminatı prosesləri zamanı aşağıdakı şərtlərə əməl olunmalıdır: � özünüqiymətləndirmə və ya buna oxşar bir proseslər həyata keçirilməli; – – – • • xarici qiymətləndirilmə zamanı qiymətləndirilmə aparılan yerə səfər edilməli; kənar qiymətləndirilmənin aparılması nəticəsində hesabat tərtib olunmalı; bu sahədə işlərin davam etdirilməsi. Xarici keyfiyyət təminatı üzrə müstəqil ekspert qrupunda tələbələr də təmsil olunmalıdır. Xarici keyfiyyət təminatının nəticəsində əldə edilən istənilən nəticə və ya mühakimələr prosesin rəsmi qərarla nəticələnib-nəticələnməməyindən asılı olmayaraq daim tətbiq edilən açıq və nəşr edilmiş meyarlara əsaslanmalıdır. Expertlərin hesabatları tam dərc edilməli və elmi ictimaiyyət, xarici tərəfdaşlar və digər maraqlı fərdlər üçün aydın və əlçatarlı olmalıdır. Agentlik hesabata əsaslanaraq rəsmi qərar qəbul edərsə, həmin qərar hesabatla birlikdə dərc olunmalıdır Şikayət və müraciətlərin edilməsi prosesi xarici keyfiyyət təminatı prosesinin bir hissəsi olmalı, aydın şəkildə müəyyən edilməli və ali təhsil müəssisələrinə bu barədə məlumat verilməlidir.

Qiymətləndirmə nə üçün/kim üçün aparılır? • • Minimal standartlara cavab verildiyini təmin etmək Ali təhsilin davamlı inkişafını təşviq etmək • İstifadəçilərə və maraqlı tərəflərə etibarlı və şəffaf məlumat təmin etmək (istehlakçıların müdafiəsi). Tələbələrin gözlənilən təlim nəticələrini əldə etdiyini (biləcəyini) təmin etmək. • • • Əmək bazarını məzunların bacarıq və kompetensiyaları barədə məlumatlandırmaq Təltif edilən kvalifikasiyann qeyd edilən məqsədə cavab verdiyini təmin etmək İctimai vəsaitin səmərəli xərcləndiyini nümayiş etdirmək • • Ali Təhsil Müəssisələrinin hesabatlılığınnı təmin etmək AT sisteminə və onun komponentlərinə etimad yaratmaq

Metodoloji prinsiplər Özünütəhli Rəy Qiymətləndirmə standartları Nəşr Qiymətləndir mə/ akkreditasiya

PROQRAMLARIN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Qiymətləndirmə metodologiyası xarici qiymətləndirmə təlimatlarının hazırlanması vasitəsilə həyata keçirilir. Qiymətləndirilən müəssisələr və ekspertlər (əldə olunmalı məqsədlər və görülməli tədbirlər istiqamətində aparılan) təhlillərində həmin təlimatlara əsaslanırlar. Cf. 2018 -ci ilin noyabr ayında həyata keçirilmiş missiya AZ: Təhsil proqramlarının qiymətləndirilməsi metodologiyaları və tələbəri üzrə əl kitabçası

Nümunə: Təlim prosesi və tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi Meyarlar İndikatorlar 1. Proqramın tədrisi tələbələrin təlim prosesində fəal iştirakını təmin edir; 2. Tədris prosesi proqramın düzgün tədrisini və təlim nəticələrinin əldə edilməsini təmin edir; 3. Tələbələrin tədqiqat fəaliyyəti təşviq edilir; 4. Tələbələrin mübadilə proqramlarında iştirak etmək imkanları var; 5. Tələbələrin biliyinin qiymətləndirilməsi sistemi aydın müəyyənləşdirilib, tələblərə uyğundur və ictimaiyyətə açıqdır; 6. Məzunların əksəriyyətinin peşəkar fəaliyyəti təhsilverənlərin proqnozuna (gözləntilərinə) uyğundur; 7. Təhsil proqramı çərçivəsində xüsusi ehtiyacı olan tələbələrə təhsil vermək imkanı var; 8. Təhsil proqramında ömürboyu təhsil imkanları nəzərə alınmışdır. 1. Tələbələrin tədris illəri üzrə kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri. 2. Tələbələrin ali təhsil müəssisəsini bitirmə faizi. 3. Tələbələrin tədqiqat, incəsənət və tətbiqi tədqiqatlarda iştirakı və formaları; 4. Tələbələrə dəstək formaları, o cümlədən xarici tələbələrə dəstək (akademik (məsələn, tyutorlar, mentor, rəhbər müəllimlər və s. ), maliyyə (qrantlar, təqaüdlər və s. ), sosial dəstək (psixoloq, idman, mədəni tədbirlər, yataqxanalar və s. )) məlumat; 5. Tələbələrin tədris prosesində iştirakının forma və metodları. 6. Qiymətləndirilmə meyar və metodlarının öncədən tələbələrə çatdırılması və tətbiq edilməsi; Qiymətləndirmə tələbələrə hədəflənən təlim nəticələrini nümayiş etdirməyə imkan verir. 7. Mövzunun, rəhbərin və layihənin qiymətləndirilmə göstəriciləri ilə son iki il ərzində müdafiə edilmiş magistr dissertasiyalarının siyahısı. 8. Tələbələrin müxtəlif ehtiyaclarının nəzərə alınması (məsələn, kurikulumun işləyən tələbələrə uyğunlaşdırılması, texniki vasitələrin əyani və qiyabi, xüsusi ehtiyacı olan tələbələrə uyğunlaşdırılması və s. ). 9. Əvvəlki təhsilin (o cümlədən, qeyri-formal, informal təhsilin) tanınması proseduru və tanınmaların sayı. 10. Təhsil proqramında ən azı bir xarici dilin tədrisini nəzərdə tutulması (xarici dil fənni, yaxud xarici dildə tədris olunan fənn(lər)). 11. Təhsil proqramına qəbula dair məlumatlar;

Əsas mərhələlər 1. Özünütəhlil prosesi 2. Ərizə və özünütəhlil hesabatının təqdim edilməsi 3. Sənədlərin agentlik tərəfindən nəzərdən keçirilməsi 4. Ekspert qrupunun təşkili 5. Sahə səfərindən öncə eksperlətin birgə işi 6. Ekspert qrupunun səfəri 7. Ekspert qrupunun müştərək hesabatı 8. Faktoloji xətalara dair ATM-in şərhi 9. Komitə tərəfindən qərar (ATM-in iştirakı ilə) 10. Sonrakı tədbirlər

Sənədlərin ANİ tərəfindən nəzərdən keçirilməsi Cf. Metodologiya, səh. 4 -5 • IUyğundursa, çatışmayan sənədlərin təqdim edilməsi üçün müraciət edin • Proqramın ümumi təqdimatını və onun universitet daxilində, Azərbaycanda (yaxud Bakıda) eyni sahədə tədris olunan proqramlar arasındakı mövqeyini ÖTH-də dəqiq qeyd edildiyini təmin edin • Təşkilati struktur əlavə edin • Qiymətləndirmə sahəsinin məzmununun paraqrafın adına uyğunluğunu təmin edin (Məsələn: « tədqiqat » tədris modullarına əlavə deyildir) • Əlavə məlumat istəyin • ÖTH-nin həddindən artıq uzun olmamasını təmin edin

Əsas mərhələlər 1. Özünütəhlil prosesi 2. Ərizə və özünütəhlil hesabatının təqdim edilməsi 3. Sənədlərin agentlik tərəfindən nəzərdən keçirilməsi 4. Ekspert qrupunun təşkili 5. Sahə səfərindən öncə eksperlətin birgə işi 6. Ekspert qrupunun səfəri 7. Ekspert qrupunun müştərək hesabatı 8. Faktoloji xətalara dair ATM-in şərhi 9. Komitə tərəfindən qərar (ATM-in iştirakı ilə) 10. Sonrakı tədbirlər

Qiymətləndirmənin başlıca prinsipləri Qiymətləndirmənin keyfiyyəti ekspertlərin kompetensiyası və prosedurların şəffaflığından asılıdır • • Ekspertlərin kompetensiyası Ekspertin bacarıqlarının qiymətləndirilən müəssisənin profilinə uyğunluğu, Düzgün yanaşmanı təmin edən metodologiya və proseduralar, Qiymətləndirmə agentliyi (ANİ) tərəfindən keyfiyyətin idarə edilməsi sisteminin sxeminin hazırlanması. • Qiymətləndirmənin şəffaflığı aşağıdakıların nəşrindən (veb səhifədə) asılıdır: Qiymətləndirmə meyarları və metodları Ekspertlərin və vəzifələrinin siyahısı Bütün qiymətləndirmə hesabatları

Ekspert qrupunun tərkib hissəsi • Komitənin sədri • Akademik heyət – Təhsil proqramının əhatə etdiyi sahənin mütəxəssisləri – Bir nəfər sahə üzrə ekspert olmaya bilər/olmamalıdır • Tələbə(lər) – Digər universitetdən – Məzun ola, yaxud olmaya bilər (məzun ola bilər) • İşəgötürənlərin nümayəndəsi

Əsas mərhələlər 1. Özünütəhlil prosesi 2. Ərizə və özünütəhlil hesabatının təqdim edilməsi 3. Sənədlərin agentlik tərəfindən nəzərdən keçirilməsi 4. Ekspert qrupunun təşkili 5. Sahə səfərindən öncə eksperlətin birgə işi 6. Ekspert qrupunun səfəri 7. Ekspert qrupunun müştərək hesabatı 8. Faktoloji xətalara dair ATM-in şərhi 9. Komitə tərəfindən qərar (ATM-in iştirakı ilə) 10. Sonrakı tədbirlər

Səfərdən öncə ekspertlərin işi • - Ekspert qrupu qiymətləndirmə agentliyi tərəfindən (ANİ) təşkil olunan təlim sessiyasında iştirak edir • - Hər bir ekspert Təhsil proqramlarının qiymətləndirilməsi metodologiyaları və tələbləri əl kitabçası ilə tanış olur • - Komitənin prezidenti və Agentlik tapşırıqları ekspertlər arasında bölüşdürür • - ÖTH hər bir ekspert tərəfindən təhlil edilir və qeydləri bütün qrupla bölüşdürülür • - Hər bir ekspert sahə səfəri ərzində veriləcək suallar daxil olmaqla fərqli fayllar hazırlayır (öz sahəsinə uyğun olaraq) –. . . cümləsində qeyd olunanlara dair sübut təmin edə bilərsiniz? – Bunun işlək olduğunu necə bilərsiniz? – Vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün nəyi dəyişdirmək lazımdır?

Təhsil proqramı üzrə təhlilin müxtəlif hissələri 1. 2. 3. 4. 5. 6. Proqramın hədəfləri və təlim nəticələri Tədris planının (kurikulumun) hazırlanması Professor-müəllim heyəti Resurslar və təlim nəticələri Təlim prosesi və tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi Təhsil proqramının idarə edilməsi ÖTH, eləcə də hesabat bu plana uyğun aparılmalıdır

Sahə səfərindən öncə qruplarda iş • Özünütəhlil hesabatının nəzərdən keçirilməsi – Hər bir qrup müəyyən qiymətləndirmə sahələri ilə diqqətlə tanış olur – Hər bir qrup ATM tərəfindən təmin edilən məlumatı təhlil edərək aşağıdakıları müəyyən edir: • • meyarların qiymətləndirilməsi üçün kifayətdir aydın və hərtərəflidir hansı məlumatlar çatışmır sahə səfərindən öncə hansı məlumatlar üçün müraciət etmək lazımdır – Hər bir qrup təmin edilməsi üçün müraciət olunacaq məlumat siyahısı daxil olmaqla fərqli fayllar (yaxud fənn və müraciət ediləcək əlavə məlumatların sıyahısına əsasən) hazırlayır (bu məlumatın nə üçün zəruri olduğunu əsaslandırmaqla)

Müsahibə faylına nümunə Tarix: Əsas sahə: Təhsil prosesi və tələbələrin nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi Müsahibə götürülən şəxsi adı və vəzifəsi: Ekspertlərin adı: Alt meyar: Məzunların əksəriyyətinin peşə göstəriciləri peşəkarların gözləntilərinə cavab verir Suallar : indikatorlar ÖTH-də verilmiş (yaxud çatışmayan) məlumatları nəzərə alaraq daha dəqiq olmaq Suallara nümunə: növbəti slayda əks olunub Qeydlər: əldə etdiyiniz məlumatları və qeydlərinizi yazmağı unutmayın Müsahibənin sonunda: - Məlumatlandırma sessiyası zamanı qaldırılmalı məlumatlar - Qiymətləndirmənin hesabatınızda qeyd etməyi təklif edəcəyiniz elementləri

Sahə səfərindən öncə ekspertlərin işi Nümunə: Komputer mühəndisliyi, ADNSU Dekana veriləcək suallar Güclü cəhətlər 1. Graduates of Bachelor's Degree in Computer Engineering can work in IT departments of all fields (public and private). 2. Proqramı tamamladıqdan sonra məzunlar təhsillərini eyni sahənin magistratura və doktorantura proqramlarında davam etdirə bilərlər. 1. Əlavə məlumat xahiş edin: İT şöbələrində nə qədər məzun işləyir? Hansı şöbələrdə? 2. Tələbələrinizin iş təminatı ilə bağlı məlumatları necə toplayırsınız? 3. Karyera mərkəzinə gələn tələbələrin sayı barədə məlumatınız varmı? Karyera mərkəzinin işi necə qurulub (insanların sayı, iş yerləri barədə məlumat. . . ) 1. Nə qədər tələbə təhsillərini magistratura proqramında davam etdirir? 2. Onlar necə qəbul edilir?

Sahə səfərindən öncə ekspertlərin işi Nümunə: Komputer mühəndisliyi, ADNSU 2. 5. Fənlərin/modulların tədris metodları innovativdir və gözlənilən təlim nəticələrinin əldə olunmasını dəstəkləyir; İnnovativ tədir metodlarından və informasiya texnologiyalarından istifadə edilən müxtəlif layihə əsaslı təlimlər gözlənilən nəticələrin əldə olunmasını dəstəkləyir İnnovativ tədris metodları barədə müəyyən məlumatlar təmin edə bilərsiz? Layihə əsaslı təlimlərlə bağlı daha ətraflı məlumat təqdim edə bilərdiniz?

Sahə səfərindən öncə ekspertlərin işi Nümunə: Komputer mühəndisliyi, ADNSU 5. 4. Tələbələrin mübadilə proqramlarında iştirak etmək imkanı vardır; Tempus, DAAD və digər beynəlxalq mübadilə proqramları çərçivəsində tələbələrimiz qısa və uzunmüddətli layihələrdə iştirak edir və universitetə qayıtdıqdan sonra əldə etdikləri bilikləri müəllimlərlə və tələbələrlə bölüşürlər. Mübadilə çərçivəsində xaricə gedən tələbələrin sayı ? Mübadilə çərçivəsində xaricə gedən tələbələrin seçilməsi üsulları? Mübadilə çərçivəsində universitetə gələn tələbələrin ? Hansı ölkələrə/ölkələrdən? Xarici dil öyrənməyə/təkmilləşdirməyə yardım? üzbəüz/onlayn/laboratoriya Tələbələrin xarici dil səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz?

Sahə səfərindən öncə ekspertlərin işi Nümunə: Komputer mühəndisliyi, ADNSU 5. 7. Kurrikulum çərçivəsində xüsusi ehtiyacları olan tələbələrə təhsil vermək imkanı vardır; Tələbələrin ehtiyacları və fərqləri nəzərə alınaraq tələbələr arasında görüşlər keçirilir. Təhsil proqramını tamamlamayanlar üçün (məktəbi tərk edən/natamam təhsil alan) xüsusi şərtlər yaradılır. Xüsusi ehtiyacları olan tələbələr universitetdən məzun olmayaraq təhsilini dayandıran tələbələrdən fərqlidirlər. Sağlamlıq imkanları məhdud tələbələrə yardım göstərilir və onlar necə nəzərə alınır?

• Müzakirələr • Praktiki məşğələ