Metodologia nauk cz 2 Dr Sabina Cisek Instytut
Metodologia nauk część 2 Dr Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ 2012/2013 1
Treści merytoryczne przedmiotu [część 1] 1. Metodologia nauki i nauk (szczegółowa). Przedmiot, zakres, problematyka, kierunki badań. Wskazanie, jakie ujęcie metodologii nauk obowiązuje w ramach zajęć. 2. Pojęcia nauki i naukowości. Czym różni się nauka od nie-nauki? Typologia nauk, dziedziny i dyscypliny naukowe. (Przypomnienie, zebranie i rozszerzenie treści z przedmiotu Naukoznawstwo – 2. rok s 1 st, stacjonarne i niestacjonarne) 3. Sposoby (metody) i uwarunkowania poznawania rzeczywistości w nauce. Wzajemne relacje. Hierarchizacja – wedle poziomów ogólności (metoda nauki w ogóle, metoda nauk przyrodniczych i metoda nauk społecznych, strategie badawcze, metody badań, techniki i narzędzia badawcze). Typologia metod, w tym wedle etapów procesu badawczego. 4. Na czym polega metoda naukowa – ogólnie? Założenia, wytyczne, cele, postępowanie. Dwa źródła (metody? ) prawomocnego poznania w nauce – obserwacja (empiria) i rozumowanie. Problemy z empirią. (Przypomnienie, zebranie i rozszerzenie treści z przedmiotu Naukoznawstwo – 2. rok s 1 st, stacjonarne i niestacjonarne). 4 a. Najważniejsze typy rozumowań (wnioskowań) w nauce – dedukcja, indukcja i inne – szczegółowa charakterystyka. 4 b. Logika klasyczna w nauce – jako podstawa wnioskowań. Wybrane elementy. 5. Strategie lub podejścia badawcze w naukach społecznych – ilościowa, jakościowa i „mieszana” (mixed methods). 2
Treści merytoryczne przedmiotu [część 2] 6. Typy badań (eksploracyjne, opisowe, wyjaśniające). Wybrane plany badawcze bądź metody w naukach społecznych. Relacja do wymienionych strategii badawczych. 7. Wybrane metody i techniki gromadzenia, porządkowania, analizowania, syntetyzowania, wyciągania wniosków i przedstawiania wyników badań cudzych i własnych. (Zebranie, uporządkowanie, poszerzenie umiejętności i wiedzy zdobytych w ramach wcześniejszych zajęć w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ, wyjście poza aspekty „instrumentalne”, wskazanie, jak stosowanie odpowiednich metod przyczynia się do tworzenia uprawnionych poglądów, tez i wiedzy uzasadnionej). 8. Jak opracować model albo teorię? Dwa podejścia – „teoria przed badaniami” i „badania przed teorią”. Przydatne procedury i metody. Testowanie własnych koncepcji i hipotez. Operacjonalizacja. 9. Podsumowanie 1: Proces badawczy. Projektowanie własnych badań. 10. Podsumowanie 2: Podstawy filozoficzne, „epistemologie” dyscyplin naukowych, paradygmaty i metateorie. Jak założenia natury ogólnej wpływają na badania (metodologie szczegółowe, ramy pojęciowe) poszczególnych dyscyplin? Na przykładzie informatologii (nauki o informacji). 3
6. Typy badań (eksploracyjne, opisowe, wyjaśniające). Wybrane plany badawcze bądź metody w naukach społecznych. Relacja do wymienionych strategii badawczych. 4
Typy badań – ze względu na cel �Eksploracyjne („rozpoznanie terenu”, identyfikacja zagadnień do zbadania etc. ) �Opisowe („Jak jest? ”) �Wyjaśniające �(Pilch, Bauman s. 22 -23) 5
Co to znaczy „wyjaśnić”? Co można wyjaśnić? �fakty, zdarzenia jednostkowe �prawa, prawidłowości, uogólnienia �Co można wyjaśnić? �coś niezwykłego, nieoczekiwanego �coś – wydawałoby się – oczywistego, dobrze znanego 6
Co to znaczy „wyjaśnić”? Rodzaje wyjaśniania Podać prawo ogólniejsze, pod które można „podciągnąć” pojedyncze zdarzenie, zjawisko etc. lub prawidłowość „niższego rzędu” (Frankfort-Nachmias, Nachmias 2001, s. 23 -25) (Grobler 2008, s. 103 -105) ◦ wyjaśnianie przez prawa (już znane albo nowe, właśnie odkryte lub skonstruowane w celu wyjaśnienia) ◦ wyjaśnianie polega na podaniu generalizacji, hipotezy, prawa, z których dane zdarzenie albo prawidłowość wynika 7
Co to znaczy „wyjaśnić”? Rodzaje wyjaśniania [cd. ] Odpowiedzieć na pytanie „Dlaczego? ” czyli podać przyczynę ◦ Zawsze można znaleźć wiele przyczyn, która z nich jest ta właściwą, „wyjaśnia”? istotność przyczynowa i istotność statystyczna przyczyny główne i uboczne zależność wyjaśnienia przyczynowego od kontekstu (wyjaśnianie ma charakter pragmatyczny, odbywa się w jakimś kontekście) (Grobler 2008, s. 106 -120) Odpowiedzieć na pytanie typu „Dlaczego P, a nie Q”? (Grobler 2008, s. 115) Odpowiedzieć na pytanie „Jak? ”, „W jaki sposób? ” 8
Rodzaje wyjaśniania – genetyczne, w tym poszukiwanie przyczyny Przez podanie genezy, historii, procesu rozwoju Próba odpowiedzi na pytania „Dlaczego zaszło zdarzenie A? ”, „Jak doszło do zdarzenia A? ”, „Jaka jest przyczyna stanu A? ” Dwa aspekty ◦ śledzenie przemian cech, jakości, kształtu „samego” obiektu badań ◦ „wyłowienie z materii historycznej zdarzeń, faktów, warunków, które były ‘przyczynami’ przemian oraz ukazanie ich sprawczej, przyczynowej roli w przemianach, w ‘stawaniu się’ przedmiotu naszych badań” (Pilch, Bauman 2001, s. 29) Uwaga ◦ To, że dwa zjawiska współwystępują (istnieje korelacja) nie musi zawsze oznaczać, że jedno z nich jest przyczyną drugiego ◦ To, że jedno zdarzenie jest wcześniejsze niż drugie także nie musi zawsze oznaczać, iż jest jego przyczyną 9
Rodzaje wyjaśniania – funkcjonalne, intencjonalne, teleologiczne Funkcjonalne – przez podanie funkcji, jakie coś pełni w przyrodzie, społeczeństwie, strukturze, życiu człowieka etc. ◦ zależności funkcjonalne odpowiadają na pytanie „Jak? ”, „Jak zjawisko A wpływa na zjawisko B? ” Intencjonalne – przez podanie intencji, zamiarów (ludzi) Teleologiczne – przez cel, próba odpowiedzi na pytanie „Po co? ” ◦ polega na poszukiwaniu celu, do jakiego zmierza jakiś proces lub jakiemu służy określone zdarzenie 10
Wiedzotwórczy charakter wyjaśniania W dydaktyce, w życiu codziennym wyjaśniany z reguły nieznane przez znane W nauce – wyjaśniamy znane przez nieznane, albo wręcz nieznane przez nieznane ◦ Na przykład wyjaśniamy zachowania informacyjne użytkowników (które widać) za pomocą powodujących je potrzeb informacyjnych, których nikt jak dotąd nie widział 11
Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa (Critical literature review) �Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa w nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. Przegląd Biblioteczny, R. 78 z. 3, s. 273284. � Dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=489&dirids=1 12
Metody jakościowe �Sampling – dobór obiektów / przypadków / zjawisk do zbadania �Na jakiej zasadzie wybieramy? Celowy lub teoretyczny dobór próby �Trzeba uzasadnić �dlaczego wybieramy te a nie inne zjawisko, przypadek, sytuację, środowisko, zdarzenie etc. �czy – i jeżeli tak – dlaczego mamy prawo tworzyć uogólnienia na podstawie wybranych przypadków 13
Metody jakościowe Badanie w działaniu (Action research) �Wilson, Tom D. (1982). Nowy paradygmat badań w dziedzinie informacji naukowej: badanie przez działanie. Zagadnienia Informacji Naukowej 1982 nr 1 (40), s. 57 -74. �Dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=161&di rids=1 14
Metody jakościowe Metoda delficka (Delphi method) �Cisek, Sabina (2009). Metoda delficka w badaniach nauki o informacji i bibliotekoznawstwa w XXI wieku. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 1 (93), s. 25 -32. � Dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/docmetadata? id=586 �Zobacz też �http: //methodologyphilosophyinfoscience. blogspot. c om/search/label/delphi%20 method%20%28 metoda %20 delficka%29 15
Metody jakościowe Metoda etnograficzna (Ethnography) �Kruszewski, Tomasz (2008). Etnografia i jej wybrane zastosowania w badaniach bibliologicznych. Przegląd Biblioteczny, R. 76 z. 3, s. 405 -417. � Dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=445 16
Metody jakościowe Metoda Sense-Making �Cisek, Sabina (2008). Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek: metodologia Sense-Making. W: Biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników. Red. Maria Kocójowa. Kraków: IINi. B UJ. http: //eprints. rclis. org/handle/10760/13708, http: //wwwold. inib. uj. edu. pl/wyd_iinb/s 3_z 5/cisekn. pdf 17
Metody jakościowe Studium przypadku (Case study) � http: //www. slideshare. net/sabinacisek/metoda- studium-przypadku-w-badaniach-kulturyinformacyjnej-final � Głowacka, Ewa (1986). Metoda „case study” w badaniach i dydaktyce bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Przegląd Biblioteczny nr 1, s. 25 -32. �Dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=336&dirids=1 18
7. Wybrane metody i techniki gromadzenia, porządkowania, analizowania, syntetyzowania, wyciągania wniosków i przedstawiania wyników badań cudzych i własnych. (Zebranie, uporządkowanie, poszerzenie umiejętności i wiedzy zdobytych w ramach wcześniejszych zajęć w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ, wyjście poza aspekty „instrumentalne”, wskazanie, jak stosowanie odpowiednich metod przyczynia się do tworzenia uprawnionych poglądów, tez i wiedzy uzasadnionej). 19
Sposoby / techniki / źródła gromadzenia danych empirycznych w badaniach jakościowych (wg Silverman 2010 i innych) Ankiety Dane wizualne (pochodzące z nagrań) Grupy fokusowe Eksperymenty Notatki terenowe (pochodzące z obserwacji, z etnografii jako metody) Teksty, czyli istniejące lub tworzone na prośbę badacza dokumenty piśmiennicze, oficjalne i inne (blogi, dzienniki, pamiętniki, video-pamiętniki itp. ) Transkrypcje, czyli spisane nagrania audio lub wideo Wywiady 20
Dwie główne techniki / metody gromadzenia danych empirycznych w badaniach jakościowych Obserwacja ◦ Etnografia (obserwacja etnograficzna) ◦ Nagrania audio i video ◦ Obserwacja uczestnicząca ◦ … Wywiad jakościowy, otwarty wywiad pogłębiony ◦ Wywiad grupowy (dyskusja grupowa, grupa fokusowa, zogniskowany wywiad grupowy) ◦ Wywiad narracyjny Narracyjny wywiad ekspercki Wywiad autobiograficzno-narracyjny ◦ Wywiad skoncentrowany na problemie ◦ Wywiad swobodny ◦ Wywiad recepcyjny ◦ Wywiad Sense-Making (Cisek, 2008; Konecki, 2000; Pilch, Bauman, 2001, s. 318 -343; Przastek-Samokowa, 2004) 21
Rodzaje danych empirycznych w badaniach jakościowych Ze względu na sposób i zakres ingerencji badacza w środowisko badane możemy wyróżnić: ◦ dane niewywołane (naturally occuring data), występujące „naturalnie”, tj. bez interwencji badacza, „dane, mające źródło w sytuacjach, które pozostają niezależne od interwencji badacza” (Silverman 2010, s. 433). Dane takie można uzyskać poprzez nagrania audio i wideo, są także zawarte w istniejących dokumentach (tekstach, np. regulaminach albo zarządzeniach itp. ), ◦ dane wywołane, sprowokowane, tj. powstające w wyniki interwencji badacza, w „sztucznych” sytuacjach badawczych, „takich jak wywiady, eksperymenty, grupy fokusowe lub kwestionariusze sondażowe” (Silverman 2010, s. 161) 22
Kiedy należy przestać gromadzić dane? �Skąd wiemy, że mamy już zebrany odpowiedni materiał empiryczny, na podstawie którego można uczciwie wyciągać trafne i rzetelne wnioski? �Nasycenie teoretyczne (theoretical saturation, data saturation) 23
Jakościowe metody analizy danych i tworzenia teorii Metoda teorii ugruntowanej � Cisek, Sabina (2007). Teoria ugruntowana w nauce o informacji – wybrane aspekty. W: Próchnicka, Maria; Korycińska-Huras, Agnieszka (red. ). Między przeszłością a przyszłością. Książka, biblioteka, informacja naukowa – funkcje społeczne na przestrzeni dziejów. Kraków: Wydawnictwo UJ, s. 233 -239. � Konecki, Krzysztof Tomasz (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. � � Dostęp do fragmentów na stronie http: //qsr. webd. pl/KKonecki/publikacje/publikacja 2. html/ Wiorogórska, Zuzanna (2012). Teoria ugruntowana i jej wybrane zastosowania w badaniach z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Przegląd Biblioteczny R. 80 nr 1. 24
8. Jak opracować model albo teorię? Dwa podejścia – „teoria przed badaniami” i „badania przed teorią”. Przydatne procedury i metody. Testowanie własnych koncepcji i hipotez. Operacjonalizacja. 25
Zobacz �Slajdy dotyczące metody nauk empirycznych w prezentacji „Metodologia nauk część 1” – od „Metoda nauk empirycznych – dwa warianty” �Metoda indukcyjna �Metoda hipotetyczno-dedukcyjna �Slajdy dotyczące operacjonalizacji 26
Co to jest operacjonalizacja? Terminy teoretyczne i obserwacyjne, zdania teoretyczne (hipotezy, prawa) i zdania obserwacyjne, definicje operacyjne (Frankfort-Nachmias, 2001, s. 44 -51) „Operacjonalizacja (ang. operationalization) – proces przekształcania abstrakcyjnych pojęć, dotyczących przedmiotu badania, w konkretne wskaźniki i zmienne, dające się zmierzyć empirycznie. Operacjonalizacja pojęcia „dobrobyt społeczny” może polegać na ustaleniu wskaźników, które zdaniem badaczy dotyczą tego pojęcia i są mierzalne w praktyczny sposób, tak jak produkt krajowy brutto, stopa bezrobocia, średnie zarobki, wartość posiadanych oszczędności, wydatki na kulturę i rozrywkę itd. ” http: //dobrebadania. pl/slownikbadawczy. html? b=baza&szczegolowo=406 (odczyt 29. 11. 2009) ◦ Zobacz też http: //www. calculemus. org/lect/08 metod/3 -indukcja. pdf 27
Co to jest operacjonalizacja? [cd. ] Wikipedia http: //pl. wikipedia. org/wiki/Operacjonalizacja_problemu_badaw czego (odczyt 28. 11. 2009) „Operacjonalizacja problemu badawczego jest najobszerniejszym etapem przygotowania badań. Obejmuje ona następujące kroki: ◦ rozstrzygnięcia dotyczące pojęć i ich zdefiniowania ◦ dobór i zdefiniowanie wskaźników i zmiennych ◦ wskazanie zbiorowości, w której będą realizowane badania i dokonanie w niej zwiadu terenowego ◦ decyzja co do wykorzystywanych metod i technik badawczych i wybór bazy źródłowej ◦ decyzja co do zasady analizy uzyskanego materiału empirycznego Operacjonalizacja jest bardzo ważną częścią procesu badawczego. Podjęte w jej ramach decyzje bezpośrednio rzutować będą na wyniki badań. ” 28
9. Podsumowanie 1: Proces badawczy. Projektowanie własnych badań 29
Etapy badania naukowego, fazy procesu badawczego � I. Postawienie pytania badawczego, ogólne sformułowanie problemu (najczęściej w metodologii jakościowej, badaniach idiograficznych) albo hipotezy (najczęściej w metodologii ilościowej, badaniach nomologicznych) �pytanie musi być sformułowane serio, zasadnie, rozstrzygalnie, w niektórych badaniach – precyzyjnie (badania z hipotezą), w niektórych – niekoniecznie (doprecyzowanie nastąpi w dalszych etapach badania) �zagadnienie naukowe może mieć charakter teoretyczny lub stosowany, przedmiotowy, konceptualny lub metodologiczny 30
Etapy badania naukowego … [cd. ] �II. Operacjonalizacja zagadnienia badawczego �zob. slajdy dotyczące operacjonalizacji �wybór metodologii (ilościowa, jakościowa, mieszana) i strategii badań (badania przed teorią, teoria przed badaniami), metod oraz technik badawczych �sampling – czyli wybór wycinka rzeczywistości lub obiektów do zbadania � jednego lub niewielu przypadków reprezentujących samych siebie lub jakąś zbiorowość (w metodologii jakościowej) � próby (celowej, losowej) reprezentującej całą badaną populację, zbiorowość (w metodologii ilościowej) 31
Etapy badania naukowego … [cd. ] � III. Gromadzenie materiału empirycznego – różne metody / techniki / źródła � analiza i krytyka piśmiennictwa � dane empiryczne niewywołane, np. pochodzące z istniejących dokumentów albo obserwacji nieuczestniczącej � dane empiryczne wywołane, np. pochodzące z eksperymentów, obserwacji uczestniczącej – po części, wywiadów � Uwaga – w metodologii jakościowej gromadzenie i analiza danych empirycznych, a także tworzenie kategorii i formułowanie uogólnień bardzo często „przeplatają się” ze sobą, współwystępują od początku danego przedsięwzięcia badawczego 32
Etapy badania naukowego … [cd. ] � IV. Analiza i interpretacja materiału empirycznego – próba odpowiedzi na pytanie badawcze – różne możliwości w zależności od celu, charakteru i typu prowadzonych badań ◦ potwierdzenie albo obalenie hipotezy ◦ rozwiązanie (a właściwie iteracyjne rozwiązywanie) problemu praktycznego, np. w badaniach w działaniu ◦ sformułowanie prawidłowości, uogólnienia albo wysunięcie hipotezy ◦ uzasadnienie zdania wcześniej niepewnego (normy, oceny, twierdzenia) ◦ zaprojektowanie konstrukcji 33
Etapy badania naukowego … [cd. ] � V. Rozstrzyganie wartości proponowanego rozwiązania ◦ analiza logiczna (poprawność formalna, prostota, spójność wewnętrzna i powiązania z dotychczasową wiedzą) ◦ testowanie empiryczne (potwierdzanie, falsyfikowanie) � VI. Stworzenie koncepcji, modelu, teorii ◦ (Hajduk, 2001, s. 198 -201), (Kamiński, 1992, s. 203205), (Nowak, 1985, s. 26 -27, 30 -37), (Silverman, 2008) i wiele inne 34
10. Podsumowanie 2: Podstawy filozoficzne, „epistemologie” dyscyplin naukowych, paradygmaty i metateorie. Jak założenia natury ogólnej wpływają na badania (metodologie szczegółowe, ramy pojęciowe) poszczególnych dyscyplin? Na przykładzie informatologii (nauki o informacji) 35
Bibliografia 36
Bibliografia � Ajdukiewicz, Kazimierz (1983). Zagadnienia i kierunki filozofii. Warszawa: Czytelnik. � Blackburn, Simon (1997). Oksfordzki słownik filozoficzny. Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”. � Bobrowski, Ireneusz (1998). Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. � Bocheński, Józef M. (1992). Współczesne metody myślenia. Poznań: „W drodze” Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów. � Bronk, Andrzej (1992). Wielość nauk i jedność nauki (Stanisława Kamińskiego opcje metodologiczne). W: Kamiński, Stanisław. Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Wydanie IV poprawione. Lublin: KUL, s. 345 -370. � Cisek, Sabina (2007). Teoria ugruntowana w nauce o informacji – wybrane aspekty. W: Próchnicka, M. ; Korycińska-Huras, A. (red. ). Między przeszłością a przyszłością. Książka, biblioteka, informacja naukowa – funkcje społeczne na przestrzeni dziejów. Kraków: Wydaw. UJ, s. 233 -239. � Cisek, Sabina (2008). Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek: metodologia Sense-Making. W: Kocójowa, M. (red. ). Biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników. [CD-ROM]. Kraków: Instytut INi. B UJ. Dostępny także online: http: //hdl. handle. net/10760/13708 � Cisek, Sabina (2009). Metoda delficka w badaniach nauki o informacji i bibliotekoznawstwa w XXI wieku. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 1 (93), s. 25 -32. � Cisek, Sabina (2009). Metodologia badań użytkowników informacji w XXI wieku w świetle anglojęzycznej literatury przedmiotu. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej 2009 nr 4 s. 3 -11. � Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa w nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. Przegląd Biblioteczny t. 78 nr 3, s. 273 -284. 37
Bibliografia [cd. ] � Cisek, Sabina (2010). Metodologia mieszana w badaniach nauki o informacji i bibliotekoznawstwa. W: Kocójowa, Maria (red. ). Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w 21. wieku. [CD -ROM]. Kraków: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ. Dostęp także online: http: //eprints. rclis. org/handle/10760/15393 � Dobrodziej, Piotr (2012). Słownik badawczy. http: //dobrebadania. pl/slownik-badawczy. html � Frankfort-Nachmias, Chava; Nachmias, David (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s. c. � Głowacka, Ewa (1986). Metoda „case study” w badaniach i dydaktyce bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Przegląd Biblioteczny nr 1, s. 25 -32. Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=336&dirids=1 � Grobler, Adam (2008). Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak. � Hajduk, Zygmunt (2001). Ogólna metodologia nauk. Wydanie II zmienione. Lublin: KUL. � Kamiński, Stanisław (1992). Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Wydanie IV poprawione. Lublin: KUL. � Kołakowski, Leszek (2000). Neutralność i wartości akademickie. W: Tenże, Moje słuszne poglądy na wszystko. Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 137 -155. � Konecki, Krzysztof Tomasz (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana [podrozdziały 8. 2. Wywiad swobodny, 8. 3. Wywiad narracyjny, 8. 4. Wywiad grupowy]. http: //qsr. webd. pl/KKonecki/publikacje/publikacja 2. html/ � Krajewski, Władysław (1998). Prawa nauki. Przegląd zagadnień metodologicznych i filozoficznych. Wydanie drugie poprawione. Warszawa: Wydawnictwo „Książka i Wiedza”. � Marciszewski, Witold (2007). Zestawienie wybranych pojęć kluczowych metodologii nauk. http: //www. calculemus. org/lect/08 metod/6 -zestawienie. html 38
Bibliografia [cd. ] � Nowak, Stefan (1985). Metodologia badań społecznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe. � Pilch, Tadeusz, Bauman, Teresa (2001). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe. Wydanie drugie poprawione i rozszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”. � Przastek-Samokowa, Maria (2004). Rozmowa na temat, czyli wywiad jako narzędzie komunikacji z użytkownikiem. W: Społeczeństwo informacyjne i jego technologie. Pod red. Barbary Sosińskiej-Kalaty oraz Katarzyny Materskiej i Wiesława Glińskiego. Warszawa: Wydawnictwo SBP. http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/docmetadata? id=41&dirds=1&tab=1, http: //bbc. uw. edu. pl/dlibra/doccontent? id=41&dirids=1 � Sady, Wojciech (2002 – ). Dzieje religii, filozofii i nauki. http: //sady. up. krakow. pl/ � Silverman, David (2010). Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. � Sosińska-Kalata, Barbara (2002). Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych. Warszawa: Wydawnictwo SBP. � Szaniawski, Klemens (1994 a). Kilka uwag o filozofii nauki. W: Tenże, O nauce, rozumowaniu i wartościach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 48 -54. � Szaniawski, Klemens (1994 b). Metoda i twórczość w nauce. W: Tenże, O nauce, rozumowaniu i wartościach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 68 -76. � Szaniawski, Klemens (1994 c). O obiektywności nauki. W: Tenże, O nauce, rozumowaniu i wartościach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 8 -17. � Tavris, Carol; Wade, Carole (1999). Psychologia. Podejścia oraz koncepcje. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, s. 3035. � Wiorogórska, Zuzanna (2012). Teoria ugruntowana i jej wybrane zastosowania w badaniach z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Przegląd Biblioteczny R. 80 nr 1. � Dodatkowe publikacje związane z filozofią i metodologią można znaleźć poprzez blog Methodology and Philosophy of (LIS) Information Science. http: //methodologyphilosophyinfoscience. blogspot. com/ 39
- Slides: 39